Moord op Olof Palme

Een Zweedse rechts-extremist, Victor Gunnarsson, werd vrij snel gearresteerd op verdenking van de moord. Maar zo snel als hij was opgepakt, was hij ook weer op vrije voeten. Ook wordt John Stannerman verdacht, de vroegere filmoperateur van de bioscoop die Palme voor de moord bezocht, maar hij valt af omdat hij op de moordavond in de gevangenis zit. Stannerman, die dan John Ausonius heet, wordt enkele jaren later geïdentificeerd als Lasermannen (de laserman), een schutter die migranten als slachtoffers uitkoos, van wie er één werd gedood en tien gewond raakten.

Een andere verdachte was de Koerdische verzetsorganisatie PKK. In de periode voorafgaande aan de moord had de PKK meerdere gewelddaden in Zweden gepleegd. Ook waren enkele leden van de organisatie vastgezet en wachtten ze op uitlevering.

Het onderzoeksteam richtte aanvankelijk alle aandacht op deze hypothese. Ze werden hierbij gesteund door tips die bij de Zweedse veiligheidsdienst Säpo waren binnengekomen. Meerdere Koerden werden aangehouden maar telkens vrijgelaten.

Op de 20e sterfdag van Palme verscheen in Nederland het boek Oh, was hij het...? De voorspelde moord op Olof Palme en de Dutch connection. Het boek schetst de vermeende rol van de PKK bij de moord op Palme. Bewijzen voor enig verband tussen de PKK en de moord zijn echter nooit gevonden.

De theorie van betrokkenheid van de Koerden is volgens vooraanstaande Zweedse journalisten als Gunnar Wall, Sven Anér en Lars Borgnäs een dwaalspoor dat mogelijk bewust is gelegd.

De onderzoeksleider in die periode was Hans Holmér, die nooit eerder een moordonderzoek had geleid. Holmérs rol was omstreden. Hij arresteerde Koerden zonder toestemming van de rechter. Ook zou hij volgens meerdere bronnen hebben gelogen over waar hij zich bevond op het moment van de moord. Daarnaast had hij goede banden met politiemensen die nadien in de media als mogelijke betrokkenen bij de moord werden genoemd.

Holmér moest het onderzoek in 1987 afgeven.

In 1988 leek de moord opgelost. Christer Pettersson, een alcoholist en druggebruiker die eerder voor doodslag was veroordeeld, werd toen gearresteerd. Lisbet Palme had hem op een videoband aangewezen als de schutter. In eerste instantie werd hij tot levenslang veroordeeld, maar in hoger beroep werd hij vrijgesproken. Dit gebeurde omdat er behalve de herkenning door Lisbet Palme geen bewijzen waren.

Ook na zijn vrijspraak bleef Pettersson in de ogen van de politie de dader. Tot eind jaren negentig richtte het onderzoek zich grotendeels op het verzamelen van gegevens om Pettersson opnieuw veroordeeld te krijgen. Getuigenverklaringen die hem koppelden aan de omgeving van de plaats van de moord werden door de rechtbank echter onvoldoende betrouwbaar geacht om een nieuw proces te openen.

Christer Pettersson zelf overleed op 29 september 2004.

Een week voor de moord was Palme voorzitter van de Swedish People's Parliament Against Apartheid in Stockholm. Honderden sympathisanten van de anti-apartheidsbeweging en ook vele andere leiders waren aanwezig. De Cubaanse kunstenaar Rafael Enriquez maakte een poster van Palme waarop een uitspraak te lezen stond: 'Apartheid cannot be reformed, it has to be eliminated.'

Tien jaar later, eind september 1996, vertelde Eugene de Kock, een voormalig politieofficier uit Zuid-Afrika, dat Palme in 1986 vermoord was omdat hij 'sterk verzet bood tegen de apartheid'. De Kock zei dat hij zeker wist dat de dader Craig Williamson was, een voormalig agent en spion uit Zuid-Afrika. Ook de namen van de agenten Anthony White en de Zweedse Bertil Wedin vielen bij de link naar het apartheidsregime.

De Zweedse schrijver Sten Flygare meent Eugene de Kock op de avond van de moord in Stockholm te hebben gezien. De Zweedse televisie zond daags na de moord een tv-reportage uit waarin op het vliegveld van Stockholm een man te zien is die gelijkenissen vertoont met de Zuid-Afrikaan.[1]

Niet veel later kwam de Amerikaanse politicus Lyndon LaRouche op de proppen. Deze zei dat de moord op Olof Palme iets te maken had met de geheime stroom van wapens die de Verenigde Staten aan zowel Irak als Iran en ook aan de opstandige Contra's in Nicaragua leverden. Ook het Italiaanse tijdschrift Panorama publiceerde een verontrustend interview met twee voormalige CIA-agenten Richard Brown en Ibrahim Razin. Volgens de laatste moest men de dader zoeken bij P2, een Italiaanse vrijmetselaarsloge, die er baat bij gehad zou hebben dat het illegale wapenvervoer tussen de VS en de twee buurlanden Irak en Iran door bleef gaan. Niet alleen werd hun genootschap hiermee gefinancierd, maar het telde onder zijn leden veel belangrijke mensen die volgens Razin allemaal iets met de Iran-Contra-affaire te maken hadden. Licio Gelli, een lid van P2, zond nog een telegram naar Philip Guarino, uit de republikeinse kringen van George H.W. Bush, waarin hij schreef: 'Vertel onze vriend dat de Zweedse palmboom omgehakt zal worden.' Volgens Razin zou deze tekst bij de National Security Archives zijn opgeslagen.

Verder vertelt Ibrahim Razin dat op 28 februari 1986 de DINA-agent Michael Townley in Stockholm verbleef.

In zijn boek Blood on Snow; the killing of Olaf Palme in 2005, beweert historicus Jan Bondeson dat de moord op de minister-president iets te maken heeft met Bofors, een Zweedse wapenfabrikant. Bofors zou namelijk wapens produceren voor het leger van Rajiv Gandhi, die bevriend was met Olof Palme. Maar achter de rug van Palme om, kocht Bofors twee vooraanstaande leden van de Indiase regering om, om de wapenlobby te stoppen.

Volgens deze theorie werd de moord gepleegd omdat de kans bestond dat Olof Palme via de Iraakse ambassadeur Mohammed Saïd al-Sahaf, die hem op de ochtend van 28 februari 1986 zou ontmoeten, achter de onfrisse praktijken van Bofors zou komen. De moord zou volgens Bondeson gepleegd zijn door agenten van AE/Services in opdracht van de Bofors-industriëlen.

De RAF uit West-Duitsland heeft de moord opgeëist via een anoniem telefoontje naar een Londense krantenredactie. Zij zouden Palme vermoord hebben omdat hij bij de bijeenkomst in 1975 met de West-Duitse ambassade was om de linkse terreur de kop in te drukken. De moord zou zijn uitgevoerd door hun commandobrigade Holger Meins.

De Zweedse verslaggever Anders Leopold beweerde in zijn boek Det Svenska Trädet Skall Fällas dat de Chileense fascist Roberto Thieme de moordenaar van premier Olof Palme zou zijn. Thieme was het hoofd van een paramilitaire vleugel van de Patria y Libertad, een extreemrechtse politieke organisatie, die gefinancierd werd door de Verenigde Staten. Volgens Leopold werd Olof Palme vermoord omdat hij te veel politiek asiel gaf aan linkse Chilenen die na de omverwerping van Salvador Allende in 1973 naar Europa vluchtten.

Meerdere bronnen, onder wie veel journalisten, hebben beweerd dat de dader banden had met de Zweedse politie of het Zweedse leger. Olof Palme was vanwege zijn kritische houding tegenover de Verenigde Staten en linkse politiek niet populair bij grote delen van de politie en het leger. Hem werd bovendien laksheid verweten in zijn reactie op de meldingen dat Russische onderzeeërs zich in Zweedse wateren ophielden. Critici zagen in Palme een vriend van de Sovjet-Unie en tegenstanders van de premier waren bezorgd over het bezoek dat hij in het voorjaar van 1986 aan Moskou zou brengen. De moord verhinderde de reis van Palme.

Niet alleen journalisten, ook de vooraanstaande Zweedse criminoloog, auteur en voormalige politiebestuurder Leif G.W. Persson legde in februari 2011, 25 jaar na de moord, in een uitzending van de Zweedse televisie uit dat hij dit het meest geloofwaardige spoor vindt. Hij zei niet uit te sluiten dat het een individuele daad was van iemand uit politiekringen, of een complot waarbij een klein groepje betrokken was.

Hoewel de Zweedse veiligheidsdienst op de hoogte was van de vijandige houding van een groep extreemrechtse politiemensen en militairen jegens Palme, is er geen systematisch onderzoek verricht naar deze mogelijkheid, oordeelde een parlementaire onderzoekscommissie in 1999.

In zijn boek Affären Anti Avsan (2008) suggereert de Zweedse journalist Sven Anér dat de dader Anti Avsan is. Hij was politieman in de jaren tachtig, werd later rechter en is sinds 2006 parlementslid voor de conservatieve partij Moderaterna.

Avsan was begin jaren tachtig lid van de omstreden Baseball-liga, een groep politiemannen die negatief in het nieuws kwam door hun gewelddadige aanpak en extremistische opvattingen. De groep was opgericht door Hans Holmér, de politieman die in 1986 de leiding kreeg over het onderzoek naar de moord op Palme en zich volledig op het PKK-spoor richtte.

De Nederlandse schrijver/journalist Marc Pennartz noemt in zijn boek 10 Redenen Waarom Zweden De Moord Op Olof Palme Niet Oplost de in 2008 overleden beursspeculant Christer A. als waarschijnlijke dader. Deze woonde op loopafstand van de moordplaats, bezat een revolver van hetzelfde type als het moordwapen en had de dag voor de moord veel geld verloren door een belastingmaatregel. Hij was de enige verdachte die de politie op een persconferentie in 2016 bij naam noemde en de politie is nog altijd op zoek naar het wapen dat A. bezat.