Memorial (organisatie)

De organisatie heeft de volgende missies gedefinieerd in haar handvest (vertaald vanuit het Engels[2]):

1. "Het bevorderen van een volwassen civil society en democratie gebaseerd op de autoriteit van de wet en aldus een terugkeer naar totalitarisme te voorkomen";
2. "Het helpen bij de formering van het openbaar bewustzijn gebaseerd op de waarden van democratie en de wet, het afkomen van totalitaire patronen en het vestigen van stevige mensenrechten in praktische politiek en in het publieke leven";
3. "Het bevorderen van de openbaarmaking van de waarheid met betrekking tot het historisch verleden en het bestendigen van de nagedachtenis van de slachtoffers van politieke onderdrukking die wordt uitgevoerd door totalitaire regimes."

De organisatie werd officieel gesticht op de stichtingsconferentie op 19 april 1992, maar werd al georganiseerd in de jaren 80 tijdens de glasnostperiode in de Sovjet-Unie. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie werd het een internationale organisatie en zette organisaties op in Rusland, Oekraïne, Kazachstan, Letland en Georgië.

In 2004 behoorde Memorial tot de vier ontvangers van de Right Livelihood Award (soms aangeduid als de alternatieve Nobelprijs), voor haar werk met betrekking tot het documenteren van de schendingen van de mensenrechten in Rusland en andere ex-Sovjetstaten. De jury verklaarde zelf: "...for showing, under very difficult conditions, and with great personal courage, that history must be recorded and understood, and human rights respected everywhere, if sustainable solutions to the legacy of the past are to be achieved."

Memorial werd ook drie keer genomineerd voor de Nobelprijs voor de vrede.

In december 2008 vielen medewerkers van de geheime Russische dienst de kantoren van Memorial binnen en confiqueerden hun archieven. Volgens historicus en Ruslandkenner Orlando Figes past de inval in Poetins strategie het Russische verleden op te poetsen: „Het Kremlin wil dat Russen trots zijn op het Sovjetverleden en niet belast worden met schuldgevoelens over onderdrukking onder Stalin”.

• Het organiseren van wettelijke en financiële hulp voor de slachtoffers van de Goelag
• Onderzoek naar de geschiedenis van politieke onderdrukking en het publiceren van de uitkomsten hiervan in boeken, artikelen, op tentoonstellingen, in musea en op websites van de organisaties van haar leden.

Dankzij Memorial werd op 30 oktober 1990 het Gedenkteken voor de slachtoffers van de Goelag opgericht (een simpele steen uit Solovki) op het Loebjankaplein in Moskou in de buurt van het hoofdkantoor van de KGB naast de "IJzeren Felix" (standbeeld voor Dzerzjinski die in augustus 1991 werd verwijderd).

In 1991 werd de 30e oktober door de Opperste Sovjet van de RSFSR officieel erkend als de Dag van Herdenking van de Slachtoffers van Politieke Onderdrukking.

Onder andere door inspanningen van Memorial werd de Wet op de Rehabilitatie van Slachtoffers van Politieke Onderdrukking opgesteld, die werd aangenomen in 1991.

In 2009 ontving de organisatie de Sacharovprijs voor de Vrijheid van Denken van het Europees Parlement. De Sacharovprijs is bestemd voor personen en organisaties die zich wijden aan de bescherming van de rechten en fundamentele vrijheden van de mens.

• (en) Memorialwebsite Who and What Is Memorial?
• (en) Interview Guardian met Orlando Figes, 4 maart 2009