Melchisedek

In Genesis ontmoet Abraham (in deze passage nog Abram genoemd) na een succesvolle slag Melchisedek, die als koning van Salem en priester van de Allerhoogste God (El-Eljon) wordt geïntroduceerd. Hij brengt Abram brood en wijn en spreekt daarna een zegenspreuk over Abram uit en daarna over de Allerhoogste God: "Gezegend zij Abram door God, de Allerhoogste, schepper van hemel en aarde. Gezegend zij God, de Allerhoogste: uw vijanden leverde hij aan u uit." Daarna gaf Abram aan Melchisedek een tiende van de buit.[3]

De passage in Genesis 14:18-20 is waarschijnlijk in de Perzische of hellenistische tijd in de tekst over Abraham en de koning van Sodom ingepast. Genesis 14:17,21 gaan immers over Abraham en de koning van Sodom, waarbij Melchisedek niet optreedt. En in de verzen 18-20 is van de koning van Sodom geheel geen sprake. De verzen 18-20 moeten dan ook etiologisch worden geïnterpreteerd. De plicht om tienden aan de tempel in Jeruzalem af te dragen, werd gelegitimeerd door het verhaal over Abraham.[4][2]

De aanduiding "Salem" wordt verder alleen in Psalm 76:3 gebruikt, parallel met Zion. Hierdoor wordt Salem al sinds de antieke en vroegmiddeleeuwse exegese geïdentificeerd als Jeruzalem. Dit werd versterkt door de verwantschap van "Salem" met "Sjalom" (vrede).

Buiten Genesis 14 wordt Melchisedek in de Hebreeuwse Bijbel alleen nog genoemd in de zogenoemde "koningspsalm" 110:4: "De HEER heeft gezworen, en komt op zijn eed niet terug: 'Je bent priester voor eeuwig, zoals ook Melchisedek was'."

Hier grijpt de auteur van de Psalm terug op een figuur uit de voorgeschiedenis van Israël, om deze de koning, naar wie hier wordt verwezen, als een goed, navolgenswaardig voorbeeld voor te houden. Het gebruik van een dergelijk legendarisch figuur is ongebruikelijk in de Hebreeuwse Bijbel, maar niet in de poëzie van het begin van de hellenistische periode. Het wordt bijvoorbeeld toegepast in de Griekse hymnen (encomia), waarin de toegezonden koning op één lijn wordt geplaatst met Hercules, om de koning een aansprekende uitstraling te geven. In Psalm 110:4 wordt Melchizedek met hetzelfde doel genoemd, namelijk om de toegezongen koning een groot aanzien te geven, waarin het "prototype van het priesterschap" als streven wordt voorgesteld, waar hij naar dient te ijveren.[5] In het verlengde hiervan bestaat een traditie die Epiphanius noemde, waarin Hercules werd gezien als de vader van Melchisedek.[6]

Het is niet zeker of in Psalm 110 Melchisedek als naam gelezen moet worden. Sommige onderzoekers pleiten ervoor מַלְכִּי־צֶדֶק, Malkhî Ṣædæq, "koning van rechtvaardigheid" letterlijk te vertalen, en dus te lezen: "Je bent priester voor eeuwig, koning van rechtvaardigheid volgens mijn besluit". Vanuit dit nominaal gebruik beschouwen zij het gebruik voor een persoon in Genesis 14 als een latere personificatie.[2]

In Hebreeën maakt de schrijver duidelijk dat Jezus Christus priester was in de orde van Melchisedek. De persoon uit Psalm 110 is dan Christus. Eerst legt de auteur het optreden van Melchisedek uit. Daarna stelt hij dat Melchisedek belangrijker was dan Abraham. Vervolgens maakt hij de sprong naar de priesters van Israël. De priesters zijn voortgekomen uit Abraham, dus daarom zijn ook zij minder belangrijk dan Melchisedek. Jezus Christus is ook priester, maar hij kwam niet voort uit een priestergeslacht. Wel is Jezus priester in de orde van Melchisedek, dit duidt een volmaaktere manier van hogepriester zijn aan. Bovendien waren de koningen van Israël volgens de wet van Mozes niet bevoegd om priesterdienst te verrichten. Melchisedek was zowel koning als priester. Jezus is ook koning en priester tegelijk. Vervolgens gaat de schrijver in op de implicaties die dit nieuwe en volmaakte hogepriesterschap van Christus heeft.

Melchisedek wordt priester van de Allerhoogste God genoemd. Bijbelwetenschappers zijn het er niet over eens of dit refereert aan de God van Abraham, namelijk JHWH, of dat dit een referentie is naar een Kanaänitische god. Voor de interpretatie van het verhaal maakt dit veel verschil. Vanuit de (Joodse) Bijbel geredeneerd zou de Allerhoogste JHWH, de God van Mozes, moeten zijn (de God van Abraham was El/Elyon/El-Sjaddai, aan wie JHWH later gelijk is gesteld). Melchisedek was echter priester van Salem. Daarom is het waarschijnlijk, dat Melchisedek de opperpriester was van Salem, de Kanaänitische god. Melchisedek als Hogepriester van Elyon/JHWH? Als Elyon/JHWH de God is die het Verbond met Abram sluit, ligt het niet voor de hand dat Abram ondergeschikt is aan Melchisedek. Het zou eerder andersom zijn geweest. Van welk volk Melchisedek de priester-koning is, wordt niet vermeld. Hij is koning van Salem. Kennelijk geen Hebreeër. Zo wordt Abram benoemd, niet Melchisedek. (Israëlieten of Judeërs waren er toen uiteraard nog niet). Naar de Bijbel waren de Jebusieten ten tijde van David de bewoners van Jeruzalem. Gezien het grote tijdsverschil dat ligt tussen Abraham en David is het echter niet zeker dat Melchisedek een Jebusiet was.

Sommigen zien in de persoon van Melchisedek een theofanie. Het Urantia Boek stelt dat Melchisedek deel uitmaakt van een bepaalde geestelijke orde, halverwege de ladder tussen mens en God, de Melchisedeks, en dat de missie van Melchisedek destijds was om het proces van vergeestelijking op aarde, ingezet met de komst van de ouders van het violette ras, ook wel Adam en Eva genoemd (34.000 jaar voor Melchisedek), weer nieuw leven in te blazen.[9]