Makemake

Makemakes voorlopige aanduiding was 2005 FY₉. Van de ontdekkers had hij de bijnaam easter bunny (paashaas) gekregen. In juli 2008 is de naam Makemake en de status van dwergplaneet toegekend, het definitieve catalogusnummer 136472 kreeg hij al wat eerder. De naam is afgeleid van de mythologie van de Rapa Nui, de bewoners van Paaseiland. Makemake was daarin de schepper van de mensheid. De dwergplaneet werd namelijk ontdekt op 31 maart 2005, een dag die in dat jaar net na Pasen viel.

Makemake werd ontdekt met de Spitzer Space Telescope. De ontdekking van Makemake kwam pas na de ontdekking van andere, zwakkere objecten uit de Kuipergordel. Ze heeft een relatieve helderheid van 16,7 magnitude. Daarmee is ze maar net iets minder helder dan Pluto, die een magnitude van 15 heeft. Pluto en Makemake zijn samen de helderste objecten in de Kuipergordel (en hebben daarmee de kleinste magnitude). Ter vergelijking: onze zon heeft een magnitude van -26,8. De diameter is ongeveer 50% tot 75% van die van Pluto, met een equatoriale middellijn van 1430 km en een polaire middellijn van 1502 km[2]. De grootte is vergelijkbaar met die van Haumea, maar Makemake is iets helderder. Makemake is van de bekende objecten in de Kuipergordel de derde in grootte, na Eris en Pluto.

Het is het helderste Kuipergordelobject na Pluto met een magnitude van bijna 17. Het is daardoor al zichtbaar met een grote amateurtelescoop. Volgens Brown is het oppervlak als dat van Pluto[3].

Het object heeft een omlooptijd rond de zon van 309 jaar. En in ongeveer 6 uur om zijn as. De baan is enigszins excentrisch en geïnclineerd.

Analyse van het spectrum van het licht van Makemake laat zien dat het oppervlak grotendeels maar niet geheel uit methaanijs bestaat. De overige bestanddelen zijn mogelijk stikstofijs, koolmonoxideijs en het edelgas argon[4].

Dat deze dwergplaneet geen atmosfeer heeft is ontdekt op 22 november 2012. Dit is opmerkelijk aangezien de soortgelijke dwergplaneet Pluto wel over een atmosfeer beschikt. Het onderzoeksteam, onder leiding van José Luis Ortiz (Instituto de Astrofísica de Andalucía, CSIC, Spanje), combineerde waarnemingen van drie telescopen van de ESO-sterrenwachten op Chili met de gegevens van kleine telescopen in het Zuiden van Amerika om Makemake te observeren terwijl zij een verre ster 'passeerde'. Wat ze zagen was verrassend: de ster 'verdween' en 'verscheen' abrupt tijdens het passeren van de dwerg. Als Makemake over een atmosfeer zou beschikken, zou de ster geleidelijker 'uitdoven' als ze ervoor schoof. Deze geleidelijke uitdoving zou het gevolg zijn van de blokkering van licht door deeltjes in de atmosfeer. Deze waarneming betekent dan ook dat de dwergplaneet geen atmosfeer van betekenis heeft, aldus Ortiz.

Makemake is lid van een selecte club ijzige dwergplaneten. Dat wetenschappers nu enkele van haar mysteries hebben weten te ontrafelen, betekent een grote stap vooruit in het onderzoek naar deze befaamde ijsdwergen. Toch is men nog ver van het begrijpen van deze objecten. Meer onderzoek zal nodig zijn om Makemake goed te begrijpen.

De parallax is het verschijnsel dat de schijnbare positie van een voorwerp ten opzichte van een ander voorwerp en/of de achtergrond varieert als het vanuit verschillende posities bekeken wordt. Omdat Makemake moeilijk met het blote oog is waar te nemen, is dit verschijnsel in haar geval moeilijk te controleren. Dat telescopen als de VLT (Very Large Telescope) moeilijk te verplaatsen zijn, draagt ook bij aan het probleem. De parallax van Makemake is echter wel waar te nemen als de aarde zelf is verplaatst (lees: een half jaar verder is). Tegen de achtergrond van de sterren die veel verder weg zijn, is Makemake nu optisch verschoven. De theorie heeft nog één bijkomend probleem: als de aarde een half jaar verder is in haar reis om de zon, is Makemake ook opgeschoven. Het is dan dus moeilijk te zeggen of haar verschuiving het gevolg is van de parallax of haar reële verschuiving in haar zonnebaan. Gelukkig is met natuurkundige modellen te bepalen welke bijdrage geleverd is door de parallax, en welke door de verschuiving van het inertiaalstelsel van Makemake zelf.

• (en) MPEC listing for 2005 FY₉

Zie de categorie Makemake van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.