Kurkuma (specerij)
Kurkuma, Indiase geelwortel, koenier (Surinaams-Nederlands), koenjit (Nederlands-Indisch), kunyit (Indonesisch), en vroeger ook tarmeriek genoemd (een anglicisme, zie bijvoorbeeld turmeric), is een specerij gewonnen uit de plant Curcuma longa.
Koenjit (kunyit) is de van oorsprong Maleise naam van de specerij. Het wordt gemaakt van de wortel van de plant. Het is een vast bestanddeel van kerriepoeder (curry) en geeft hieraan zijn gele kleur (die ook de bijnaam Indiase saffraan verklaart). De specerij is mild bitter van smaak. Het merendeel van de kurkuma-oogst komt uit India.
Kurkuma heeft een zeer duidelijk aroma. Het is een van de meest gebruikte ingrediënten in currygerechten en zorgt voor smaak en kleur.
Gemalen kurkuma is vooral een gele kleurstof om andere kruiden en gerechten te kleuren. Het wordt bijvoorbeeld aan rijst toegevoegd om deze een gele kleur te geven.
Het kan ook worden gebruikt als kleurstof voor inkt.
Ook andere delen van de Curcuma zedoaria (of Curcuma zanthorrhiza), zoals de bladeren, worden in Indonesië als smaakmaker bij vis gebruikt. In Thailand eet men de scheuten en bloeiwijzen als een groente.
Papier dat in een oplossing met kurkuma gedrenkt en vervolgens gedroogd is, wordt wel als reagens gebruikt om de aanwezigheid van een base (alkali) aan te tonen. Het krijgt bij aanwezigheid van alkalische stoffen een bruinrode kleur. Het omslagpunt ligt ongeveer bij een pH van 8-9.
Medicijn
 |
Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht. Raadpleeg bij gezondheidsklachten een arts. |
Onderzoek heeft uitgewezen dat kurkuma de werking van geneesmiddelen beïnvloedt, en kan daarmee in potentie gevaarlijke effecten hebben.[1] Kurkumapoeder wordt in India traditioneel gebruikt voor de behandeling van wondjes en schrammen. Het zou van oudsher gebruikt worden in de Ayurveda.[2] In 1995 werd in de VS een patent toegekend aan de Mississippi State University op een wondbehandelingsmiddel gebaseerd op kurkuma. Dit patent werd het jaar daarop aangevochten door de Indiase Council of Scientific & Industrial Research en ingetrokken. De reden hiervoor was niet het eeuwenoude gebruik van kurkuma, maar het feit dat dat gebruik eerder beschreven was in een wetenschappelijk tijdschrift.[3] Mensen kunnen kurkuma op verschillende manieren tot zich nemen, bijvoorbeeld als een masker of als kruidenthee.
In Azië wordt van kurkuma weleens verondersteld dat het zou werken als medicijn tegen allerlei ziektes, zoals trombose en hersenaandoeningen, waaronder de ziekte van Alzheimer en Parkinson.[4][5][6] Reageerbuisonderzoek constateerde dat curcumine, een molecuul geëxtraheerd uit geelwortel, zich inderdaad bindt aan giftige metalen en ontstekingsremmend werkt. Echter, omdat curcumine in de mens nauwelijks kan worden opgenomen in de darm en omdat het zeer snel wordt gemetaboliseerd, is het therapeutisch nut ervan zeer twijfelachtig.[7][8] Hoewel er veel onderzoek is en wordt gedaan naar curcumine als therapeuticum, concludeerde een uitgebreid literatuuronderzoek in de Journal of Medicinal Chemistry dat er tot heden geen betrouwbare studies zijn die een gezondheidsvoordeel van kurkuma of aanverwante stoffen hebben aangetoond.[9]
Er wordt op populairwetenschappelijke websites weleens geconcludeerd dat het veelvuldige gebruik van koenjit (kurkuma) in Indiase gerechten de oorzaak is dat alzheimer in India nauwelijks voorkomt. Dit bleek een feitelijk onjuiste conclusie: dementie komt voornamelijk op oudere leeftijd voor en in India zijn relatief weinig ouderen (In 2012 was zo'n 6% van de Indiase bevolking ouder dan 65 jaar. In Nederland was dat 16%). Als men alleen kijkt naar mensen van 65 jaar en ouder dan is er nauwelijks verschil tussen Nederland en India qua aantallen mensen met dementie, en met Oost- en Centraal-Europa zelfs geen enkel verschil.[10]
| Bronnen, noten en/of referenties
Algemeen:
In de tekst:
|
 |
Zie de categorie Curcuma van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |