Kop-van-jut

In 1872 vermoordde Hendrik Jut een rijke weduwe en haar dienstmeid. In 1875 werden hij en zijn vrouw gearresteerd en in 1876 volgde een sensationeel proces. Jut werd tot levenslang veroordeeld en overleed in 1878, 26 jaar oud. Zijn hoofd werd op sterk water gezet, maar ging later verloren. Wel was er na zijn dood een afgietsel gemaakt van zijn hoofd, dat nog bewaard wordt in het Groninger Universiteitsmuseum.

In 1876 haakte een kermisuitbater in op de gebeurtenis door zijn attractie kop-van-jut te noemen.[2]

De kop-van-jut werd in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog vaak gemanipuleerd. De eigenaar kon het gewicht afremmen en op deze manier bepalen of het gewicht wel of niet de bel raakte door het gewicht tegen te houden. Vaak werd eerst de aandacht getrokken door een (bij voorkeur schriel gebouwde) handlanger op de kop-van-jut te laten slaan, waarop deze tot een ieders grote verbazing de bel raakte. Wanneer hierna grotere sterkere mannen het probeerden ('als zo'n schriel mannetje de bel kan raken moet mij dat ook lukken'), lukte het hen tot hun frustratie niet. Zo bleven ze, om hun waardigheid niet te verliezen, opgejut door de menigte, het telkens proberen totdat de eigenaar ten slotte na meerdere pogingen toeliet dat de bel geraakt werd om anderen niet te ontmoedigen. Uiteraard moest voor iedere poging betaald worden, dus kon de eigenaar zo zijn inkomsten verhogen.

Het toestel met het gewicht dat omhoog schiet en een bel aantikt wordt tegenwoordig ook wel vervangen voor een elektronische variant. Daarbij wordt niet via een hefboom, maar via een elektronisch signaal doorgegeven hoe hard men geslagen heeft. Het gewicht kan daarbij vervangen worden door ledlampjes die aangeven hoe hard er geslagen is, met boven in de paal een elektronisch scorebord.

• 
  Kop-van-jut op het Oktoberfest in München (2011)
• 
  Gipsen afgietsel van het hoofd van Hendrik Jut in het Universiteitsmuseum Groningen
• 
  Kop-van-jut (kermis Amsterdam, 1917)