Kerkhove

Reeds in de prehistorie was er een duidelijke menselijke aanwezigheid in de onmiddellijke omgeving van het dorp. In de jaren 1970 en 1980 werden grote hoeveelheden lithische artefacten opgegraven op de archeologische site Kerkhove-Kouter (tussen de dorpskernen van Kerkhove en Waarmaarde). Deze werden uitgebreid bestudeerd en gepubliceerd door prof. Ph. Crombé van de UGent.[1] Ook bij de grootschalige opgravingen in 2015, naar aanleiding van de aanleg van een nieuwe stuw, werden er terug heel wat prehistorische vondsten gedaan. Het gaat onder meer over pijlpunten, weerhaken, klingen en microlieten uit vuursteen.[2] Al deze vondsten waren de gebruiksvoorwerpen van rondtrekkende jagers-verzamelaars, verschillende ervan zijn te dateren als mesolithisch (7000-5000 v.Chr.).[3]

Kerkhove is in archeologische kringen vooral bekend omdat er zich een Romeinse baanpost bevond, een nederzetting als tussenstop voor reizigers langs een heirbaan.[4][5] Deze nederzetting lag tussen de dorpskernen van Kerkhove en Waarmaarde in, op de zogenaamde Kerkhove-Kouter. Van 1973 tot 2003 werden in deze zone intensief archeologische opgravingscampagnes georganiseerd, die zo grote delen van deze 1ste-3de-eeuwse Romeinse site hebben blootgelegd. Archeologen troffen er een groot aantal gebouwen aan die deel uitmaakten van een imposant administratief-logistiek centrum; drie architecturale bewoningsfasen konden onderscheiden worden.[6] Mogelijk fungeerde de baanpost als inzamel- en verdeelcentrum van graan voor de legerkampen aan de noordelijke grens van het Imperium Romanum en als inzamelpunt van de jaarlijkse belastingen, de "annonae". Archeologische sporen wijzen tevens op de aanwezigheid van een haveninstallatie.[4] In 1985 werd ook nog in het centrum van Kerkhove (in het verlengde van de site Kerkhove-Kouter) een Romeins brandrestengraf aangetroffen.[7] Tijdens de opgravingen bij het nieuwe stuw in 2015 (zone tussen Kerkhove-Kouter en de Schelde) werd er terug een kleine hoeveelheid van stukken Romeins aardewerk aangetroffen.[8] Deze nieuwe opgravingen wisten ook nieuw licht te schijnen op de reeds in de jaren 1970-1990 opgegraven restanten van de oude wegen uit de Romeinse periode. Onderzoekers konden zo vaststellen dat Kerkhove op een kruispunt van drie ingeplante wegen lag. Eén met een verbinding richting Bavay (Bagacum Nerviorum) in het huidige Noord-Frankrijk, de toenmalige hoofdplaats van de Civitas Nerviorum in Belgica Secunda; één richting Aardenburg in Zeeland, een toenmalig Romeins legerkamp of castellum; en één richting Oudenburg nabij Oostende, eveneens een toenmalig Castellum.[9]

Op de archeologische site Kerkhove-Kouter werd eveneens een verdergezette bewoning vastgesteld deels boven op de 'verlaten' Romeinse baanpost. Grote aantallen aardewerk, een grafveld en verschillende houten gebouwen zijn hiervoor de bewijzen. Er kan gesproken worden van een Frankisch-Merovingische nederzetting uit de 6de tot begin 8ste eeuw.[10] Na of reeds tijdens deze periode moet de permanente bewoning uiteindelijk verschoven zijn naar de huidige locatie van de dorpskern van Kerkhove. Recent werden nieuwe brokstukken gevonden aan de zgn bocht van Kerkhove. Mogelijks was deze site een versterkte halte dicht bij het water, bij de verovering van Doornik door Chlodio omstreeks 430. Stenen die wijzen op Frankische aanwezigheid worden samen met de deels bebouwde site aan verder onderzoek onderworpen.

Het merendeel van de archeologische vondsten uit de bovenvermelde periodes worden thans bewaard in het Regionaal Archeologisch Museum a/d Schelde (RAMS) te Waarmaarde; op de locatie van de site Kerkhove-Kouter worden tot op vandaag enkele Romeinse gebouwen aan het oppervlak gevisualiseerd.