Kempens

Het Kempens vertoont diverse overeenkomsten met de omliggende Brabantse dialecten: Zuid-Brabants, (Groot-)Antwerps (de dialecten van de stad Antwerpen en haar omgeving), Baronies en Oost-Brabants. Ook met het (West-)Limburgs bestaan overeenkomsten, die in het oosten van de provincie soms zeer uitgesproken zijn. Typisch aan het Kempens is de relatief kleine invloed van en op Brabantse dialecten in Nederland; waar het Antwerps een overgangsdialect vormt tussen Noord-Brabantse en Zuid-Brabantse dialecten, is dat voor het Kempens minder het geval. Alleen het uiterste noorden van de Belgische Kempen is in de loop der eeuwen vernederlandst (zie onder).

Het Kempens laat zich verdelen in het Noorder- en Zuiderkempens. Het Zuiderkempens heeft merkbare invloed van het Zuid-Brabants (Leuvens, Brussels) ondergaan, het Noorderkempens is daarbuiten gebleven.

Men moet het Kempens niet verwarren met het Kempenlands, een onderdeel van het Oost-Brabants dat voornamelijk in Nederland wordt gesproken.

Niet in heel de Antwerpse Kempen wordt Kempens gesproken. De dialecten van Baarle-Hertog, Hoogstraten, Rijkevorsel en Brecht worden tot het Baronies gerekend, het dialect van Ravels valt onder het Midden-Brabants, in Arendonk en Postel (en in het Limburgse Lommel) zijn Kempenlandse dialecten inheems. Veel plaatsen in het noorden van de streek vallen dus onder "Nederlandse" subdialecten. Wel spreekt men nog Kempens in de Limburgse plaatsen Leopoldsburg, Ham en Tessenderlo en in de plaatsen onmiddellijk ten oosten van Mechelen.

De dialectgroep is onderling nogal divers en het is niet eenvoudig er een definitie van te geven. De klanken die het Antwerps en Zuid-Brabants tekenen, hoort men veelal ook in het Kempens. Zo wordt de Standaardnederlandse aa vaak tot oa of een andere donkere realisatie, en worden de tweeklanken ei/ij en ui vaak wijder uitgesproken dan in het AN. In het zuiden valt de r vaak weg in een woord als hie(r). Het oosten van de Kempen kenmerkt zich door de aanwezigheid van de letter h, die bijvoorbeeld in het Antwerps niet bestaat. Waar de h onder invloed van het Frans en van prestigieuze stadsdialecten eeuwenlang terrein verloor, wordt ze tegenwoordig in een groot deel van de Kempen weer heringevoerd. Sommige conservatieve en geïsoleerde dialecten op de Kempen hebben de -n behouden in een woord als katten; dit is uitzonderlijk voor het Brabants. In veel plaatsen in de oostelijke Kempen wordt de -k-, soms ook de -t, in het midden van een woord vervangen door (gereduceerd tot) een glottisslag (kinne'e "kindje").

In het uiterste oosten van de provincie (bijvoorbeeld in Mol) kent men umlaut in verkleinwoorden (man - ménneke, hónd - hundje), iets wat vooral uit het Limburgs en het Oost-Brabants bekend is.