Jordan Peterson

Aandachtsgebieden van Peterson zijn onder meer psychofarmacologie, neuropsychologie, klinische psychologie, persoonlijkheidspsychologie, sociale, industriële en organisatorische psychologie. Ook onderzoekt hij de psychologische achtergronden van religie, ideologie, politiek en creativiteit. Peterson is auteur of co-auteur van meer dan honderd academische artikelen. Hij had ruim twintig jaar een eigen klinische praktijk, maar legde die in 2017 neer. In plaats daarvan plaatst hij lezingen op YouTube en maakt hij podcasts.[1]

In 1999 schreef hij het boek Maps of Meaning: The Architecture of Belief over systemen van geloof en mythe, hun rol in het reguleren van emotie en het scheppen van betekenis, maar ook in het leveren van motivatie voor genocide. Op basis van dit boek werd een 13-delige tv-serie gemaakt door TVOntario. Het boek wordt gezien als zijn belangrijkste werk; hij werkte er vijftien jaar aan. Zijn boek 12 Rules for Life: An Antidote to Chaos verscheen eind 2017. Dit kan worden gezien als een filosofisch zelfhulpboek.[2] De belangrijkste stelling is dat het leven van mensen pas betekenis krijgt als zij het op orde weten te krijgen. Zij zouden zich niet moeten laten leiden door slachtofferschap en wrok, maar zich moeten wijden aan wat Peterson 'logos' noemt: discipline, doorzettingsvermogen en idealen.

Peterson kreeg door zijn video's vanaf 2013 grote bekendheid en werd populair onder conservatieven. Hij is een invloedrijk figuur geworden in het politieke debat en geldt als een uitgesproken criticus van de mainstream academische wereld in het Westen. Hoewel Peterson door zijn oppositie tegen wat hij bestempelt als (neo)marxisme en postmodernisme ook bekendheid heeft gekregen in uitgesproken rechtse kanalen, beschouwt Peterson zichzelf politiek gezien voornamelijk als een klassieke Britse liberaal ('classic British liberal').[3]

Aan de hand van een sociaal-psychologische studie naar de relatie tussen politieke overtuiging en persoonlijkheid concluderen Brophy en Peterson[4][5] dat politieke correctheid uitdrukking van een grote 'gevoeligheid voor krenkingen' (offense sensitivity) is en twee vormen aanneemt, politiek correct egalitarisme en politiek correct autoritarisme. Tot de egalitaire stroming behoren bijvoorbeeld veel klassieke liberalen, terwijl de autoritaire stroming uit activisten bestaat die hun solidariteit met bepaalde sociale groepen als wapen inzetten om hun wil aan anderen op te leggen. De door Peterson begeleide studie toonde tevens aan dat aanhangers van politiek-correct autoritarisme en rechtse aanhangers van autoritarisme een aantal persoonlijkheidskenmerken gemeen hebben.

Sinds 2013 neemt Peterson zijn colleges op en plaatst hij deze op YouTube. Peterson uit in zijn colleges scherpe kritiek op de politieke correctheid rondom onderwerpen als postmodernisme, feminisme, 'wit privilege', transgender-rechten, 'culturele toe-eigening' en ecologisme. Hij spreekt zich verder uit tegen het postmodernisme, neomarxisme en identiteitspolitiek, met name als het gaat om de Canadese en Amerikaanse universiteiten, waar deze denkrichtingen en praktijken in sommige faculteiten veel aanhang hebben onder studenten en docenten. In zijn kritiek op het radicale feminisme en zijn sympathie voor de mannenrechtenbeweging staat hij dicht bij de Canadese hoogleraar Engelse Letterkunde Janice Fiamengo.

Peterson waarschuwt met enige regelmaat voor identiteitspolitiek en -retoriek (zoals gebruikt door zowel de linker- als rechtervleugel van het politieke spectrum) als een van de gevaarlijkste trends in de hedendaagse discussie.[6] Het indelen van individuen op basis van groepskarakteristieken geeft volgens hem een vertekend beeld omdat er meer variatie bestaat binnen groepen dan tussen groepen. Identiteitspolitiek leidt volgens Peterson onvermijdelijk tot tribalisme (stammenstrijd), en waar groepen niet langer met elkaar in gesprek willen gaan, rest er enkel nog het gebruik van geweld.

Peterson voorspelde meermaals een versplintering op links door een exponentieel toenemend aantal groepsidentiteiten en noemt het ironisch dat wanneer men maar voldoende groepsidentiteiten aanneemt, men uiteindelijk weer uitkomt bij een uniek individu. Het is volgens Peterson daarom ook contraproductief voor de ontwikkeling van individuen (en daarmee de samenleving) wanneer men groepsidentiteit (en bijvoorbeeld de historische onderdrukking van een groep) gebruikt als alternatief voor het nemen van individuele verantwoordelijkheid voor persoonlijke en maatschappelijke problematiek.

In 2016 nam Canada de wet C-16 (An Act to amend the Canadian Human Rights Act and the Criminal Code) aan, die genderidentiteit en "genderexpressie" beschermt onder de Canadese mensenrechtenwet en het strafrecht. De wet maakt haatuitingen jegens transgenders strafbaar. Peterson is uiterst kritisch over deze wet en stelt dat die mogelijk gevolgen heeft voor de vrijheid van meningsuiting. Hij stelt dat het nu in theorie strafbaar is als men weigert om een "transgender" (geslachtswisselaar) aan te spreken met het voornaamwoord dat deze persoon wenst, wat behalve het gebruikelijke hem of haar nu ook een nieuwgevormd woord als "ze" of "zir" zou kunnen zijn.[7]

Verder stelt Peterson dat werknemers of organisaties door deze wet praktisch strafbaar zijn als een werknemer iets zegt dat direct of indirect als beledigend ervaren kan worden, of dit nu bewust geuit is of onbewust. De academische wereld is verdeeld over deze interpretatie van de Wet C-16. In mei 2017 sprak Peterson tegenover een senaatscommissie zijn bezwaar uit tegen de wet. Hij was een van de 24 getuigen die waren uitgenodigd om over de wet te spreken, die in juni 2017 in werking trad.

Petersons veelbekeken Youtubevideo's over dit onderwerp leidden tot kritiek van transgenderactivisten, vakbonden en academici. Zij beschuldigden hem ervan bij te dragen aan een klimaat van haat. Een openbare discussie gericht tegen Petersons uitspraken op de universiteitscampus in Toronto (oktober 2016) werd een paar dagen later gevolgd door een openbare steunbetuiging waar ook Peterson zelf het woord voerde; tegenstanders probeerden hem het spreken onmogelijk te maken en lieten het brandalarm afgaan, sommige medestanders maakten zich schuldig aan handtastelijkheden.[8] Ongeveer een jaar later eisten enkele honderden academici binnen en buiten de Universiteit van Toronto Petersons ontslag,[9] waar zijn universiteit geen gehoor aan gaf.

In november 2017 ontstond een affaire rondom Peterson die internationale aandacht kreeg. Lindsay Shepherd, een promovenda en assistent-docent aan de Canadese Wilfrid Laurier University, liet tijdens een les aan eerstejaars studenten een fragment zien uit een video[10] met onder anderen Jordan Peterson tijdens een debat over genderneutrale voornaamwoorden. Korte tijd later werd zij ontboden voor een bespreking met twee hoogleraren en een vertegenwoordigster van het universitaire diversiteits- en gelijkheidsbureau. Zij zagen het tonen van het fragment met Peterson als "transfobisch" en bijdragend tot het scheppen van een "giftig klimaat" en vergeleken het met een toespraak van Hitler. Een en ander zou niet stroken met de wet C-16 en ze zou onder toezicht geplaatst worden. Shepherd had het gesprek echter opgenomen en bracht het naar de media, waarna de universiteit zware kritiek kreeg te verduren en formeel excuses aan Shepherd aanbood.[11]

Op 31 oktober 2018 vond aan de Universiteit van Amsterdam een openbaar gesprek met Peterson plaats in de reeks 'Room for Discussion'. Aanleiding was het verschijnen van de Nederlandse vertaling van diens boek 'Twelve Rules for Life'. Van tevoren protesteerden ongeveer 80 medewerkers van de UvA en een aantal studentenorganisaties tegen zijn komst. Dit gebeurde in een open brief vol beschuldigingen.[12] Peterson zou er een "politiek incorrecte" wereldbeschouwing op nahouden en deze niet vrij mogen verkondigen: "Als Peterson al een platform krijgt op onze universiteit, moet hij op zijn minst worden vergezeld door een deskundige gesprekspartner." De brief ontving een fel en gedetailleerd weerwoord op de website van Peterson.[13] Het gesprek ging door zoals gepland.

Op 20 maart 2019 trok de Theologische Faculteit van de Universiteit van Cambridge een reeds met Peterson overeengekomen gastmedewerkerschap (Visiting Fellowship) in.[14]. Het besluit werd noch direct aan de betrokkene medegedeeld, noch met redenen omkleed. Een paar dagen later verwees de rector van de universiteit ter rechtvaardiging naar een foto waarop Peterson naast een bezoeker van een van zijn lezingen staat; op het T-shirt van de bezoeker is de leus “I am a proud Islamaphobe” te lezen, gevolgd door een reeks bezwaren tegen de Islam. Dat was reden om Peterson 'medeschuldig door erbij te staan' te verklaren en te betichten van een niet-'inclusieve' denkwijze.[15][16][17]