IJslander (paard)

De stokmaat (schofthoogte) varieert van 1,30 tot 1,50 meter zodat het ras eigenlijk tot de ponyrassen behoort. Het hoofd van de ijslander kan variëren tussen heel edel en heel groot. De hals is kort en dik. Het lichaam is gedrongen. De benen en de hoeven zijn heel sterk. Het behang (beenbeharing) behoort overvloedig aanwezig te zijn. Het gezichts- en het oriëntatievermogen zijn goed ontwikkeld.

Toen aan het einde van de 9e eeuw de eerste inwoners op IJsland kwamen wonen, waren daar geen paarden. De Vikingen namen paarden en andere huisdieren mee uit de gebieden waar ze vandaan kwamen, vooral uit Noorwegen maar ook van de Schotse eilanden. Uit onderzoek blijkt dat de paarden van de Vikingen van verschillende oorsprong waren en zelfs dat ze uit verschillende subgroepen van Equus caballus afkomstig zijn. Zo lijkt de verwantschap met Noorse paarden, oorspronkelijk afkomstig uit noordelijk Eurazië, overduidelijk. Met name de gelijkenis met het zeldzame nordlandpaard (Nordlandshest) is opvallend en enkele van deze paarden blijken ook te kunnen tölten net als de ijslanders.

Ook een belangrijke voorouder van de ijslander is de Keltische pony, oorspronkelijk meegenomen door de Kelten westwaarts door Europa en dus ook naar de Britse eilanden. Verschillende paardenrassen in Groot-Brittannië stammen af van deze voorouder, zoals de shetlandpony's, de exmoorpony's en ook de highlandpony's uit Schotland. Hoewel het invoeren van paarden na de 13e eeuw uiterst zeldzaam was, is er pas sinds 1882 sprake van een wettelijk invoerverbod op paarden en andere huisdieren in IJsland. Voor die tijd was er geen noodzaak om het importeren te verbieden want eeuwenlang was het eiland uiterst geïsoleerd en waren transportmiddelen zeldzaam. Het was pas in de negentiende eeuw dat IJslanders weer schepen gingen bouwen en meer contacten gingen zoeken met de buitenwereld. Hoogstwaarschijnlijk zijn er ook vanaf de twaalfde eeuw tot de negentiende eeuw geen paarden meer naar IJsland geïmporteerd. Een van de misverstanden rond de geschiedenis van het IJslandse paard is de mythe dat er al in de tijd van de Vikingen een invoerverbod op paarden naar IJsland bestond.

Dat er geen officieel invoerverbod blijkt te zijn geweest, verandert niets aan het feit dat IJslandse paarden al honderden jaren zonder bloedvermenging van buitenaf zijn gefokt. Zo komt het dat het IJslandse paard een regelrechte afstammeling is van het Europese oerpaard: Equus stenonsis. Deze paarden verspreidden zich in Scandinavië en Groot-Brittannië en kwamen uiteindelijk op IJsland terecht. De ijslanders stammen van deze paarden af. De IJslandse boeren hebben hun paarden raszuiver doorgefokt. De eerste fokverenigingen ontstonden rond 1904 en het officiële stamboek werd opgericht in 1923. Ook op het continent van Europa en in de Verenigde Staten zijn er paardenliefhebbers en fokkers die dit oeroude ras zuiver willen houden en verbeteren.

Het tegenwoordige invoerverbod in IJsland geldt ook voor inheemse paarden die zijn geëxporteerd. Een IJslands paard dat bijvoorbeeld naar een kampioenschap in het buitenland is afgevaardigd, zal na afloop verkocht moeten worden door zijn ruiter, die hem niet mee terug mag nemen naar IJsland.[1]

De ijslander is eeuwenlang gebruikt als rijpaard en als pakpaard, onder andere voor het vervoer van de post, voor het bijeendrijven van schapen en als vervoermiddel voor de mens, maar ook - recenter - als sportpaard bij gangenwedstrijden en races. Op het Europese vasteland zijn veel van de IJslandse mogelijkheden overgenomen en elementen zijn toegevoegd. In Europa worden gangenwedstrijden gereden. Ook wordt er gereden met handpaarden en worden afstandsritten gemaakt. De ijslanders worden ook ingespannen voor de wagen en voor de slee. Hoewel er beslist vele rassen zijn die er meer talent voor hebben, kan men met een ijslander een sprongetje wagen. Het rijden van dressuur blijft de basis voor het rijden van de gangen en het beheersen van het paard in het algemeen. De ijslander is een zeer leergierig paard. De dieren zijn heel vriendelijk, maar ook heel eigenwijs. Om deze reden zijn het geen echte 'kinderpony's'. Wel zijn goed opgevoede ijslanders heel sensibel en vaak ook erg 'voorwaarts'. Het rijden op deze paarden vraagt daarom, vooral in het begin enige begeleiding. De hulpen worden bij voorkeur licht en vriendelijk gegeven. De ijslander is in staat om van verre de weg naar huis terug te vinden.

In tegenstelling tot de meeste paarden, die slechts in de drie basisgangen stap, draf en galop kunnen gaan, kan een ijslander zich in vier en soms vijf verschillende gangen voortbewegen. Deze extra gangen heten tölt en telgang. Het zijn natuurlijke gangen die veulens van enkele uren oud al tonen. De ijslander is niet het enige ras dat over deze extra gangen beschikt. Vele paarden van allerlei min of meer bekende rassen bewegen zich voort in tölt en telgang. Bij ijslanders is alleen de snelle telgang, de rentelgang, gewenst. De langzame variant wordt niet gewaardeerd.

De gangenaanleg verschilt per paard. Er wordt gesproken van vier- of vijfgangers en natuurtölters. Viergangers zijn paarden die naast de stap, draf en galop ook kunnen tölten. Deze paarden hebben vaak de draf als voorkeursgang. Vijfgangers zijn paarden die naast de andere gangen ook over telgangaanleg beschikken. Echter, niet elke vijfganger heeft het temperament om goed te kunnen rentelgangen. Natuurtölters zijn paarden die zo gemakkelijk in tölt lopen, dat deze gang ook voor beginnende ruiters makkelijk te rijden is. Voor ruiters en hun IJslandse paarden worden ook specifieke gangenwedstrijden uitgeschreven. Hier worden proeven uitgeschreven die plaatsvinden op een ovaalbaan. Ook zijn er snelheidsonderdelen, zoals telgangraces. De wedstrijden vinden plaats op regionaal, nationaal en internationaal niveau. Elke twee jaar vindt er een wereldkampioenschap voor IJslandse paarden plaats. In 2007 en 2017 werd dit WK gehouden in Oirschot, Nederland. Oostenrijk 2011. Berlijn, Duitsland 2013. Herning, Denemarken 2015. Het afgelopen WK in 2019 heeft wederom plaatsgevonden in Berlijn.

Binnen het ras zijn alle vachtkleuren vertegenwoordigd, behalve appaloosa. Witte aftekeningen zijn toegestaan. Binnen de ijslanderpopulatie ziet men ook kleuren die niet vaak bij de paarden van het Europese vasteland voorkomen zoals; zilverappel, isabel en wildkleur. In het najaar krijgen de paarden een zeer dikke wintervacht.

• 
  Een kudde in wintervacht
• 
  Een kudde in zomervacht
• 
  Gemengde kudde
• 
  Het uitsorteren van een kudde
• 
  IJslanders in de buurt van Skógar
• 
  IJslander in Denemarken

• Studbook of origin of the Icelandic horse
• Website Nederlands Stamboek voor IJslandse Paarden
• Website Belgisch Stamboek voor IJslandse Paarden

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina IJslander op Wikimedia Commons.