Hollebolle Gijs
Hollebolle Gijs, soms gespeld als Holle Bolle Gijs[1], is een Nederlands kinderversje. De naam van het versje verwijst naar de hoofdpersoon, die ontzettend veel eet en daarna nog steeds honger heeft.
Oudste vindplaatsen van het rijmpje
De oudste vindplaats van het rijmpje in de Nederlandse Liederenbank van het Meertens Instituut, is de handschriftencollectie van het Bureau van het Nederlandse Volkseigen, die is verzameld rond 1850. De beginregel daar luidt: 'Heb je wel gehoord van die ollebolle wagen / Waar die schrokkerige Gijs op zat'.[2]
Het eerste liedboekje dat het opzegrijmpje heeft opgenomen, is Nederlandsche baker- en kinderrijmen van J. van Vloten (eerste druk 1872). Daar luidt de incipit 'Heb je niet gehoord van dien hollebollewagen, / Waar die bolle Gijs op zat?'. De Handschriftencollectie van G.J. Boekenoogen (verzameld in de periode 1891-1930) bevat 43 varianten van het rijmpje.[2]
Ouderdom liedje
Dat de oudste vindplaatsen teruggaan in de negentiende eeuw, wil niet zeggen dat het liedje uit deze periode stamt. Sinds halverwege de negentiende eeuw werden, onder invloed van de Romantiek, veel volksliedjes verzameld en uitgegeven. Het liedje kan echter ouder zijn en in de mondelinge overlevering lange tijd zijn doorgegeven, voordat het voor het eerst werd opgetekend.
Tekst en genre
Zoals gebruikelijk bij volksliedjes, kent ook dit rijmpje varianten. De huidige tekst van het rijmpje gaat ongeveer als volgt:
- Heb je wel gehoord van de hollebollewagen
- Waar die hollebolle Gijs op zat?
- Hij kon schrokken, grote brokken
- Een koe en een kalf en een heel paard half
- Een os en een stier en zeven tonnen bier
- Een schip vol rapen en een kerk vol schapen
- En nog kon Gijs van de honger niet slapen!
Door het fantastische, maar serieus gepresenteerde verhaal van Gijs' vraatzucht, behoort het versje tot het genre van het leugenlied.
Rijmformatie
Het woord "ollebolle" of "hollebolle" is een rijmformatie. Dit is een samengesteld woord, waarvan het ene deel rijmt op het andere, meestal betekenisloze, deel. Het toegevoegde deel is meestal betekenisloos, toegevoegd om het rijm en eventueel om het woord meer nadruk of duur te geven. Voorbeelden zijn: holderdebolder, ietsiepietsie en tingeling. Ook "hollebolle" is een rijmformatie, een samenstelling, en wordt dus aaneengesloten geschreven.
De oudste varianten in de Nederlandse liederenbank geven de rijmformatie "hollebolle" als toevoeging bij "wagen" (met een "hongerige", "schrokkerige" of "grote" Gijs erop). Ook de variant "holderbolderwagen" komt voor.[2]
Mogelijk is "hollebollewagen" dan afgeleid van "holderbolderwagen" (dit kan afgeleid zijn van bulderen/bolderen, een klanknabootsing van lawaai, of kan verwijzen naar een bolderwagen, een kar zonder vering).[3][4] Latere varianten gebruiken "hollebolle" ook als bijvoeglijk naamwoord bij "Gijs", waarschijnlijk met de associatie van een bolrond, dik persoon.
Hollebolle Gijs in de Efteling
Hollebolle Gijs is ook bekend door zijn rol als afvalbak in de Efteling. Deze roepen luid om eten. Zodra er afval in de mond wordt gestopt, dat met een luchtzuigsysteem afgevoerd wordt, stopt hij even met roepen om een boer of scheet te laten. Enkele anderen laten een kanonskogel knallen of huilen van de honger. Een verouderd exemplaar staat tentoongesteld in het Efteling Museum. Sinds 1959 was het de gewoonte dat er minstens 1 Gijs per klein horecapuntje in het park aanwezig was. Ook al kwamen er in loop der tijd steeds meer horecapuntjes in het park, er kwamen toch steeds minder nieuwe Gijzen in de Efteling. De laatst toegevoegde Gijs is Baby Gijs. In 2007 is hij na een afwezigheid van bijna acht jaar teruggekeerd in het Marerijk.
Er zijn tegenwoordig 12 leden van de Gijzen- familie te vinden in het park:
- Speeltuin Gijs (bij In den Hoorn des Overvloedts op het Anton Pieckplein)
- Geeuwende Gijs (bij de Gelaarsde Kat tegenover het Carrouselpaleis)
- Wagen Gijs (bij verkooppuntje Kogeloog op het Zes Dienarenplein in het Sprookjesbos)
- Kogeloog ook Kapitein Gijs (bij De Kombuys in het Ruigrijk)
- Opa Gijs (bij de Kleyne Klaroen op het Herautenplein in het Sprookjesbos)
- Tweeling/Moeder Gijs (bij de Smulpaap op het Anton Pieckplein)
- Inca Gijs (bij Casa Caracol op het Pirañaplein)
- Matroos Gijs (bij de Witte Walvis op het Spookslotplein)
- Tiroler Gijs (bij de Steenbok bij de uitgang van de Bob) Gaat in 2020 weg
- Nijltje in het Teiltje (bij het Korfje in de Kleuterhof)
- Baby Gijs (bij de nostalgische speeltuin Kindervreugd in het Marerijk)
- Station Gijs (als animatronic in de stationsscène van de stoomtrein) in het Marerijk
- Water Gijs (in het zwembad van Bosrijk)
Voormalige Gijzen in het park:
- Visje Gijs (staat tegenwoordig op de wensbron als ornament)
De stemmen van de Gijzen zijn van onder anderen Peter Reijnders, Ton van de Ven, Lex Lemmens, Henk Smulders en Henny Knoet.
Hollebolle Gijs in andere vormen
- Er zijn in België en Nederland ook een aantal cafés, restaurants en andere eetgelegenheden die zich naar Hollebolle Gijs hebben vernoemd.
- Er komt soms een Bolle Gijs voor in de stripboeken en de tekenfilms van de smurfen.
- Eén van de afleveringen van De Bereboot uit 1976 gaat over Holle Bolle Gijs.
Afbeeldingen
Kogeloog (sprookjesbos)
Opa Gijs
Moeder Gijs
Inca Gijs
Matroos Gijs
Tiroler Gijs
Nijltje in het Teiltje
Baby Gijs
Smits Restaurants '44
Boekanier Gijs (ruigrijk)
Gijs die efteling gemaakt heeft voor Phantasialand
Water Gijs in bosrijk
Externe links
- Pagina op de officiële website van de Efteling
- Een zeer uitvoerig artikel over Holle Bolle Gijs in de Efteling (Wonderlijke WC Web - Fansite)
 |
Zie de categorie Holle Bolle Gijs van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
| Bronnen, noten en/of referenties |