Herman Heijermans

Heijermans groeide op als oudste zoon in een liberaal joods gezin met elf kinderen. Herman Heijermans was de jongere broer van de beeldende kunstenares Marie Heijermans en de kinderboekenschrijfster Ida Heijermans (1861-1943) en de oudere broer van de sociaal geneeskundige Louis Heijermans. In 1893 begon Heijermans als toneelrecensent bij de net opgerichte krant De Telegraaf. Hij schreef felle kritieken en creëerde daarmee al snel veel vijanden. Hij begon zelf ook toneelstukken te schrijven, die zeer sociaal betrokken waren. Voorbeelden zijn Ghetto (1898), over de bedompte, orthodox-joodse sfeer van sjacheraars en voddenkooplieden, Glück auf! (1911) over de gruwelijke ramp in de mijn Radbod in Westfalen, en het zeer bekende Op hoop van zegen (1900), over de zware omstandigheden van de vissers. De indrukken hiervoor had hij onder meer opgedaan in Scheveningen en Katwijk aan Zee, waar hij enkele jaren woonde en bevriend raakte met de schilder Jan Toorop. De meeste van zijn stukken gingen in première bij de Nederlandsche Toneel Vereniging in Amsterdam, waar Esther de Boer-van Rijk de voornaamste protagoniste was, vooral als Kniertje in Op hoop van zegen en als Eva Bonheur. Heijermans was ook zeer actief in de socialistische beweging. Hij was in 1897 lid geworden van de in 1894 opgerichte Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP, de voorloper van de PvdA) en schreef voor die partij in 1898 het propagandastuk Puntje. Begin jaren twintig van de 20e eeuw was Heijermans korte tijd directeur van Theater Carré. Heijermans schreef behalve onder eigen naam ook onder een aantal pseudoniemen, waaronder Samuel Falkland (voor de korte verhalen, de Falklandjes, Koos Habbema, Hans Lidi Ficor en Hans Müller.[1]

Herman Heijermans was van 1901-1918 getrouwd met de cabaretzangeres Maria Sophia Peers (1871-1944). Hun dochter Hermine (1902-1983) maakte naam als publiciste; zij schreef o.a. "Mijn vader Herman Heijermans, leven naast roem" (1973), het matig ontvangen Boekenweekgeschenk 1976 "Snikken en Smartlapjes", "Leven met Eros" (1979) en "Jaren vol galgenhumor - 1940-1945" (1981), en in de jaren 60 en 70 schreef zij columns voor Sekstant, het tijdschrift van de NVSH.

Herman Heijermans overleed in 1924 op 59-jarige leeftijd in zijn huis in Zandvoort aan de gevolgen van kanker. Zijn begrafenis, georganiseerd door de SDAP, vond plaats in Amsterdam. Illustratief voor zijn populariteit is het grote aantal belangstellenden langs de route van de lijkkoets van Zandvoort naar Amsterdam: de mensen stonden rijen dik.

Er bestaan filmbeelden van Heijermans' begrafenis. Er zijn geen filmbeelden bekend van Heijermans in levenden lijve.

• 1892 - 'n Jodenstreek?
• 1892 - Trinette
• 1893 - Ahasverus (onder pseudoniem Ivan Jelakowitch)
• 1893 - Dora Kremer
• 1893 - Fleo
• 1897 - Sabbath
• 1898 - Diamantstad
• 1898 - Ghetto
• 1898 - Het antwoord
• 1898 - Kamertjeszonde (onder pseudoniem Koos Habbema)
• 1898 - Nummer tachtig
• 1898 - Puntje
• 1899 - De machien
• 1899 - De onbekende
• 1899 - Ego
• 1899 - Het zevende gebod
• 1900 - Eén mei
• 1900 - Het pantser
• 1901 - Op hoop van zegen
• 1901 - Ora et labora
• 1903 - Bloeimaand
• 1903 - Buren
• 1903 - Het kamerschut
• 1903 - Het kind
• 1903 - In de Jonge Jan
• 1903 - Schakels
• 1904 - Kleine verschrikkingen
• 1904 - Saltimbank
• 1905 - Allerzielen
• 1905 - Artikel 188
• 1905 - Biecht eener schuldige
• 1905 - De meid
• 1905 - Interieurs
• 1906 - Feest
• 1906 - Kleine vertelsels
• 1907 - Uitkomst
• 1907 - Vreemde jacht
• 1907 - Wat niet kon
• 1908 - Berliner Skizzenbuch
• 1908 - De groote vlucht
• 1908 - De opgaande zon
• 1908 - Joep's wonderlijke avonturen
• 1909 - De roode Flibustier
• 1909 - De schoone slaapster
• 1910 - Beschuit met muisjes
• 1910 - Nocturne
• 1911 - Gevleugelde daden
• 1911 - Glück auf!
• 1912 - Duczika
• 1914 - Brief in den schemer
• 1914 - De buikspreker
• 1914 - Een heerenhuis te koop
• 1914 - Robert, Bertram en Co.
• 1916 - Dageraad
• 1916 - Eva Bonheur (ook hoorspel)
• 1917 - De Wijze Kater
• 1919 - De noodlottige gelijkenis. Een klucht in drie bedrijven, vrij bewerkt naar de Duitse toneelschrijver Carl Rössler[2]
• 1920 - De vliegende Hollander
• 1923 - Van ouds `De Morgenster'
• 1924 - De moord in de trein
• 1924 - Droomkoninkje
• 1925 - Vuurvlindertje

Het verzameld toneelwerk verscheen in drie delen als Herman Heijermans Toneelwerken (red. G.A. van Oorschot, S. Carmiggelt, H.A. Gomperts, A. Koolhaas, H.H.J. de Leeuwe, H.S.F. Heijermans. Uitg. G.A. van Oorschot, Amsterdam, 1965)

Buste van Herman Heijermans uit 1935 gemaakt door Joseph Mendes da Costa in Amsterdam

• 1927 - F. Hulleman: Heijermans-herinneringen
• 1934 - G. Karsten: Herman Heijermans, novellist, romancier, dramaturg
• 1949 - B. Groeneveld: Herman Heijermans
• 1954 - Seymour L. Flaxman: The dramatic work of Herman Heijermans
• 1964 - G. Borgers en anderen:Herman Heijermans. Schrijversprentenboek
• 1965 - Annie Heijermans-Jurgens:Herman Heijermans' laatste levensjaren
• 1967 - C.A. Schilp: Herman Heijermans
• 1971 - E. de Jong: Met waarachtige zorg. De toneelschrijver Herman Heijermans
• 1973 - Hermine Heijermans: Mijn vader Herman Heijermans; leven naast roem
• 1974 - Wim J. Simons (keuze en inleiding): Samuel Falkland. Schetsen en vertellingen
• 1996 - Hans Goedkoop: Geluk. Het leven van Herman Heijermans, universitair proefschrift, Arbeiderspers, Amsterdam

• Biografieën, werken en teksten bij de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (dbnl)
• Werken van Heijermans op Project Gutenberg
• Biografie van Herman Heijermans in het Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland

Zie de categorie Herman Heijermans van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.