Heerlerheide

Heerlerheide bestaat uit de volgende wijken:

• Beersdal-Rennemig met Beersdal, Rennemig en Schelsberg
• Heerlerheide-Passart met Heerlerheide Kom, Passart en Ganzenweide
• Heksenberg-Pronsenbroek met Heksenberg, Pronsenbroek en Maria-Christinawijk
• Vrieheide-De Stack met Weggebekker, Uterweg, Nieuw-Einde, Versiliënbosch, Vrieheide en De Stack

De vroegere inwoners, meestal landbouwers, van wat nu bekendstaat als Heerlerheide leefden verspreid over bescheiden woonkernen. De kaart van Ortelius Limburgensis ducatus tabula nova uit 1603 noemt de kernen Geyt, Boc, Ganzewen en Verwekel (Varenbeuk?). Heerlerheide lag aan de oude handelsweg van Maastricht naar Geilenkirchen, een weg die liep over Ten Esschen, Rennemig, Cauvelens, Pappersjans langs de Heksenberg naar Nieuwenhagerheide. Omdat zij van de opbrengsten van hun boerderijtjes niet konden rondkomen, maakten de Heerlerheidenaren verre tochten als marskramers. Met een korf van drie of vier verdiepingen op hun rug die gevuld was met boter, eieren, groenten, kippen en eenden trokken ze naar de markten in de omgeving. Met het Partagetraktaat van 1661 kwam Heerlerheide als Staats-Overmaas gebied aan de grens van Spaans en later Oostenrijks gebied te liggen. 17e-eeuwse akten vermelden verkoop van stukken grond van "de Heerlerheide" aan particulieren. Met de inlijving in het Franse rijk in 1795 werd Heerlen met daarin Heerlerheide een gemeente in het departement Nedermaas. Heerlerheide als plaatsnaam werd pas in het midden van de negentiende eeuw gangbaar.

Kastelen

Passarts-Nieuwenhagen

In Heerlerheide liggen restanten van het Kasteel Passarts-Nieuwenhagen, het poortgebouw uit 1612 staat aan de Passartweg 56. Een ander adellijk huis was het Huis Roebroeck, in de volksmond het 'Leyenhoes', gelegen in de wijk Heksenberg. Het werd in 1918 afgebroken.

Na de oprichting van de Corneliusparochie en de bouw van de eerste kerk in 1839 bloeide het verenigingsleven in Heerlerheide op met de oprichting van het kerkelijk zangkoor St Caecilia in 1839, de Schutterij St Sebastianus rond 1850, harmonie Concordia in 1877, harmonie De Eendracht in 1882 (later Fanfare St Joseph) en carnavalsvereniging De Bokkeriejesj in 1898.

Rond 1830 had Heerlerheide ongeveer 1300 inwoners verdeeld over 260 huizen. Na de kerkelijke afscheiding van Heerlen in 1839 door de oprichting van de Corneliusparochie wilde Heerlerheide ook gemeentelijk zelfstandig worden. Daartoe richtte pastoor Reyners op 2 september 1846 een verzoekschrift tot de Gedeputeerde Staten van het Hertogdom Limburg. Het werd ondertekend door 104 inwoners van Heerlerheide. Deze poging om zich los te maken van Heerlen mislukte, maar op 12 oktober 1901 wordt een nieuwe poging gedaan om Heerlerheide tot een zelfstandige gemeente te maken. Ook nu weer tevergeefs. Na de opening van de mijn Oranje-Nassau III in 1917 neemt het aantal inwoners sterk toe en worden verspreid over Heerlerheide nieuwe woningen gebouwd voor de mijnwerkers ("koloniën"), zoals de Keek en Beersdal, in de jaren zestig gevolgd door de wijk Vrieheide. In 1974 werd de laatste mijn gesloten. In het begin van de 21ste eeuw werd het centrum van Heerlerheide ingrijpend vernieuwd.

Eerste Corneliuskerk (1839-1909)

Tweede Corneliuskerk (sinds 1909)

Heerlerheide is een bedevaartsplaats voor de heilige Cornelius. Toen Heerlerheide in 1839 een zelfstandige parochie werd, verwierf men een reliek van deze heilige. De eerste Corneliuskerk werd gewijd op 18 maart 1839. Deze kerk was een kleine, eenbeukige, neoclassicistische kerk met een lengte van circa 24 meter en een breedte van circa 12 meter. De kerk had een karakteristiek vierkant bakstenen torentje met een achtzijdige koepelbekroning in hout. De toren bereikte een hoogte van 19 meter. Na 70 jaar begon dit kerkgebouw echter ernstige gebreken te vertonen en omdat het te klein was geworden voor het snel groeiende aantal parochianen werd het in september 1908, na het Corneliusoctaaf, gesloopt. Meteen werd begonnen met de bouw van de veel grotere huidige Corneliuskerk. Deze nieuwe Corneliuskerk (1909) is gebouwd in neoromaanse stijl naar een ontwerp van de architecten Jos Cuypers en Jan Stuyt.

Lijst van pastoors van Heerlerheide

• 1839-1865 Henricus Dominicus Reijners
• 1865-1886 Gerardus Henricus Alberts
• 1886-1886 Henricus Josephus Dautzenberg
• 1886-1894 Joannes Leonardus Hubertus Timmermans
• 1894-1912 Petrus Leonardus Felix Smidts
• 1912-1929 Joannes Hubertus Ludovicus Stassen
• 1929-1945 Adolf Ferdinand Hubert Derkx
• 1945-1965 Frans Hubert Joseph Kusters
• 1965-1967 Josephus Gerardus Hubertus Spronck
• 1967-1979 Maria Hubert Jozef Kerkhoffs
• 1979-1995 Pierre Joseph Marie Constant Clercx
• 1995-2013 Vincent McMahon, de eerste niet-Nederlandse pastoor (uit Ierland).
• 2013-heden Wim Miltenburg

Bruinkool- en zilverzandgroeven tussen de Feldbiss en de Breuk van Heerlerheide

Heerlerheide is bekend vanwege de steenkolenmijn Oranje-Nassau III. De exploitatie van deze mijn begon in 1917. In 1973 sloot de mijn, en in 1974 sloopte men de schachtbok. De basisschool Mijn Spoor in de wijk Rennemig ligt bij de plek van de oude mijnschacht, welke nog steeds op het schoolplein met twee dekplaten te zien is.

In 2005 werd de "Opsporingsvergunning voor aardwarmte Heerlen" verleend door de Minister van Economische zaken. Het plan was om het mijnwater (met een temperatuur van 30 °C) te gebruiken als warmtebron. Met succes werd in 2006 een precisieboring uitgevoerd om vanaf het oppervlak een watervoerende oude mijngang van de ON III aan te boren. Sinds oktober 2008 is de aardwarmtecentrale in werking.

Tussen 1915 en 1930 werd langs de grens met Brunssum door de firma Carisborg bruinkool van miocene ouderdom in dagbouw afgegraven. Tegenwoordig wordt er in de Vrieheide-groeve ten zuiden van de Unolaan, in twee groeves aan beide zijden van de Heerenweg en in de Sigrano-groeve aan de grens met de Brunssummerheide nog steeds zilverzand afgegraven.

Een geologische afschuiving is genoemd naar Heerlerheide. Ten oosten ervan komt het zilverzand van het laagpakket van Heksenberg uit de miocene formatie van Breda dicht aan de oppervlakte. Ten westen van de breuk, die doorloopt tot in het steenkoolhoudend carboongesteente, is het zilverzand afwezig en treden de oudere (oligoceen)lagen van de Formatie van Rupel dicht aan de oppervlakte. De breuk van Heerlerheide is onderdeel van de Roerdalslenk

• H.A. Beaujean - Schetsen uit de geschiedenis van Heerlerheide (1975)
• H. Hoofs - Heerlerheide, een dorp vol herinneringen (1982)
• J.H.M. Hoen - Vier dont ut zelf, 150 jaar geschiedenis van een parochie (1989)

• Heerlerheide als bedevaartplaats (Meertens Instituut)
• Pagina over de Corneliuskerk
• Site van de heemkundevereniging Heerlerheide.
• Site van, door en voor de wijk.

	Stadsdelen en wijken van Heerlen
Stadsdelen: Heerlerbaan · Heerlerheide · Heerlen-Stad · Hoensbroek Wijken: Aarveld-Bekkerveld · De Beitel · Caumerveld-Douve Weien · Eikenderveld · Heerlen-Centrum · Heerlerbaan-Oost · Heerlerbaan-West · Passart · De Hei · Heksenberg · Hoensbroek-De Dem · De Koumen · Maria-Gewanden-Terschuren · Mariarade · Meezenbroek-Schaesbergerveld · Molenberg · Nieuw Lotbroek · Rennemig-Beersdal · Schandelen-Grasbroek · Vrieheide-De Stack · Welten-Benzenrade · Woonboulevard-Ten Esschen · Zeswegen-Nieuw Husken Limburg: Steden en dorpen      Nederland: Provincies · Gemeenten

Zie de categorie Heerlerheide van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.