Durme

De Durme is een Belgische zijrivier van de Schelde.

De Durme aan de Durmelaan in Lokeren
De Durme bij de Mirabrug in Elversele bij laagtij
Benedenloop van de Durme langs Waasmunster (rechts bovenaan) en Hamme (centraal onderaan) met Scheldemonding

Tegenwoordig beschouwt men de Durme veelal als een samenvloeiing van de Zuidlede en de Moervaart ter hoogte van Daknam, een deelgemeente van Lokeren. Het verlengde van deze waterloop maakt een verbinding met de Schelde nabij Hamme en Tielrode. De huidige lengte van Moervaart en Durme samen is 45 km.[1]

Geschiedenis

Voorgeschiedenis

De Durme was in de middeleeuwen aanzienlijk langer. Ze ontsprong in Sint-Joris nabij Beernem en stroomde dan oostwaarts tot Vinderhoute. Daar vloeide ze samen met de Poekebeek (komende van Tielt). Vanaf de vijftiende eeuw werden de Durme en de Poekebeek ten westen van Vinderhoute respectievelijk Hoogkale en Neerkale genoemd. Vanaf Vinderhoute liep de Durme noordoostwaarts richting Wondelgem/Evergem en Langerbrugge tot Mendonk. Daar stroomde ze in oostelijke richting verder, doorheen de Moervaartdepressie (Wachtebeke, Moerbeke, Sinaai), om vervolgens zuidwaarts via Lokeren en oostwaarts via Waasmunster uiteindelijk nabij Hamme en Tielrode in de Schelde uit te monden. In 1613 werd in de bedding van de Hoogkale de Brugse Vaart uitgegraven. Tegenwoordig is deze vaart een onderdeel van het Kanaal Gent-Oostende.

Hydrografische wijzigingen

De zoektocht van de stad Gent naar een verbinding met de Noordzee én de Westerschelde veranderde de situatie grondig. De aanleg van de Brugse Vaart, het Kanaal Gent-Terneuzen en het Schipdonkkanaal hebben de middeleeuwse toestand bijna onherkenbaar gewijzigd. Het traject van de waterlopen werd steeds ingewikkelder en delen ervan ondergingen naamsveranderingen. Zo spreekt men vandaag tussen Mendonk en Daknam over de Moervaart/Zuidlede. De naam Durme wordt enkel nog gebruikt voor de benedenloop van Lokeren tot Hamme/Tielrode.

Door het graven van de Sassevaart in 1547 en het Kanaal Gent-Terneuzen tussen 1823 en 1827, werd de Durme afgesneden van haar bron en bovenloop. Hierdoor begonnen grote delen van deze 'onthoofde rivier' te verzanden. Het zand dat met het opkomende tij via de Schelde werd aangevoerd, ging nu veel meer bezinken in de bedding van de benedenloop. Om scheepvaart mogelijk te houden, begon men vanaf de twintigste eeuw met baggerwerken.

Ondertussen was het hoogwaterpeil in de Schelde aanzienlijk gestegen en bij springtij werd de Durme/Moervaartvallei herhaaldelijk geteisterd door overstromingen. Zo was men tot voor 1940 vaak genoodzaakt vlotten te bouwen om rapen te kunnen oogsten.[2] Nadat in 1930 enkele dijken het hadden begeven, kwam koning Albert I op bezoek. Een jaar later werd in de buurt van de wijk Hondsnest het Pompstation Groote Watering van Sinaai opgericht, wat het begin inluidde van een systematische ontwatering van het valleigebied tussen Daknam en Mendonk. Na een ernstige overstroming in de stadskern van Lokeren werd in 1955 besloten om ook hier maatregelen te nemen door de Durme af te dammen ter hoogte van het Molsbroek. Hierdoor werd de Durme van Waasmunster tot in Hamme/Tielrode in feite een getijdengeul van de Schelde. Bij springtij is er op dit deel van de Durme soms een vloedbranding (mascaret) van enkele centimeters hoog waar te nemen. Dit zeldzame natuurfenomeen is uitzonderlijk in Europa en uniek in België.[3] Het overige deel van de Durme/Moervaart - de facto een 'regenbeek' - laat men nog steeds met behulp van pompen uitmonden in het Kanaal Gent-Terneuzen. De dominante stroomrichting van de historische Durme werd dus door de mens omgekeerd.

Etymologie

Er bestaat geen eensgezindheid over de etymologie van het woord Durme. De hypothese dat de naam "Durme" een Keltische oorsprong zou hebben, met 'veel water' als betekenis van "Dur" is zeer twijfelachtig. De meest betrouwbare verklaring - van Maurits Gysseling, een autoriteit op het vlak van toponymie - is dat Durme is afgeleid van 'dromia', dat op zijn beurt een afleiding is van het pre-Germaanse grondwoord 'der' dat 'lopen' betekent. Onder invloed van onder andere een klankverschuiving en een r-metathese zou 'Dromia' door de eeuwen heen evolueren naar 'Drumme' en uiteindelijk Durme wat dan staat voor 'waterloop'.[4]

De naam Durme is nog steeds herkenbaar in plaatsnamen tussen Lokeren, Aalter en Tielrode/Hamme.[5] Enkele voorbeelden:

  • Oude Durme: Een straat in Lokeren op de plaats van een afgesneden meander van de Durme.
  • Durmelaan in Lokeren: een laan met herenhuizen in het centrum van Lokeren.
  • de wijk Durmen in de gemeente Zele
  • de wijk Durmen in Merendree, een deelgemeente van Nevele
  • Durmakker: een industriepark in Evergem, tussen de Ringvaart en de Kale
  • Durmstraat in Zomergem: ter hoogte van het kruispunt van het Schipdonkkanaal en de Brugse Vaart
  • Durmelaan in Aalter: iets ten zuiden van de Brugse Vaart

Omleggingen Durme

De Durme heeft veel omleggingen gekend in haar leven. Hier ziet u een aantal voorbeelden van in het Waasland.


?-1778

Een meander van de Durme werd mogelijk afgesneden in de 18e eeuw ter hoogte van het centrum van Lokeren. Er is niet veel informatie te vinden bij deze rechtrekking, maar de meander werd waarschijnlijk afgesneden omdat hij voor wateroverlast zorgde. Deze rechttrekking is tussen 1701 en 1777 gebeurd.

Kaart met de locatie waar de vroegere meander lag op basis van de atlas van Ferraris.

?-1778

Het is niet precies geweten waarom de Durme voor 1778 verlegd werd in een bocht aan de Heirbrug, maar men vermoed dat de Durme verlegd werd om meer grond te winnen.

Kaart met de locatie waar de Durme ten hoogte van de Heirbrug stroomde op basis van de atlas van Ferraris.

1842-1879

De Durme werd tussen 1842 en 1879 rechtgetrokken ter hoogte van de Pontweg/Gentdam in Daknam. De Durme werd rechtgetrokken om de scheepvaart (wat sterk aanwezig was op de Moervaart en de Durme) te verbeteren. Schepen waren daardoor sneller en makkelijker in Lokeren of Moerbeke.

Kaart met de oude stukken waar de Durme stroomde op basis van de kaarten van Popp.

1879-1950

De Durme werd tussen 1879 en 1950 verlegd in het centrum van Lokeren. Dit werd gedaan om een breder stuk aan te leggen met meer plaats voor aanlegplaatsen voor schepen. Hiernaast werd de Durmelaan aangelegd, die later de rijkste straat in Lokeren werd. Dit kun je nog altijd zien door de herenhuizen die in de straat staan.

Kaart met de oude bocht van de Durme in het centrum van Lokeren op basis van de kaarten van Popp.

1934

De grootste rechttrekking van de Durme gebeurde in 1934. Toen werd een reeks meanders die de grens tussen Hamme en Waasmunster vormen afgesneden van de rivier de Durme. Dit werd gedaan om het bouwen van dijken makkelijker te maken. In de plaats kwam een grote bocht die ten noorden van de overblijvende meanders stroomt. De Oude Durme bij Hamme is in het heden een plek waar veel activiteiten gebeuren. Er wordt gevist, gezwommen, gevaren, etc. en daarrond bevindt zich een natuurgebied waar gewandeld en gefietst kan worden.

Kaart van de Oude Durme meanders en haar oude stukken op basis van de atlas der buurtwegen.

1952

De meest recente rechttrekking vond plaats in 1952 in het centrum van Lokeren. Dit werd gedaan om plaats te maken voor onder andere het Durmebad (zwembad). Maar ook voor woningen en om het plan verder te zetten dat het centrum zou moeten uitbreiden, maar dit plan ging echter maar van start in 2011 (toen het sport-en jeugdcomplex gebouwd werd gevolgd door: De Oude Durme appartementen en Haagbeuk).

Kaart van de Oude Durme in Lokeren op basis van de atlas der buurtwegen.


Zie ook
Zie de categorie Durme van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.