De ombrenger

Buurvrouw Anne Marie Doddel is weer eens langsgekomen om eieren te lenen en zit vervolgens gezellig een kopje thee te drinken met heer Bommel op slot Bommelstein. De kasteelheer vraagt zich af hoe het zou zijn als de zorgzame hand van een vrouw… Joost doet zijn best… Zijn buurvrouw zegt: "Mallerd! Waarom laat je het bij denken en waarom doe je niet iets? Schep een beetje moed en kom tot daden!" Na het uitlaten van zijn buurvrouw gaat heer Bommel zelf een stukje wandelen in de storm.

De dwerg Kwetal waarschuwt de wandelende kasteelheer niet verder te gaan met de woorden: "Daar deugt het niet". Heer Bommel ervaart dit als een aansporing voor verder onderzoek en stuit op een pijp, die omhoog steekt uit een onderaardse bunker. Hij valt om, bevangen door duizeligheid. Professor Sickbock meldt zich door een luikje en verklaart dat omvallen hinderlijk is, maar omdat er genoeg omgeving is, is dat omvallen niet gevaarlijk. Hij geeft de kasteelheer een tabletje 'omgever', dat is de stof die hij aan de lucht onttrekt. Heer Bommel vindt het vreemd om eerst de lucht te onttrekken, en dan die lucht in een tabletje terug te geven, maar de professor verklaart dat de tabletjes maar bijproducten zijn. De professor is in essentie bezig met een grote uitvinding: energie die niets kost of vervuilt en uit lucht verkregen kan worden. Hij noemt dit 'Om' en zoekt nog een investeerder. Heer Ollie wil die geldschieter wel zijn en hij trekt zijn portefeuille.

Terug op het kasteel Bommelstein is bediende Joost bezig met de schoonmaak. Terwijl de werkgever persoonlijk een spinrag aan een hoge lamp wil wegzuigen, leegt zijn bediende de stofzuigerzak. Joost valt en scheurt in zijn val de stofzuigerzak. Op dat moment belt heer Sickbock aan met een toepasselijk apparaat: 'De omstoffer'. Geen grote vinding maar een leuk apparaat om de markt mee op te gaan. De omstoffer weet snel en doelmatig al het stof naar binnen te zuigen en uit te spugen als keurige stofschijven. Terwijl de professor een zuurstofmasker om heeft, vallen werkgever en werknemer gezamenlijk flauw. Professor Sickbock vertrekt met een cheque van 10.000 florijnen. Heer Bommel gaat hoopvol met de omstoffer naar zijn buurvrouw. Bij de demonstratie vallen buurman en buurvrouw om. Tom Poes ziet hem toevallig uit het raam hangen en hoort: "Help!,Tiste om!" Tom Poes houdt het op gebrek aan zuurstof. Zijn vriend vertelt dat hij met een grote omwenteling bezig is. Stofzuigers, hoofdpijnpillen, kunstenergie. Om is alles! Zijn buurvrouw gooit hem boos de omzuiger na. Heer Bommel legt Tom Poes lopend naar het kasteel uit hoe de zaken er voor staan. Hij antwoordt desgevraagd dat professor Sickbock het apparaat heeft gemaakt. Maar als Doddeltje het niet mooi vindt, zal hij hem wel iets geweldigers laten maken. Tom Poes zegt: "Hm".

Heer Bommel en Tom Poes wandelen naar de oude bunker waar de professor 3 miljoen florijnen nodig heeft. Hij biedt een wegwerpautomobiel aan, fabricagekosten 15,75 en het rijdt gratis op "Om." Ze stappen meteen in en hoewel het karretje prettig rijdt, vertrouwt Tom Poes het niet. Ze worden aangehouden door commissaris Bulle Bas. Hij is blij dat de Oude Schicht verleden tijd is, maar vraagt naar de papieren van de wagen. Volgens de kasteelheer is het gewoon een omrijder. De commissaris valt flauw naast het wagentje. Tom Poes wil niets meer met het 'Om-gedoe' te maken hebben. Heer Bommel blijft alleen achter en wordt aangesproken door de heer Steenbreek. De kasteelheer verklapt hem de uitvinder, Sickbock, de prijs voor het ontwerp, 3 miljoen florijnen en schrikt vervolgens van zijn eigen openheid. Hij rijdt in zijn omrijder naar de stad. Daar wordt hij allervriendelijkst en deskundig geholpen door ambtenaar eerste klasse Dorknoper bij het aanvragen van een octrooi op zijn uitvinding. Ook heer Steenbreek krijgt na betaling van 3 florijnen legeskosten door de ambtenaar het adres van professor Sickbock aangereikt.[1]

Thuisgekomen komt de kasteelheer zijn buurvrouw tegen tijdens een wandeling. Heer Bommel zegt de stofzuiger te hebben weggedaan, maar hij is nu met een veel groter project bezig. Zijn buurvrouw vindt hem maar een malle jongen. Er zijn toch veel belangrijker dingen dan zaken en geld? De malle jongen zelf belt thuisgekomen zijn bank op en geeft opdracht zo veel mogelijk geld los te maken.[2] Heer Steenbreek heeft intussen al contact gelegd met professor Sickbock. AWS geeft hem 10 miljoen florijnen om mee te beginnen en een geschikte werkruimte. De hoogleraar concludeert dat het aanbod hem bevalt. Het doorkruist weliswaar zijn afspraak met Bommel maar in de wetenschap kan fatsoen geen rol spelen!

Grootmagnaat Amos W. Steinhacker is inmiddels aan de slag gegaan. Hij heeft als eerste opdracht gegeven een stilgelegde machinefabriek op de Brokberg[3] weer op te starten. Hij doet zijn aandelen staal, olie en auto's op de beurs van de hand. Dat zijn achterhaalde zaken. Heer Bommel had echter nog eerder zijn aandelen verkocht en staat er bij zijn bank nu op als een scherp belegger.[4]

Heer Bommel wacht met smart op professor Sickbock, die zijn 3 miljoen florijnen zou komen halen. Als hij zelf naar de bunker wandelt, ziet hij dat die verlaten is. Op een briefje staat dat de professor is verhuisd wegens verbeterde omstandigheden. Melkboer en geldschieter zijn niet meer nodig. Hij legt de langslopende Tom Poes verbitterd uit dat het allemaal bedrog en zwendel is. Hij heeft tevergeefs zijn vermogen losgemaakt uit een wankele beurs, om het in de wegwerponderneming van Sickbock te steken. En nu heeft de schurk het niet meer nodig! Tom Poes zegt: "Hm." De verbeterde omstandigheden betekenen dat iemand anders er met de uitvinding vandoor gaat! Doddeltje is wel blij dat het zaken doen is afgelopen. Het is zonde van zijn tijd en er zijn toch belangrijker dingen? Thuis op het kasteel spreekt Joost over een grote 'om'wenteling, zoals die zojuist op de radio is aangekondigd. Ook burgemeester Dickerdack komt bij Heer Bommel zijn zorgen uitspreken over de gekelderde beursnoteringen voor de olie- en staalaandelen. Een vrachtauto verstoort het gesprek met nieuws over de Omwenteling, omrijden, omkoop en omwentelingsberichten. De burgemeester houdt het op een omwenteling in het verkeer waar het grootkapitaal achter zit.

Heer Ollie geeft toe dat hij beter eerst naar Tom Poes had moeten luisteren, maar dat is dan te laat, want Steenbreek zet een grote promotiecampagne op touw om de Ommobielen te slijten. Heer Bommel legt na enig nadenken het verband met zijn eigen ommobiel. De burgemeester wordt terug in de stad aangesproken door heer Steenbreek van de N.V. Ombrenger. Als hij meewerkt, kan hij de geschiedenis ingaan als Dickerdack de Grote.[5] Heer Bommel rijdt in zijn ommobiel naar de stad en wordt wederom opgeschreven door commissaris Bulle Bas. Het voertuig is illegaal en nog niet in de handel. De Markies de Canteclaer kijkt toe. Hij had al vlak daarvoor gezegd dat zijn buurman het brikje cadeau had gehad bij de soepbonnen. De omrijder wordt in beslag genomen door de commissaris. De kasteelheer sputtert tegen maar maakt langzaam een gedachtedraai richting zijn Oude Schicht, daarbij aangespoord door Tom Poes en Joost.

Heer Steenbreek pakt de omwenteling krachtig aan. Hij gaat zelfs een samenwerking aan met kruidenier Grootgrut. "Hij heeft open oog voor de moeilijkheden van de onafhankelijke kruidenier tegenover de zelfbedieningspakhuizen!" In het vervolg is de ommobieltje te koop bij de kruidenier voor 99,95 of na inlevering van voldoende cadeaubonnen gratis bij de grutsprits. De kruidenier wordt door Joost en heer Bommel streng het kasteelterrein af gewezen. "Geen omrommel op zijn terrein". Hierna klimt heer Bommel in de Oude Schicht om zich naar de stad te gaan, omgeven door ommobieltjes. Daar is de burgemeester in opperbeste stemming. De kwartmiljoenste Ommobiel is uit de Omfabriek gerold. Op de Kleine Club noemt de markies het stuitend en heer Bommel zet het weg als rommel. Maar hij vindt nu verder geen gehoor meer op de herenclub. In een tapperij loopt hij Bul Super tegen het lijf. Samen gaan ze gasmaskers maken, om de draaierigheid tegen te gaan. De zakenman meldt zich bij Dorknoper namens de firma Super, Bommel en Co. Hij wil de alleenrechten voor de gasmaskers veilig stellen.

Heer Bommel vertelt intussen Tom Poes dat hij nu in zaken is met Bul Super. Gasmaskers. Het levert een "Hm", op. Ambtenaar Dorknoper komt duizelig in zijn ommobiel 3 florijnen incasseren voor de gasmaskers-aanvraag. Super en Hieper hebben met het geld al snel de productie van gasmaskers ter hand genomen. Ze werken in een oude schuur met tweedehands machines van het leger. Ook Bul Super adverteert in kranten en op televisie voor zijn gasmaskers. Ze denken steenrijk te worden want niemand kan zonder lucht. Ook investeerder Bommel rijdt naar het fabriekje om er zelf een te kopen. De klanten zijn daar echter niet tevreden over de maskers en jagen de firmanten de fabriek uit. Hieper legt uit dat de maskers niet helpen. Er zit geen gif in de lucht, de lucht is er juist uit. Bul Super vindt dat de Bolle dat had moeten weten als ontwikkelaar van de omdingen. Bul Super ziet nog wel handel in 'ommaskers' maar heer Bommel rijdt weg. De technologie is van professor Sickbock en die werkt elders.

Burgemeester Dickerdack heeft door de klachten van zijn commissaris Bulle Bas wel aandacht gekregen voor de vele duizelige chauffeurs. Er heerst omgebrek. De bestuurder van de Oude Schicht wil alle ommachines verbieden. Commissaris Bulle Bas ziet professor Prlwytzkofsky aankomen met een pijpleiding op zijn hoed.[6] Die is nodig om probleemloos de atmosferische lucht aan te zuigen. Anders krijgt men ener vaatvernauwing in der schedel. De burgemeester wil niets kwaads van de omzaken weten! Hij roept wel de deskundigen bij elkaar. In tegenstelling tot professor Prlwytzkofsky wil doctorandus Zielknijper het probleem anders aanpakken. De samenleving krijgt minder 'om' en moet dus leren leven met minder 'om'. Aanpassen. De burgemeester geeft hem de nodige volmachten. Heer Bommel en Tom Poes luisteren op korte afstand toevallig mee en zijn het er niet mee eens. De duizelige ambtenaar Dorknoper geeft het adres van professor Sickbock : N.V .Ombrenger, Brokberg 1-10, en overhandigt een brief van de Consumptieraad.

Op de Brokberg wordt heer Steenbreek bij AWS ontboden, die zich zorgen maakt over de bijwerkingen van 'Om'. Heer Steenbreek heeft echter reeds doctorandus Zielknijper ontboden. Zijn auto biedt een dekmantel voor de Oude Schicht, die in de slipstream van de ommobiel het hek kan passeren. Het trage ommobieltje van Zielknijper wordt vervolgens tegen een muur geplet. Heer Steenbreek draagt de bestuurder persoonlijk naar binnen. Indringer Bommel wordt intussen op het terrein achterna gezeten en bijna gepakt door een bewaker. De kasteelheer komt op zijn vlucht via een openstaand dakraam binnen bovenop professor Sickbock terecht. Hij verliest een stuk van zijn jas, die de achtervolgende bewaker ook weer verliest. Tom Poes raapt de ruitjesstof op en vindt daarin de brief van de Consumptieraad die alles anders maakt.

Heer Bommel wordt hernieuwd achterna gezeten door de bewaker en raakt verstrikt in een netwerk van omdraden. De voorste omleider joeg 25 omgevingen door zijn tors. Hij wordt verstijfd binnengebracht bij AWS en Steenbreek, die juist in een prettig gesprek zijn met doctorandus Zielknijper. Laatstgenoemde stelde voor het denkvermogen en de hartslag in de samenleving terug te schakelen. Het lichaam heeft dan minder 'om' nodig. Zelfs het driftleven wordt overbodig als 'om' alles doet. Lastige gevallen kunnen behandeld worden met elektrische stoten of omstoten. Dat gebeurt nu ook al met onaangepasten. De bewaker loopt binnen en is trots dat hij de insluiper kan overhandigen. Het blijkt echter dat er ook kortsluiting is ontstaan. De fabriek ligt stil en dat kost 5 miljoen florijnen per minuut. Steenbreek moet onmiddellijk de verstijfde OBB dagvaarden om de schade te betalen.

Op het terrein melden zich al snel in hun omslee de advocaten Prik, Punt en Jelker. Op enige afstand gevolgd door politiecommissaris Bulle Bas. Doctorandus Zielknijper observeert patiënt Bommel terwijl secretaris Steenbreek het misdadig vindt dat hij de omwinning heeft verlamd. Bulle Bas komt tot zijn "Altijd dezelfde". Maar hij weet niet of OBB strafbaar is. AWS is zijn ragfijne manipulaties zat. Hij eist schadeloosstelling. Hij draagt de commissaris op OBB goed in de gaten te houden. "Zijn vermogen wordt verbeurd verklaard en we gooien hem in gijzeling". Op dat moment komt Tom Poes tevoorschijn. Hij laat AWS de octrooibrief lezen. Het recht van onttrekken van 'om aan de sfeer ' wordt exclusief toegekend aan OBB. Hij smijt de brief richting commissaris Bulle Bas, die al lezende begrijpt hoe de vork nu in de steel steekt. Bommel heeft het alleenrecht. Dat verandert de zaak.

Professor Sickbock heeft een praktisch probleem. Omdat alle kracht in Bommel is geslagen, stond hij nu in een fabriek zonder krachtbron. De grootondernemer wordt intussen door twee agenten weggevoerd en raakt onderweg een loszittende omleiding. Hij is daardoor zijn vervelende lading kwijt en ook de machines van professor Sickbock krijgen weer hun energie terug. Buiten vangt Tom Poes zijn vriend op en brengt hem op de hoogte van de laatste ontwikkelingen. "De fabriek is in overtreding."

Tom Poes en heer Bommel gaan in de Oude Schicht naar de thee op kasteel Bommelstein. Ze laten heer Steenbreek achter, die vertwijfeld probeert de 'omrechten' te kopen. Heer Bommel stelt: "Een heer is niet te koop". AWS wil het er niet bij laten zitten en wil procederen. Kort Geding! Doe iets! Op dat moment komt ambtenaar eerste klasse Dorknoper uitsluitsel geven over de octrooiaanvraag van meneer Steinhacker. Die is afgewezen omdat heer Bommel octrooi is verleend. AWS wil nog steeds een akkoord met OBB. Mede gelet op manipulatie van de beurs. Terugrijdend naar het kasteel probeert Bulle Bas de bestuurder van de Oude Schicht op te schrijven Alleen de politie mag in benzinewagens rijden. Heer Bommel stelt echter koeltjes dat Bas in overtreding is. Heer Bommel is de enige die 'Om' mag onttrekken. Bas moet gaan lopen! Heer Bommel stelt: "Dat lucht op!" Tom Poes attendeert hem op de drie advocaten, die willen onderhandelen over manipulaties met om-aandelen op de beurs. Ze krijgen de boodschap mee voor AWS dat hij niets met 'Om' gaat doen.

Op de Kleine Club leest de volgende morgen de burgemeester in de Rommelbode, dat Bommel het omgebruik stopt. Hij vreest terugkeer van stank en pollutie en nadelen voor burgers en overheid. De markies is wel blij, gezien vanuit de hoek van de behoudende belegger. Super leest dezelfde krant en zegt tegen zijn maat dat "de Bolle" gek is. We konden nu juist superzaken gaan doen. Ambtenaar Dorknoper komt Bul ambtshalve meedelen dat de goedkeuring is verleend voor het vervaardigen van de gasmaskers. "Goedendag".

Heer Bommel leest de krant thuis bij de open haard pas 's avonds. Hij kan er niet tegen dat iedereen boos op hem is. Hij heeft de om stopgezet en bij de margarine krijgt men geen ommobieltje meer cadeau. Tom Poes meent dat niet iedereen boos is. Hoofdpijn en ongelukken nemen af en Joost zijn olieaandeeltje is zich aan het herstellen. Heer Bommel maakt zich zorgen om Doddeltje. Hij heeft haar grote daden beloofd. Tom Poes stelt voor haar uit te nodigen voor een etentje en haar daarbij uitleg te geven. De volgende avond geeft heer Bommel uitleg aan zijn buurvrouw en zijn jonge vriend. Zijn buurvrouw is juist blij dat hij de rommel heeft verboden. Dat had hij ontdekt toen hij haar huisje zo raar had leeggezogen. "Nu heb je tenminste tijd om iets echt belangrijks te gaan doen . Op dat moment meldt Joost een zekere professor Sickbock aan de deur. De kasteelheer geeft als slotconclusie: "Laat hem heenlopen".

• De ombrenger in het Bommelhoorspel