Communistische Partij van de Sovjet-Unie

Het vijfjaarlijkse Partijcongres is in theorie het hoogste orgaan van de CPSU. De afgevaardigden die naar een partijcongres werden gestuurd werden op getrapte wijze gekozen. Tijdens een partijcongres kozen de leden het Centraal Comité.

In juli 1990 vond het laatste partijcongres plaats.

Om de partij te besturen tussen de partijcongressen in koos men tijdens het partijcongres het Centraal Comité. Het Centraal Comité dat in 1986 tijdens het 27ste Partijcongres werd gekozen bestond uit 307 leden[1][2] met stemrecht en 107 leden 'zonder stemrecht (de zgn. kandidaat-leden). Omdat het Centraal Comité in principe maar twee keer per jaar bijeenkwam - soms vaker, bijvoorbeeld om een nieuwe secretaris-generaal te kiezen - werd het Politbureau (Politiek Bureau) gekozen. Secretarissen van het Centraal Comité waren meestal lid van het Politbureau.

Het Politbureau, afkorting van Politiek Bureau, werd gekozen door het Centraal Comité om de partij tussen de sessies van dit orgaan te besturen. In theorie moest het Politbureau verantwoording afleggen aan het Centraal Comité, ook was het Politbureau ondergeschikt aan het Centraal Comité. In praktijk maakte het Politbureau de dienst uit in zowel de partij als in de USSR. Het Politbureau bestond uit zowel stemhebbende en niet stemhebbende (kandidaat-)leden.

In de tijd van Michail Gorbatsjov (1985-1991) vergaderde het Politbureau iedere week op donderdag.[3] De inhoud van de vergaderingen bleef grotendeels geheim, maar vanaf de jaren 1980 verschenen er korte verslagen van zittingen van het Politbureau in de pers. Hoewel in de partijstatuten niet was vastgelegd wie de vergaderingen van het Politbureau leidde, was het duidelijk dat deze vergaderingen werden voorgezeten door de secretaris-generaal.

Het Politbureau bestond meestal uit 15 à 25 leden.

Het Secretariaat werd net als het Politbureau door het Centraal Comité gekozen en ging over de centrale administratie van de partij. Het Secretariaat ging over de lidmaatschappen en kon leden royeren.

Om lid te worden van de CPSU moest men zich goed laten onderrichten in de leer van het marxisme-leninisme. Daarna volgde een proefperiode (kandidaat-lidmaatschap), was men waardig bevonden dan werd men als lid opgenomen in de partij. Lokale partijsecretarissen moesten het Secretariaat op de hoogte houden van economische vorderingen in hun gebied. Leden die lid waren van zowel het Politbureau als het Secretariaat behoorden tot de machtigste partijleden. Hoofd van het Secretariaat was de secretaris-generaal, de leider van de CPSU.

De secretaris-generaal van de CPSU was het hoofd van het Secretariaat en tevens lid van het Politbureau. Omdat hij de zittingen van Politbureau voorzat was hij partijleider en, omdat het Politbureau het beleid van het land bepaalde, tevens de facto leider van de USSR.

In de praktijk was de secretaris-generaal van CPSU dus de belangrijkste man van USSR.

Het Orgburo, afkorting van Organisatorisch Bureau, bestond van 1919 tot 1952 en gold als sub-comité van het Politbureau. Het Orgburo werd gekozen door het Centraal Comité en ging over de partijorganisatie. Veel Orgburoleden waren tevens lid van het Politbureau en de bevoegdheden van Orgburo en Politbureau overlapten elkaar. Een secretaris van het Centraal Comité van de CPSU hield supervisie over het Orgburo. In 1952, tijdens het 19e partijcongres, werd het Orgburo opgeheven en de bevoegdheden ervan werden overgedragen aan het vergrote Secretariaat.

De Centrale Controle Commissie onderzocht schendingen van partijdiscipline en verwerkte royementen. De Centrale Controle Commissie keek het werk na van partijleden op verantwoordelijke economische posten.
De Centrale Auditorscommissie controleerde de boekhouding van de CPSU. Deze commissie werd gekozen door het partijcongres. Lidmaatschap van de Centrale Auditorscommissie stond gelijk aan kandidaat-lidmaatschap van het Centraal Comité. De Centrale Auditorscommissie kende ook een presidium (Bureau) voor de dagelijkse gang van zaken.