Bergkwartier (Deventer)

De Schipbeek vormde de zuidoostelijke grens van het Bergkwartier, alwaar een deel van de haven van Deventer gelegen was. Behalve hout en andere goederen werd hier ook haring verhandeld, waar de straatnaam Bokkingshang nog naar verwijst. Aan de andere zijde van de Schipbeek lag de Raambuurt, waar tijdens de industrialisatie fabrieken verrezen. Vele arbeiders van deze fabrieken woonden in het Bergkwartier, waar grote vaak middeleeuwse panden in de negentiende eeuw werden opgesplitst in eenkamerwoningen. Ook binnenterreinen werden volgebouwd waardoor de beruchte gangen of sloppen ontstonden.[2] Aan de westzijde wordt de buurt afgebakend door het centrale plein van de hanzestad, de Brink.

De buurt was vanuit de stad vrij toegankelijk, maar werd in het noorden en oosten omringd door een stadsmuur en een gracht. De Brinkpoort in het noorden, de Zandpoort in het zuidoosten en de Bergpoort in het noordoosten vormden de verbindingen met de buitengebieden. De Bergpoort wordt deels aan Hendrick de Keyser toegeschreven en staat tegenwoordig in de tuin van het Rijksmuseum in Amsterdam.

De iconische Sint-Nicolaas- of Bergkerk was niet het enige religieuze gebouw in de buurt. In de Golstraat staat de Grote Synagoge van Deventer die in 1892 naar ontwerp van stadsarchitect Jan Anthony Mulock Houwer gebouwd is. Nadat het gebouw in de periode van 1951 tot 2010 gebruikt werd door de Christelijke Gereformeerde Kerk, is de synagoge tussen 2010 en 2018 weer gebruikt voor Joodse diensten. Aan de Muntengang werd tot 2012 het voormalige muntgebouw, waar vroeger de Deventer munt werd geslagen, gebruikt door de Nieuw-apostolische kerk. Dit historische pand met de muntentoren werd na de Tweede Wereldoorlog weer grotendeels opgebouwd aan de hand van Wim Knuttel.

Naast de bedrijvigheid in de Raambuurt, kende het Bergkwartier ook een opkomende bedrijvensector. De Deventer Capsulefabriek vormde de grootste fabriek in de buurt, waarvan op de Prinsenplaats de schoorsteen resteert.

Na de Tweede Wereldoorlog was het Bergkwartier een verpauperde buurt. Na voorgenomen sloop kwam een aantal Deventenaren in opstand. Nadat eerst een werkgroep was opgericht dat in 1967 omgevormd werd tot een stichting, werd in 1968 NV Bergkwartier in het leven geroepen. Onder verantwoordelijkheid van minister Marga Klompé werd in 1967 besloten geld voor renovatie vrij te maken. In 1969 was de restauratie grotendeels voltooid. Claus van Amsberg onthulde om dat te memoreren een reliëf aan de muur van Bergstraat 37-39. Het stelt Nicolaas van Myra voor die een zak subsidiegeld in het Bergkwartier uitstort.[3]

In de jaren '80 verhuisde de Daim-fabriek uit het Bergkwartier naar een industrieterrein. De gebouwen maakte plaats voor nieuwe woningen; enkel een gedeelte van de schoorsteen bleef gehandhaafd.

De Walstraat is een grotendeels op particulier initiatief opnieuw tot ontwikkeling gekomen straat met veel kleine winkels met een specialistisch aanbod. Sinds 2007 vormt deze straat de verbinding tussen het oude centrum van Deventer en het winkelgebied met grote formules bij de voormalige Boreelkazerne. NV Bergkwartier heeft na restauratie van panden in het Bergkwartier ook in andere delen van het centrum diverse panden hersteld en in beheer genomen.

Veel panden in het Bergkwartier zijn door de overheid aangewezen als rijksmonument. Tegenwoordig trekt de buurt door zijn pittoreske uitstraling toeristen naar de stad en vindt hier jaarlijks in december het Dickens Festijn plaats.

• 
  Geromantiseerd gezicht op het Bergkwartier door Bartholomeus Johannes van Hove
• 
  Sint-Nicolaas- of Bergkerk vanuit de Bergstraat
• 
  Grote Synagoge, Golstraat 23
• 
  Bergschild 16
• 
  Bergstraat 53
• 
  Munttoren, Muntengang 2
• 
  Afrbaak van de Daim-fabriek in de jaren 80
• 
  Restant schoorsteen DAIM-fabriek op de Prinsenplaats