Deficiëntieziekte

Een deficiëntieziekte of gebreksziekte is een ziekte die het gevolg is van een tekort aan een voedingsstof. Bij dierlijke organismen zoals de mens treden gebreksziekten vooral op door gebrek aan vitaminen. De ziekte wordt avitaminose genoemd als die is ontstaan door het ontbreken van een vitamine, en hypovitaminose als de vitamine onvoldoende aanwezig is. Deficiëntieziekten zijn in de ontwikkelde landen zeldzaam geworden, met uitzondering van ijzertekort, maar in de onderontwikkelde landen worden ze nog veel gezien.

Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht.
Raadpleeg bij gezondheidsklachten een arts.

Oorzaken

Een deficiëntieziekte kan ontstaan doordat de voeding een stof in onvoldoende mate bevat, of doordat het lichaam vanwege een afwijking niet in staat is een stof in voldoende mate op te nemen of te verwerken. Een tekort kan ook ontstaan door een grotere behoefte aan een stof.

Afwijkingen in de voeding
  • Hongersnood kan leiden tot een voedingspatroon waarin veel stoffen onvoldoende voorkomen.
  • Modieuze afvaldiëten bevatten soms te weinig van een of meer voedingsstoffen. Een diëtist zal, als het goed is, altijd een dieet samenstellen dat wél voldoende van alle essentiële voedingsstoffen bevat.
  • De bekendste deficiëntieziekte, scheurbuik, werd veroorzaakt doordat zeelieden tijdens hun lange reizen onvoldoende konden beschikken over vers fruit.

Afwijkingen in de opname
  • Na bepaalde operaties, waarbij een deel van de dunne darm verwijderd is, kan er een tekort aan een of meerdere voedingsstoffen ontstaan.
  • Na een vermageringsoperatie waarbij een omleiding in het spijsverteringskanaal is gemaakt, kan het ingenomen voedsel het lichaam sneller verlaten. Hierdoor kunnen essentiële voedingsstoffen soms niet voldoende worden opgenomen. De voeding moet dan vaak aangevuld worden met vitaminepreparaten.
  • Darmziekten, zoals coeliakie, leiden ertoe dat de darmen minder goed functioneren en dat onvoldoende voedingsstoffen opgenomen worden.

Afwijkingen in de behoefte
  • IJzergebreksanemie tijdens de zwangerschap ontstaat vaak doordat de behoefte aan ijzer groter is geworden en doordat de hoeveelheid bloed in het lichaam van de moeder tijdelijk hoger moet zijn.

Soorten

Tekort aan vitamines

Vitamine A

Het lichaam komt aan vitamine A door directe inname, of door omzetting van caroteen (een plantenkleurstof). Een tekort aan vitamine A, of een vermindere opname van Vitamine A uit voeding kan leiden tot nachtblindheid en atrofie, degeneratie of zelfs ulceratie van de buitenste laag van het oog. Vitamine A-tekort wordt vaak aangetroffen bij kinderen in oostelijke landen.

Vitamine B

Vitamine B is niet een vitamine maar een complex van stoffen; de belangrijkste daarvan zijn nicotinezuur, thiamine (aneurine) en riboflavine.

Een tekort aan nicotinezuur (vitamine B3) leidt tot pellagra. Dit wordt gezien bij personen die hoofdzakelijk van maïs leven en weinig dierlijk voedsel of groene planten nuttigen. De symptomen omvatten dermatitis, diarree en dementie. Pellagra komt voor in een bandvormig gebied rond de wereld, met als noordelijke grens Italië en als zuidelijke Chili. In 1928 stierven in de zuidelijke landen van de Verenigde Staten nog 7000 mensen aan pellagra. In recenter tijd is de ziekte daar vrijwel verdwenen door het toevoegen van vitamine aan het brood. Zie ook Nicotinezuurdeficiëntie

Een tekort aan thiamine (vitamine B1) veroorzaakt beri-beri. De voornaamste bronnen van thiamine zijn volkorenbrood, lever en mager vlees in het algemeen, erwten, bonen en gist of gistproducten. Gepolijste rijst (het standaardvoedsel in het vele oostelijke landen) bevat bijna geen thiamine. Rond de jaren 1890 ontdekte Christiaan Eijkman, een arts in het toenmalige Nederlands-Indië, dat beri-beri het gevolg was van consumptie van gepolijste rijst. Dit was de eerste avitaminose die als zodanig werd herkend. Eijkman ontving in 1929 de Nobelprijs voor de Fysiologie of Geneeskunde voor zijn onderzoek naar vitamines. Zie ook: Thiaminedeficiëntie

Vitamine C

Scheurbuik oftewel een vitamine C-deficiëntie wordt veroorzaakt door een tekort aan vitamine C in het lichaam, al dan niet door een gebrek aan inname van dan wel opname door het lichaam. Deze ziekte komt tegenwoordig nog maar zelden voor, alleen in ontwikkelingslanden en bij langdurige zeereizen zonder aanvullende voeding die het tekort aanvult, kan het nog voorkomen.

Vitamine D

Een tekort aan vitamine D kan leiden tot Rachitis, die kan worden veroorzaakt door een tekort aan direct zonlicht. De ziekte kwam vroeger veel voor bij kinderen in Groot-Brittannië die in de mijnen werkten, hetgeen aanleiding gaf tot de bijnaam "Engelse Ziekte".

Tekort aan mineralen

In ontwikkelde landen is een tekort aan ijzer de meest voorkomende deficiëntieziekte. Door ijzertekort ontstaat een bepaalde vorm van bloedarmoede. Vooral bij vrouwen is ijzertekort mogelijk doordat er tijdens de menstruatie ijzer verloren gaat. Ook tijdens de zwangerschap kan een ijzertekort ontstaan. Deze veel voorkomende deficiëntie is gemakkelijk te bestrijden door het toedienen van een ijzerpreparaat.

Behalve vitaminegebrek was vroeger ook gebrek aan jodium een veelvoorkomend probleem. Jodiumgebrek kan leiden tot krop of schildkliervergroting. Door jodide aan het keukenzout toe te voegen en doordat in Nederland bakkers verplicht zijn om bij de bereiding van brood gebruik te maken van bakkerszout, dat een hoog gehalte aan jodide bevat, treedt deze gebreksziekte nauwelijks nog op in Nederland.

Osteoporose kan ontstaan door een gebrek aan calcium.

Planten

Bij planten ontstaat een gebreksziekte wanneer sommige voedingsstoffen onvoldoende in de bodem voorkomen. Door het gebruik van kunstmest zijn deze gebreksziekten gemakkelijk te voorkomen. Voorkomende gebreksziekten zijn:

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.