als

Nederlands
Uitspraak
  • Geluid:  als    (hulp, bestand)
  • IPA: / ɑls /
  • IPA:
    • (Noord-Nederland): /ɑs/, /ɑɫs/
    • (Limburg): /ɑls/, /ɑs/, (onbeklemtoond) /əs/
Woordafbreking
  • als
Woordherkomst en -opbouw
  • In de betekenis van ‘onderschikkend voegwoord’ voor het eerst aangetroffen in 1200 [1]
  • afkomstig van:
Middelnederlands: alse
Oudnederlands: also
Germaans: *allaz + *swa

Voegwoord

als

  1. wanneer
    • Als het avond is koelt het meestal snel af. 
  2. indien
    • Dit wordt alleen ingeruild als de verpakking nog gesloten is. 
  2. de rol hebbende of spelende
    • Als wijkbewoner wil ik u zeggen dat het hier prettig wonen is. 
  2. in sommige vergelijkingen
    1. even ... als
      Ik ben even dik als Dik Trom.
      Dit is even dik als dat andere bord.
    2. zo ... als
      Dit is zo dik als een boomstam.
Hyponiemen
Afgeleide begrippen
   
Verwante begrippen
Uitdrukkingen en gezegden
   
  • als Pasen en Pinksteren op één dag vallen
  • als apen hoger klimmen willen, ziet men gauw hun blote billen.
  • als bij toverslag
  • als de berg niet tot Mohammed komt, zal Mohammed tot de berg gaan.
  • als de ene hand de ander wast worden ze allebei schoon.
  • als de herder verdwaalt dolen de schapen.
  • als de kat van huis is, dansen de muizen op tafel.
  • als de nood het hoogste is, is de redding nabij.
  • als de vos de passie spreekt, boer pas op je kippen (ganzen).
  • als de wiedeweerga
  • als de wijn is in de man, is de wijsheid in de kan.
  • als een blad van een bloom veranderen/omkeren
  • als een blok voor iemand vallen
  • als een bok op de haverkist
  • als een dertientje
  • als een furie tekeergaan
  • als een kip zonder kop
  • als een lopend vuurtje
  • als een nachtkaars uitgaan
  • als een olifant in de porseleinkast
  • als een paal boven water staan
  • als een pijl uit de boog (zijn)
  • als een slak op een teerton
  • als een tang op een varken slaan
  • als een tierelier
  • als een vlag op een modderschuit staan
  • als er een schaap over de dam is, volgen er meer.
  • als hadden geweest is, is hebben te laat. .
  • als haringen in een ton zitten
  • als het getij verloopt, moet men zijn bakens verzetten of verzet men de bakens.
  • als het kalf verdronken is, dempt men de put.
  • als het melk regent, staan mijn schotels omgekeerd
  • als het puntje bij het paaltje komt
  • als het schip lek is, gaan de ratten van boord. .
  • als het water zakt, dan kraakt het ijs.
  • als je hem een vinger geeft, neemt hij de hele hand
  • als katten muizen, mauwen ze niet.
  • als los zand aan elkaar hangen
  • als men over de duivel spreekt, dan trapt men hem op zijn staart.
  • als paddestoelen uit de grond schieten
  • als proefkonijn dienen
  • als puntje bij paaltje komt
  • als sneeuw voor de zon verdwijnen
  • als twee honden vechten om een been, loopt de derde er mee heen.
  • Balen als een stekker
  • Bekend staan als de bonte hond
onder geen goede naam bekend staan
  • Branden als een fakkel
zeer fel branden
  • Branden als een lier
een heel erg hevige brand
  • Brutaal als de beul
  • Dat is een waarheid als een koe
Dat is overduidelijk waar
  • Dat klopt als een bus
  • Dat slaat als een knots op een kangoeroe
Dat choqueert je
  • Dat slaat als een tang op een varken
Dat slaat nergens op
  • Dat staat als een paal boven water
dat is zeker
  • De soep wordt nooit zo heet gegeten als ze wordt opgediend.
de uitvoer van erg strenge maatregelen valt in de praktijk erg mee; de woorden van iemand worden minder zwaar opgepakt dan dat ze uitgesproken zijn
  • Een gezicht als een oorwurm trekken
erg ontevreden kijken (omdat bv iets gedaan moet worden)
  • Een hoofd als een boei krijgen
een erg rode kleur krijgen in het gezicht, erg blozen
  • Een kerel als Kas
een stevig gebouwd kerel
  • Een leven als een oordeel
een verschikkelijk lawaai
  • Er als de kippen bij zijn
er snel bij zijn
  • Er als een zoutpilaar bij staan
  • Ergens als kind in huis zijn
ergens bekend of goed behandeld worden
  • Eruitzien als de dood van Ieperen
  • Haastige spoed is zelden goed./Maar haast je als het moet.
snel dingen afhandelen, kan bijna nooit goed eindigen
  • Het ijzer smeden als het heet is
nu is het moment om actie te ondernemen
  • Het is zo klaar als een klontje
  • Het is zo lang als het breed is.
hoe er ook naar iets gekeken wordt maakt niet uit, de uitkomst is altijd hetzelfde
  • Het loopt als een tiet
  • Het takje buigen als het nog jong is
goede gewoonten leert men het beste op jonge leeftijd aan
  • Je moet het ijzer smeden als het heet is
  • Komen als een dief in de nacht
onverwacht komen
  • Lachen als een boer die kiespijn heeft
geforceerd en meestal niet oprecht lachen
  • Lachen als een boer met kiespijn
  • Leven als een god in Frankrijk
een aangenaam en zorgeloos leven hebben
  • Leven als vrienden en rekenen als vijanden.
vriendelijk met elkaar omgaan uit een soort van formaliteit maar eigenlijk helemaal niet zo op elkaar gesteld zijn
  • Liefhebben als de appel van zijn oog
erg veel van iemand houden
  • Lopen als een kievit
erg gemakkelijk en vlug lopen
  • Men moet de boom buigen als die jong is.
goede gewoonten kunnen het beste al jong worden aangeleerd
  • Men moet het ijzer smeden als het heet is.
je moet op het juiste moment de kansen grijpen en dingen doen
  • Met Sint Juttemis als de kalveren op het ijs dansen
Nooit! (Sint Juttemis valt op 17 augustus, en dan ligt er geen ijs)
  • Met het zout komen als het ei op is.
met een oplossing komen als het probleem er niet meer is
  • Op elkaar lijken als twee druppels water
precies op elkaar lijken
  • Praten als Brugman
gemakkelijk mensen kunnen overtuigen en vlot en boeiend kunnen vertellen
  • Roken als een ketter, vloeken als een ketter
  • Schreeuwen als een mager varken
zeer hard schreeuwen vanwege pijn of angst
  • Slapen als een roos
erg vast en heerlijk slapen
  • Stelen als de raven
alles maar stelen wat je kunt
  • Te laat de put gevuld als het kalf verdronken is.
als het ongeluk gebeurd is, helpt het niet meer voorzorgen te nemen. Betekent ook: men neemt pas maatregelen als het te laat is
  • Trillen als een juffershondje
van angst trillen
  • Uitgaan als een nachtkaars
geen leuk einde hebben
  • Wat baten kaars en bril, als den uil niet zien en wil.
het heeft geen zin iemand te helpen die toch niet wil meewerken
  • Werken als een paard
Zeer hard werken
  • Zo arm als Job
Niets meer hebben
  • Zo brutaal als de beul zijn
erg brutaal zijn
  • Zo dicht als een pot zijn
Goed geheimen kunnen bewaren
  • Zo dood als een pier (zijn)
Morsdood zijn
  • Zo doof als een kwartel zijn
Erg doof zijn
  • Zo gek als een deur
  • Zo gezond als een vis (zijn/voelen)
zich erg gezond, goed en/of gelukkig voelen
  • Zo glad als een aal
iemand die zich overal uitpraat
  • Zo helder als koffiedik zijn
Er niets van begrijpen
  • Zo klaar als een klontje voor iemand zijn
Het helemaal begrijpen
  • Zo kwaad als een spin zijn
erg kwaad zijn
  • Zo lek als een zeef zijn
heel erg lek zijn
  • Zo oud als Methusalem zijn
iemand die bijzonder oud is
  • Zo oud als de weg naar Kralingen zijn
heel erg oud
  • Zo rot als een mispel
  • Zo slim als een vos zijn
heel erg slim zijn
  • Zo vrij als een vogeltje in de lucht
alles kunnen doen en laten wat iemand wil
  • Zo zeker als de bank
Iemand die in alles te vertrouwen is
  • Zuinigheid met vlijt, bouwt huizen als kastelen.
door te sparen krijg je uiteindelijk een grote som geld
  • Zwijgen als het graf
helemaal niets zeggen en/of totaal niets over iets vertellen
Vertalingen
    1. wanneer   
    2. indien   
    nog na te gaan   

Gangbaarheid
  • Het woord als staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.
100 %van de Nederlanders;
100 %van de Vlamingen.

Verwijzingen
  1. "als" in: Sijs, N. van der Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen. 2e druk (2002) Veen, Amsterdam / Antwerpen; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.