Zaans Museum

Het 18e-eeuwse weverhuis is afkomstig uit Assendelft en in 2016 overgeplaatst.[4] In het Wevershuis staat de ambacht van het zeildoek weven in de negentiende eeuw centraal. In de achttiende eeuw woonden er twee gezinnen en stonden er vijf weefgetouwen. De huidige expositie toont de woonsituatie van één gezin met twee weefgetouwen. Het Wevershuis heeft tot het begin van de twintigste eeuw dienstgedaan als thuisweverij. Het huis stond destijds aan de Dorpsstraat te Assendelft. In 2015 is het huis op de Zaanse Schans heropgebouwd.

Kuiperij

In de Kuiperij staat de ambacht van het kuipen omstreeks 1960 centraal. Het interieur van de kuiperij is afkomstig van kuiperij en vatenhandel S.R. Tiemstra en Zonen uit Oostzanerwerf. Bij zijn overlijden droeg de laatste kuiper, Jaap Tiemstra, de kuiperij en inboedel in 1999 in zijn geheel over aan het Zaans Museum die het in 2011 plaatste op de Zaanse Schans.[5] De gekuipte vaten deden dienst als verpakkingsmateriaal voor boter, melk, azijn, olie, vis, vruchten, groenten, jenever, rum en alle soorten bieren en wijnen.

In het Jisperhuisje, een vissershuis uit Jisp, toont het Zaans Museum het leven van een vissersvrouw van voor de industriële revolutie (halverwege de negentiende eeuw). Kinderen en volwassenen kunnen hier een stap terug in de tijd zetten door zich te hullen in Zaanse klederdracht uit de desbetreffende periode. Het huisje is een replica, het origineel dateert uit 1860 en is te zien in het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen.

Een deel van de collectie van het Zaans Museum is in het Honig Breethuis te zien. In het Honig Breethuis kunnen bezoekers ervaren hoe een Zaanse koopmansfamilie van papiermakers woonde en leefde anno 1830. Het museum ligt aan de Lagedijk in Zaandijk.

Het Czaar Peterhuisje, in het centrum van Zaandam, is een van de oudste houten huisjes van Nederland. Het werd in 1632 als arbeidershuisje gebouwd van oud scheepshout. In dit huisje logeerde de Russische tsaar Peter de Grote toen hij in 1697 het vak van scheepstimmerman kwam leren. Om het huisje te beschermen, is er in 1823 een omhulsel omheen gebouwd. De huidige stenen ombouw dateert van 1895. Veel mensen, waaronder Russische tsaren, Nederlandse vorsten en zelfs Napoleon, brachten een bezoek aan het Czaar Peterhuisje. De talloze namen, die in de ramen en houten wanden geschreven en gekerfd staan, herinneren daar nog steeds aan. Het Czaar Peterhuisje is een dependance van het Zaans Museum.

Het Hembrug Museum in Zaandam in Noord-Holland is een museale dependance van het Zaans Museum over de geschiedenis van de Artillerie-Inrichtingen op Hembrug. De museale collectie ‘vertelt’ tezamen met het monumentale industriële erfgoed, bestaande uit 50 monumenten en totaal 150 gebouwen op het terrein, het verhaal van de bijzondere geschiedenis van Hembrug als het militaire logistieke hart van de Stelling van Amsterdam. De collectiepresentatie laat de bezoeker kennis maken met de geschiedenis van de munitie- en wapenfabriek en haar verschillende bedrijfsvormen, die van 1895 tot 2003 op Hembrug gevestigd zijn. De collectie is tentoongesteld in twee voormalige transformatorhuisjes aan de Kanonnenloods 14 op het Hembrugterrein in Zaandam. Het Hembrug Museum is een open-luchtpresentatie. De bezoeker kan de twee transformatorhuisjes niet betreden.