Westlander (schip)
Een westlander is een in het Westland en Zuid-Holland veel gebruikt scheepje voor het vervoer van tuinbouwproducten. De eerste westlanders waren grotere (houten) schepen van het type praam. De latere kleinere ijzeren westlanders zijn een mengvorm van de aak (daar vlet genoemd), de praam en de schouw. Zij werden voortbewogen door bomen, jagen, wegen, zeilen en in latere jaren met een kleine motor.
Een westlander is altijd een platbodem met twee zijzwaarden om verlijeren te voorkomen, ronde kimmen, een houten roer met helmstok en indien zeilend is een westlander gaffelgetuigd aan 1 mast met fok. Opvallend waren de flauw gebogen, sterk vallende stevens, met aan de boeg aan weerszijde van de voorsteven ‘wangen’. Westlanders werden gebouwd van circa 11 tot 18 meter lang met een inhoud van 10 tot 30 ton. Op het achterdek is een roefje aanwezig.
Door de snelheid waarmee tegenwoordig in de tuinbouw moet worden gewerkt is het gebruik van vervoer over water van tuinbouwproducten in onbruik geraakt. Deze aftakeling werd in de hand gewerkt door gemeenten, die voor het wegverkeer aan lage en vaste bruggen de voorkeur gaven. De lading van een westlander past ook in een vrachtauto. Als gevolg hiervan werden deze schepen door de telers afgedankt en hebben ze vaak jaren in sloten naast de tuinderij - soms afgezonken - op een beter lot liggen wachten. Een flink aantal is daar opgemerkt door mensen die er relatief eenvoudig een opbouw op plaatsten en ze zo weer als recreatievaartuig in gebruik konden nemen. Op die manier zijn veel westlanders bewaard gebleven.
Bouwlocaties
Vanaf circa 1870 tot circa 1930 zijn stalen Westlanders gebouwd in diverse lengtes afhankelijk voor het doel van gebruik. Zover bekend is zijn ongeveer bijna 600 gebouwd waarvan een deel zeilend en een deel motorisch. Een groot deel komt van diverse scheepswerven in het Westland zoals Monster, Wateringen, Loosduinen, Kwintsheul, Honselersdijk, De Lier, 's-Gravezande Naaldwijk en Schipluiden. Maar de Westlander werd ook op grote schaal gebouwd rond Delft, Overschie, 's-Gravenhage, Leiden, Leidschendam, Vlaardingen, Schiedam en in mindere mate in Voorschoten, Kaag, Oegstgeest, Hendrik-Ido-Ambacht, Lekkerkerk, Rotterdam, Maasland, Stompwijk, Voorburg, Warmond, Willemstad, Zoetermeer en Zwijndrecht. Ook in het Groene Hart werden deze schuitjes gebouwd zoals in Alphen aan den Rijn, Zoeterwoude en in mindere mate in Oude Wetering, Waddinxveen, Woerden, Woubrugge, Hazerswoude, Langeraar, Oudewater, Wilnis, Gouda en Rijpwetering. Er zijn ook meldingen dat er acht zijn gebouwd in Leeuwarden en twee in Oude Pekela.
Nieuw leven voor Westlanders
Door de schaalvergroting in de binnenvaart en door de opkomst van het wegverkeer zijn deze schepen in de binnenvaart onrendabel geworden. Velen zijn aan de kant gelegd wachtend op een beter lot of zijn verdwenen als oud-ijzer.
Vanaf de jaren zeventig en jaren tachtig zijn veel Westlanders, die inmiddels vaak als woonschip aan de kant lagen, weer in de vaart gebracht. Enerzijds door particulieren, anderzijds door personen of organisaties die ze in meer of minder originele staat restaureerden. Zo vinden elk jaar wedstrijden met Westlanders plaats. Er zijn vandaag de dag bijna 50 zeilende westlanders waarvan 1/3 geregeld te bewonderen zijn tijdens evenementen en zeilwedstrijden.
Bekende zeilwedstrijden zijn:
- Westlander Zeildagen in mei op de Kagerplassen
- Hardzeilerij om de Geuzenpenning in juni op de Vinkeveense Plassen
- Onderlinge Kampioenschap Westlander Hardzeilerij (OKWH) in juni op de Kagerplassen
- Gouden Gaffel in augustus op de Kagerplassen
- Groente en Fruitrace in september in Poeldijk
- Midden-Delflandrace in september
- Onderlinge Kampioenschap Westlander Hardzeilerij (OKWH) in september op de Westeinderplassen
- Turfrace (van Warmond naar Vinkeveen en terug in 3 dagen)
