Welsh (taal)
Welsh of Kymrisch (Cymraeg) is een Keltische taal, voornamelijk gesproken in Wales door (een deel van) de Welsh. Welsh is de Engelse naam van de taal, de Nederlandse naam luidt Wels (in oude spelling Welsch), maar tegenwoordig wordt in het Nederlands veelal de Engelse term gebruikt.
Welsh (Cymraeg)
| ||||
| Sprekers | Ongeveer 791.000 | |||
| Taalfamilie |
| |||
| Alfabet | Latijns | |||
| Officiële status | ||||
| Officieel in | ||||
| Taalorganisatie | Welsh Language Board (1993–2012) Welsh Language Commissioner (2012 – nu) | |||
| Taalcodes | ||||
| ISO 639-1 | cy | |||
| ISO 639-2 | wel/cym | |||
| ISO 639-3 | cym | |||
| ||||
Het is bekend door glossen vanaf de 9e eeuw. De taal behoort tot de Keltische talen en is verwant met het Gaelisch, het Bretons en het Cornisch. Het wordt geschreven in de Welshe variant van het Latijnse alfabet.
Over de hele wereld zijn er ongeveer 800.000 mensen die het Welsh spreken, voornamelijk in Wales (611.000[1]), Engeland (naar schatting 150.000[2]) en Chubut in Argentinië (5000[3]). Er zijn ook kleine gemeenschappen in de Verenigde Staten en Canada. In 2004 werd het door 21,7% van de bevolking van Wales gesproken, een stijging met 2% sinds 1991. Steeds meer mensen spreken het Welsh, alhoewel men altijd tweetalig is – men spreekt ook Engels of, in Argentinië, Spaans. Het Welsh wordt vooral gesproken op het platteland van Wales, in het noorden en in het westen. Daar is deze taal vaak ook gedeeltelijk de onderwijstaal op basisscholen. Het hoogste percentage Welshsprekers vindt men in het gebied Gwynedd, waar 76,1% van de bevolking het Welsh als moedertaal heeft. Deze taal mag niet worden verward met de Kymrische dialecten, die in Wales gesproken Engelse dialecten zijn en dus niet Keltisch.
Het Engelse woord Welsh is verwant met de Nederlandse woorden Waals en Walachen, alsmede ook met Poolse woord voor Italiaan, Włoch. De oorspronkelijke betekenis van deze woorden is vreemd, buitenlands. In het Oudengels betekent 'Wealh' naast vreemdeling ook slaaf. Uiteindelijk gaat de naam Welsh terug op de naam van de Gallische stam de Volcae. Ook de naam van het Zwitserse Wallis (Valais) heeft dezelfde etymologische oorsprong.
De Welshe grammatica en uitspraak zijn zeer consequent. De op twee na langste plaatsnaam ter wereld is in het Welsh: Llanfairpwllgwyngyllgogerychwyrndrobwllllantysiliogogogoch. Het is een samenstelling die staat voor: "De kerk van de heilige Maria in de luwte van witte hazelbomen bij de draaikolk bij Sint Tysilio's rode grot."
Literaire teksten in het Welsh bestaan sinds 1100. Op dit ogenblik is er een bloeiende literatuur in het Welsh.
- Vanaf 1982 is er ook een Welshtalige tv-zender: S4C.
- Op 9 maart 2008 werd bekendgemaakt dat het Welsh een co-officiële status krijgt binnen de Europese Unie. Dat betekent dat burgers zich van het Welsh mogen bedienen als ze zich tot Europese instellingen richten en ook in die taal een antwoord mogen verwachten.
Geschiedenis
| Periode | Taalvariant |
|---|---|
| Tot de 9e eeuw | Vroegkeltisch |
| 9e tot 11e eeuw | Oudkeltisch |
| 12e tot 14e eeuw | Middenwelsh |
| 14e eeuw tot nu | Modernwelsh |
| 14e tot 16e eeuw | Vroegmodernwelsh |
| 1588 tot nu | Laatmodernwelsh |
De oudste nog bekende bronnen van het Welsh gaan terug tot in de 6e eeuw. De taal uit die periode wordt ook wel Vroegwelsh genoemd. Hiervan is weinig overgebleven. Van de 9e tot de 11e eeuw situeren we het Oudwelsh. Van de 12e tot de 14e eeuw kunnen we spreken van het Middelwelsh. Daarna komt het Modernwelsh, dat in twee periodes kan worden ingedeeld. Van de 14e tot de 16e eeuw een Vroegmodernwelsh en daarna een Laatmodernwelsh dat begon bij de Bijbelvertaling van William Morgan in 1588.
Alfabet
Het Welsh wordt geschreven met het Latijnse alfabet waar acht digrafen aan toegevoegd zijn. Deze worden beschouwd als aparte letters:
- a, b, c, ch, d, dd, e, f, ff, g, ng, h, i, l, ll, m, n, o, p, ph, r, rh, s, t, th, u, w, y
De letters "w" en "y" worden als klinkers beschouwd, naast "a", "e", "i", "o" en "u".
De letter "j" wordt gebruikt in een aantal leenwoorden uit het Engels, zoals jam, jôc "grap" en garej "garage". De letters "k", "q", "v", "x", en "z" worden in een aantal technische termen gebruikt, zoals kilogram, volt en zero, maar kunnen steeds vervangen worden door Welshe letters: cilogram, folt en sero. De letter "k" werd gebruikt tot in de 16e eeuw, maar viel in onbruik ten tijde van de publicatie van het Nieuwe Testament in het Welsh, zoals William Salesbury verklaarde: "C for K, because the printers have not so many as the Welsh requireth". ("C in plaats van K, omdat de drukkers er daar niet voldoende van hebben").
Het meest voorkomende diakritisch teken is het accent circonflexe, dat gebruikt wordt om een lange klinker aan te geven, voornamelijk in het geval van homografen waar de klinker kort is in het ene en lang in het andere woord: bijvoorbeeld man "plaats" versus mân "klein".
Noten
 |
Zoek Welsh op in het WikiWoordenboek. |
 |
Wikibooks heeft meer over dit onderwerp: Welsh. |
 |
Zie de Welshe uitgave van Wikipedia. |
 |
Zie de categorie Welsh language van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |