Vleutense Wetering

In een oorkonde uit 723 werden aan de Utrechtse kerk diverse zaken geschonken door Karel Martel en wordt deze watergang genoemd[1]. In de achtste eeuw startte deze kunstmatige rechte watergang vanaf de rivier de Rijn ter hoogte van het voormalige Romeinse fort Traiectum en sloot westwaarts enkele meanders verder weer aan op de Rijn.[2] De lengte van deze gravening was ongeveer vier kilometer en deze liep richting het huidige Utrechtse wijkdeel Vleuten.

Vanaf 1122 startte de Vleutense Wetering vanuit de stad Utrecht in de Stadsbuitengracht ter hoogte van de Catharijnepoort en liep de eerste kilometers over de huidige Vleutenseweg. Deze vaart op dezelfde locatie is aangelegd in de 11e/12e eeuw voor de ontginningen ten westen van de huidige binnenstad. Rond het eerste deel van de vaart buiten de Catharijnepoort ontwikkelde zich vanaf de 13e eeuw de voorstad Buiten Catharijne. Vooral de Vleutense Wetering en de weg erlangs vormden aan de westzijde van de stad belangrijke handelsroutes. Schepen meerden hier aan in een haventje. Herbergen, bedrijven en textielblekerijen ontstonden in dit gebied langs de vaart. Verderop vanaf de stad in de Stadsvrijheid lag langs deze vaart aan de noordzijde het buitengerecht Lage Weide en aan de zuidzijde het buitengerecht Hoge Weide. De nabijgelegen Leidse Rijn/ Oude Rijn werd vanaf het begin van de 14e eeuw de vervangende waterweg voor de scheepvaart over Woerden naar Leiden.

In 1581 werd vanuit de stad na ongeveer anderhalve kilometer een schutsluisje gebouwd in de Vleutense Vaart, waarnaast enige tijd later de inmiddels verdwenen herberg Jaffa verrees. In de dorpskern van Vleuten is rond die tijd een brouwerij ontstaan.

Herman Saftleven tekende in 1640 de achterzijde van de huizen aan de Vleutensevaart in Buiten Catharijne. Buiten Catharijne had een eigen gerecht, eigen brandblusapparatuur en eigen armenzorg. Er was veel bedrijvigheid in de voorstad: korenmolens, oliemolens en zaagmolens. Buiten de Doofpoort of Bleyckpoort waren langs de Vleutensewetering veel blekerijen gevestigd. De tekening van Saftleven wordt bewaard in Het Utrechts Archief.

Het deel van de Vleutense Wetering langs de Vleutenseweg is in de jaren 30 van de 20e eeuw gedempt, een tijd dat ook andere oude watergangen werden gedempt vanwege het belangrijker wordende wegverkeer. Vandaag de dag is de Vleutense Wetering nog de waternaam voor een circa 2 kilometer lange oude Rijnloop in Vleuten en Haarzuilens die vanaf het spoorviaduct in de Haarrijnse Rading loopt en in het westen eindigt bij de Hamtoren. Parallel aan het Merwedekanaal loopt ter hoogte van Oog in Al ook een watergang die de naam Verlengde Vleutensevaart heeft. De Goethebrug overspant daar de Vleutense Wetering.

• Tekening Vleutensevaart door Saftleven - Het Utrechts Archief