Veldspoor

Zoals gebruikt in de aannemerij, bijvoorbeeld bij de aanleg van kanalen en snelwegen en dijken, bijvoorbeeld de Afsluitdijk.

Bij de opbouw van het zendstation Radio Kootwijk werd van 1918 tot 1924 gebruikgemaakt van een smalspoor tussen het zendstation en halte Assel voor de aanvoer van materialen. Later ging het goederenvervoer over normaalspoor, en wel in verbinding met het westelijker gelegen station Kootwijk.

Lorries bij steenfabriek De Vlijt, Winterswijk

Op grote schaal is in de uiterwaarden langs de Nederlandse grote rivieren klei gewonnen ten behoeve van de baksteenindustrie. Tegenwoordig zijn museale voorbeelden te vinden bij de Gelderse Smalspoor Stichting, Museum steenfabriek De Werklust, Stichting Rijssens Leemspoor en Stichting Veldspoor.

Tot ver in de eerste helft van de 20e eeuw speelde veldspoor een grote rol in het interne transport in en rond fabrieken. Met de komst van de veel flexibeler en efficiëntere vorkheftruck is het industriële smalspoor zo goed als verdwenen. Bij de voormalige locatie van een houthandel in Ulft waren lange tijd lorries in gebruik. Het spoor ligt er nog steeds.

Veldspoor werd vroeger veel toegepast in land- en tuinbouw.

Heden ten dage zijn er voor het oogsten van suikerriet uitgebreide smalspoornetwerken van duizenden kilometers lang in Queensland, Australië en Qurna in Egypte, aan de westelijke Nijloever tegenover Luxor.

Ook in Indonesië zijn er veel suikerfabrieken met smalspoorlijntjes (geweest).

De mijnbouw is praktisch gesproken de eerste toepassing van spoorwegen in het algemeen.

Houwitser met granaten, aangevoerd over de spoorlijn op de voorgrond.

Het hoogtepunt van militair veldspoor was in de Eerste Wereldoorlog, tijdens welke duizenden kilometers smalspoor in voornamelijk 600 mm spoorwijdte werden aangelegd.

• De voornamelijk aan het Duitse Oostfront gebruikte smalspoorwegen heetten Heeresfeldbahn. Een voorbeeld is de spoorlijn Stende-Ventspils in Koerland.
• Aan het westelijk front, in de loopgraven in België en Frankrijk, de zogenoemde trench railways.
• In Frankrijk als kazemattenspoorweg in de Maginotlinie, en als aanvoerlijn (bijvoorbeeld de Voie Sacrée). Deze systemen zijn onder andere gebouwd als Système Péchot, een door de Franse kolonel Péchot doorontwikkelde variant van het Decauvillesysteem.
• Door Groot-Brittannië als War Department Light Railways.

Voorbeelden zijn de Amsteltrein in het Amstelpark in Amsterdam-Zuid en een smalspoorlijntje in de voormalige Flevohof[1] in Biddinghuizen, na het faillissement van de Flevohof in 1994 voortgezet als de Walibi Express door familiepretpark Walibi Holland. Het voormalige Industrion[2] in Kerkrade had in de jaren 90 een veldspoorbaan. De Efteling Stoomtrein Maatschappij mag niet in deze rij ontbreken maar gezien de zwaarte van het spoor is dit eigenlijk geen veldspoor meer.

In de nasleep van de Tweede Wereldoorlog werden de zogenoemde Trümmerbahnen gebruikt om het vele puin af te voeren van gebombardeerde steden. Deze werden voornamelijk in Duitsland, maar ook in de Nederlandse steden Arnhem, Hengelo (Ov), Nijmegen en Tiel gebruikt.[3]

Bolsterwagens voor het vervoer van bolsterturf bij de Griendtsveen Turfstrooisel Maatschappij

Bij de turfwinning in Zuidoost-Drenthe is eveneens gebruikgemaakt van smalspoor. Hier werden 900 mm-lijnen aangelegd om turf en turfstrooisel uit het veengebied af te voeren. In het Amsterdamsche Veld lag een smalspoorlijn van 18 kilometer lengte door het veen, tot in Schöningsdorf in Duitsland. Deze lijn had bovendien allerlei aftakkingen. Deze lijn is tot 1983 gebruikt. In het Industrieel Smalspoor Museum in Erica zijn hiervan restanten te zien.

In het Veenpark te Barger-Compascuum ligt smalspoor met spoorwijdte van 700 mm door het veengebied, geëxploiteerd door de Eerste Drentse vereniging van Stoomliefhebbers. In het veenmuseum 'Vriezenveenseveld' bij Vriezenveen in Twente rijdt een veentrein met een-, twee- en viercilindermachines. Dit museum is in 2013 in aanbouw.

Vergelijkbaar materieel werd ook gebruikt in de Limburgse Peel.