Valleikanaal

Het kanaal loopt van de Nederrijn bij Rhenen (aan de voet van de Grebbeberg) naar de Eem in Amersfoort. Op verschillende plaatsen vormt het kanaal de grens tussen Utrecht en Gelderland. De plaatsen of gemeenten waar het Valleikanaal door loopt, zijn achtereenvolgens:

• Rhenen;
• Wageningen;
• Veenendaal;
• Overberg (gem. Utrechtse Heuvelrug);
• Scherpenzeel;
• Woudenberg;
• Leusden;
• Amersfoort.

Het Valleikanaal in zijn huidige vorm werd aangelegd in de periode 1935-1941 in het kader van de werkverschaffing. Dit was deels ter versterking van de Grebbelinie, deels ter verbetering van de afwatering van de Gelderse Vallei. Delen van het kanaal bestaan echter al veel langer. Het stuk tussen Rhenen en Veenendaal werd bijvoorbeeld al in de middeleeuwen gegraven en is sindsdien bekend onder de naam Bisschop Davidsgrift of kortweg Grift. Ter hoogte van Woudenberg volgt het deels de vroegere loop van de Lunterse Beek, ten oosten van Leusden de loop van de Moorsterbeek en ten noorden van Leusden de Modderbeek. Vanaf de Luntersebeek bij de Bruinenburgersluis moest tot aan de Moorsterbeek een nieuw stuk kanaal worden gegraven, net als ten noordoosten van Amersfoort tussen de Barneveldse Beek en de Eem.

Ter regulering van het waterpeil zijn er in het valleikanaal zeven stuwen aanwezig.[1] In volgorde stroomafwaarts vanaf Rhenen tot Amersfoort:

Micro waterkrachtcentrale in de stuw Asschat in Leusden (januari 2020)

In 2018 is er bij de stuw Asschat in Leusden een proefproject gestart met een micro waterkrachtcentrale die als retrofit in de bestaande stuw is geplaatst.[2][3] Het kunststof waterrad dat de generator met een vermogen van 8 kW aandreef bleek niet te voldoen en is eind 2019 door het waterschap Vallei en Veluwe vervangen door een exemplaar van roestvrijstaal.

Het kanaal bevat vervuild slib. Bij Overberg vonden in 2004 baggerwerkzaamheden plaats om het daar op te ruimen. Oorzaak van het verontreiniging is onder andere het via het riool lozen van ongezuiverd proces- en afvalwater vanuit het nabijgelegen geïndustrialiseerde Veenendaal. Ook op andere plaatsen langs en nabij het kanaal is tot in de jaren 1970 van de vorige eeuw ongezuiverd afvalwater geloosd op het Valleikanaal.

• Het Valleikanaal in de Canon van Leusden