Twee voor twaalf

Er zijn steeds twee teams die het tegen elkaar opnemen, echter na elkaar. Het tweede team weet niet hoe het eerste team heeft gespeeld, maar het eerste team mag toekijken als het tweede team aan de beurt is. De spelers moeten twaalf vragen beantwoorden. De vragen gaan bij beide teams vrijwel altijd over gelijksoortige onderwerpen waarbij vraag 12 een vraag is over muziek (meestal popmuziek). Van elk antwoord wordt de beginletter genoteerd. Bij eigennamen wordt de beginletter van de achternaam genoteerd. De spelers krijgen niet te horen of hun antwoorden goed of fout zijn (de kijker krijgt dit wel te zien) en weten dus ook niet of de genoteerde beginletters goed zijn. De deelnemers krijgen in de eerste ronde 15 minuten speeltijd. Ze mogen de vragen uit hun hoofd beantwoorden, maar mogen ook in naslagwerken zoveel opzoeken als ze willen. Naast een aantal standaardwerken zoals de Winkler Prins Encyclopedie en de Grote Bosatlas, zijn er per aflevering verschillende andere naslagwerken die de deelnemers kunnen raadplegen. Dit varieert van filmjaarboeken tot plantenboeken en het boek "Mega Top 50 presenteert 50 jaar hitparade" voor het opzoeken van het antwoord op vraag 12 (de muziekvraag). Ook "Het aanzien van ...." dat aan het begin van elk jaar verschijnt, wordt vaak gebruikt als naslagwerk. Tot september 2015 mocht ook de online encyclopedie Encarta worden gebruikt. Sinds die datum mag een aantal vragen op Wikipedia worden opgezocht. Hiervoor is de computer voor de spelers voorzien van een internetverbinding -beperkt tot de Nederlandstalige Wikipedia. Per aflevering mag een aantal vastgestelde vragen (maximaal vier) op Wikipedia nagezocht worden.

Het opzoeken kost echter punten: zodra een speler een boek pakt of op de computer iets in de Nederlandstalige Wikipedia opzoekt, gaat de puntenteller teruglopen. Hierbij is het geluid van een tikkende klok te horen. Als een antwoord op een vraag gevonden is, rinkelt de speler een belletje om de teller te stoppen en geeft hij vervolgens het gevonden antwoord op de betreffende vraag met het bijbehorende vraagnummer, waarvan de beginletter wordt ingevuld op de betreffende plek. Meestal luistert de ene speler naar de vragen terwijl de andere de antwoorden op de vorige vragen opzoekt. De spelers mogen hun antwoorden achteraf veranderen.

De tweede fase van het spel – het puzzelen – begint als er nog twee minuten over zijn, of eerder als alle vragen zijn beantwoord en de spelers dat willen. Sinds een spelregelwijziging van januari 2009 is de beschikbare tijd in deze tweede fase altijd twee minuten. De spelers kunnen vanaf dit moment geen antwoorden meer veranderen. Bij vragen die niet zijn beantwoord verschijnen dan streepjes. Nu dient uit de beginletters van de twaalf antwoorden een woord van twaalf letters te worden geraden, waarbij zo weinig mogelijk punten worden verloren. De deelnemers 'kopen' letters, bijvoorbeeld: "De A van (vraag) zeven". Hebben zij in de eerste fase van het spel het juiste antwoord gegeven op de desbetreffende vraag, dan verschijnt de letter op de positie die deze inneemt in het twaalfletterige woord dat moet worden geraden. Was het antwoord fout (ook als de beginletter toevallig goed was), dan verschijnt er een vraagteken op die positie. De spelers weten dan dat het antwoord fout was, maar nog steeds niet welke letter er had moeten staan (tenzij ze een vermoeden hebben wat het juiste antwoord is).

Uiteindelijk moet het team binnen de twee minuten het uiteindelijke woord raden. Ze mogen uitgebreid met elkaar overleggen over de vraag wat het woord zou kunnen zijn, maar als ze aangeven dat ze het erover eens zijn, is het spel afgelopen en kunnen ze het woord niet meer veranderen.

Puntentelling

Joop Koopman en twee kandidaten in 1971

• Bij de aanvang staat de teller op 500 punten (tot 2015 600 punten).
• Het gebruik van een naslagwerk door één persoon kost 1 punt per 2 seconden. Gebruikt ook de tweede persoon een naslagwerk, dan kost het opzoeken 1 punt per seconde(het geluid van de tikkende klok klinkt dan sneller en de teller loopt dan sneller terug).
• Het 'kopen' van een letter in de tweede fase van het spel kost 10 punten.
• Na afloop worden extra punten gegeven, tenzij meer dan drie vragen verkeerd beantwoord zijn: 3 fouten 25 punten, 2 fouten 50 punten, 1 fout 75 punten en geen fouten 100 punten. Voorheen kreeg het team 100 punten als er maximaal drie fouten waren.
• Sinds 2015 worden goede antwoorden die niet zijn opgezocht met extra punten beloond. Per niet opgezocht goed antwoord worden 10 extra punten gegeven. De kijker ziet de niet opgezochte goede antwoorden aan de violette rand om de betreffende letters. Deelnemers die niet zeker zijn van hun zaak, zoeken vaak alsnog een al (goed) gegeven antwoord op. Dan verdwijnt de violette rand en worden de 10 extra punten niet toegekend.
• Wordt het uiteindelijke woord niet bijtijds gevonden, dan krijgt het team niets.
• Het koppel dat de meeste punten overhoudt én uiteraard het woord heeft geraden, mag door naar de volgende ronde, waarbij de speeltijd een minuut korter is. Wint het koppel ook voor de derde achtereenvolgende keer, dan krijgt het een veelvoud van de gewonnen punten omgezet in euro's. Een team kan ook na de tweede ronde al beslissen om geen derde ronde te spelen en naar huis te gaan. In dat geval worden de punten al na deze ronde omgezet in euro's.

Het raden van het woord is voor de kijker gemakkelijker dan voor de kandidaten. Zo is voor de kijker zichtbaar welke letters fout zijn, maar voor de kandidaten niet. Tot 2018 hadden de woorden van beide teams met elkaar te maken. Hierdoor wist de kijker bij het tweede team in welke richting het woord gezocht moest worden.

Bovendien hebben de teams vergelijkbare vragen, waarbij in de vraag voor het tweede team vaak het antwoord wordt verwerkt dat het eerste team had moeten geven. Bijvoorbeeld team 1 krijgt de vraag welke koning de opvolger was van Saul (David); team twee krijgt de vraag welke reusachtige Filistijn door David verslagen werd (Goliath).

1978: Joop den Uyl speelt de quiz met Jos van Kemenade ter gelegenheid van de 1-meiviering. Presentator Joop Koopman staat in het midden.

De quiz werd bedacht door Ellen Blazer en werd van oktober 1971 tot december 1981 gepresenteerd door Joop Koopman. Sommige vragen werden ingeleid door een animatie. Deze animaties werden vervaardigd door studenten van de Rietveldacademie.

Astrid Joosten is de huidige presentatrice

Toen eind jaren 80, begin jaren 90 veel oude spelletjes (Babbelonië, Wie van de Drie, Zo vader, zo zoon) weer op televisie werden vertoond (zij het soms in een nieuw jasje en onder een nieuwe naam), kwam ook 2 voor 12 weer op de buis. De eerste aflevering in de nieuwe vorm was op 16 maart 1991. De presentatie is sindsdien in handen van Astrid Joosten, en de animaties worden vervaardigd door studenten van de HKU.

Vanaf 6 oktober 2005 werd ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum een aantal speciale afleveringen uitgezonden met als deelnemers de winnaars van eerdere afleveringen. Tot de deelnemers behoorden onder andere Martin Lodewijk en Relus ter Beek. Eind december 2005 werden de halve finales en de finale uitgezonden. Sander Zielhuis en Matthijs van Pijkeren (uit Utrecht) wonnen uiteindelijk de finale en gingen met 25.000 euro naar huis.

Op 28 februari 2008 raadde een team het woord zonder een enkele letter te kopen. Daarnaast werden nul fouten gemaakt waardoor het eindbedrag op een recordhoogte van 673 uit kwam, meer dan het startbedrag. Op 26 maart 2009 eindigden beide koppels op dezelfde stand, namelijk 519 euro. In dit geval werd gekeken naar het aantal fouten. Koppel 2, dat toen de derde ronde speelde, had het minst aantal fouten gemaakt en won 9756 euro.

Sinds 2016 is ter gelegenheid van het 45-jarig bestaan van de quiz de paardensprong weer ingevoerd als een van de vragen. Hierbij dient een 8-letterwoord te worden geraden.

In parodieën zijn vooral het weinig enerverende spelverloop en het quasi-intellectualisme van 2 voor 12 mikpunten van spot.

• In De Mike & Thomas Show was tijdens het eerste seizoen telkens een filmpje van 'studenten van de Rietveld Academie' te zien. Terwijl een vlakke commentaarstem daarin enkele biografische gegevens van een historische figuur voorlas, werden twee knuffelbeestjes over het scherm heen en weer geschoven.
• Ook in Kreatief met Kurk werd 2 voor 12 zo traag mogelijk nagespeeld.
• In De TV Kantine werd vooral de nadruk gelegd op de doelgroepen die 2 voor 12 voor ogen heeft.

• De in 2 voor 12 vaak gebruikte uitdrukking "Dat zoeken we op" heeft ook in het Nederlandse spraakgebruik ingang gevonden als men voor een probleem niet meteen een oplossing weet te vinden.
• 2 voor 12 werd opgenomen in dezelfde studio als Sesamstraat: Studio 2 op het Mediapark in Hilversum. Later werd de studio ingewisseld voor Studio 20.
• Op 26 februari 2016 deed Paul de Leeuw mee aan het programma, in een team met zijn echtgenoot. Ze slaagden er niet in een ronde verder te komen.
• De tune van 2 voor 12 werd oorspronkelijk gecomponeerd door Kookie Freeman (pseudoniem van Helmuth Brandenburg) als Newcomers are going in (1968)[1] en werd voor 2voor12 gearrangeerd door Herman Schoonderwalt. Een later arrangement door Bert Paige werd uitgevoerd door het Ruud Mulder Orchestra. In de 21e eeuw werd het nummer opnieuw bewerkt door Willem Ennes, en in deze uitvoering speelt Eric Vloeimans trompet.
• In de film Off Screen heeft de hoofdpersoon een grote verzameling video-opnamen van 2 voor 12.
• Sinds september 2018 spreekt Job Cohen het commentaar in bij de animatiefilmpjes, als opvolger van Joop van Zijl.[2]
• Op 25 januari 2019 werden het decor, de intro en het logo vernieuwd.

• Twee voor twaalf Junior

• Officiële website