Sesamstraat

Op 10 november 1969 begon in de Verenigde Staten Sesame Street, een educatief programma dat kinderen in achterstandswijken spelenderwijs van hun leerachterstand wilde afhelpen.[2]

Dolph Kohnstamm publiceerde in maart 1970 een artikel in Vrij Nederland over de effecten die Sesame Street ook in Nederland zou kunnen hebben.[3] Op 11 juni 1972 werd er als proef een aflevering van de Amerikaanse versie in Nederland uitgezonden, voorzien van commentaar door onder anderen Dick Bruna en Thijs Chanowski.[4]

In 1974 werd door de VARA een proefaflevering gemaakt van de Nederlandse versie, die de (werk)titel Sesamplein meekreeg, met een echt plein als decor. Sesamplein ging uiteindelijk niet door, omdat de NOS en de toenmalige BRT besloten hadden het programma samen te maken. Op 4 januari 1976 werd de eerste reguliere Nederlands-Vlaamse versie van Sesamstraat uitgezonden. De proefaflevering werd op 3 januari 1996 uiteindelijk toch nog uitgezonden en wel ter gelegenheid van het twintigjarig bestaan van Sesamstraat.[5] Dat jaar werd ook een speciale verjaardagsaflevering gemaakt.[6]

Sesamstraat was gedurende de eerste paar jaar een samenwerkingsproject van de NOS en de BRT, omdat het maken van het programma voor alleen de NOS of de BRT te duur was, mede door de rechten die afgedragen moesten worden aan Children's Television Workshop in New York. De afleveringen bestonden in die tijd voor de ene helft uit nagesynchroniseerd materiaal uit het oorspronkelijke Amerikaanse programma, en voor de andere helft uit origineel Nederlandstalig materiaal.[7] De BRT zette de samenwerking stop in 1983, op het ogenblik dat zij Het Liegebeest begon uit te zenden.[8]

In 1984 vonden er voor het eerst enkele verregaande veranderingen plaats in de bezetting. Piet Hendriks, die vanaf het begin de rol van "opafiguur" had gehad, verliet de serie. Hij werd opgevolgd door Lex Goudsmit. Ook Aart Staartjes trad in dat jaar toe tot de serie. De eerste jaren speelde hij vooral de rol van zuurpruim, maar later veranderde zijn karakter. In oktober 2007 werd bekendgemaakt dat Sesamstraat er in september 2008[9] twee nieuwe bewoners bij zou krijgen: Angsthaas en Stuntkip. Er was ruimte voor meer bewoners, doordat de duur van het programma werd verlengd van 15 naar 25 minuten. Het zou een jaar duren voor Angsthaas en Stuntkip daadwerkelijk op de buis te zien waren, omdat het tijd vergde om de types te ontwikkelen. Het tweetal werd bedacht door de Nederlandse schrijvers van Sesamstraat, maar de poppen die worden gebruikt komen uit de stal van Jim Henson.

Het karakter van de hoofdrolspelers Pino en Ieniemienie is in de loop der jaren veranderd. Aanvankelijk gedroegen ze zich nog als echte dieren; zo wordt in een van de eerste leaders Pino bijvoorbeeld wakker in een nest en houdt Ieniemienie aanvankelijk erg van kaas en is bang voor katten. Later is dit helemaal verdwenen en zijn ze zich puur als mensenkinderen – maar dan met een dierenuiterlijk – gaan gedragen.

De leader is vanaf het begin steeds om de paar jaar vernieuwd, en ook de tekst is twee keer gewijzigd.[10]

Op 28 juni 2019 maakte omroep NTR bekend dat ze in ieder geval de komende twee jaar geen nieuwe afleveringen meer zouden maken van het programma, omdat ze naar eigen zeggen 'toch al genoeg afleveringen hebben om het jonge publiek, dat zich ongeveer elke drie jaar vernieuwt, te kunnen bedienen'.[11]

Het programma begint met een scène in de straat met het fantasiebeest[18] Tommie (stem en spel: Bert Plagman), de muis Ieniemienie (stem en spel: Catherine van Woerden), de vogel Pino (stem en spel: Renée Menschaar) en/of het biggetje Purk (stem en spel: Judith Broersen) aangevuld met menselijke personages. In deze beginscène komen zaken als sociale omgang aan bod, bijvoorbeeld eerlijk delen, ruzie, vriendschap en verdriet.

De Nederlandse filmpjes worden afgewisseld met nagesynchroniseerde Amerikaanse tekenfilmpjes waarin letters en cijfers geleerd worden en filmpjes met poppen van Jim Henson, beter bekend als de Muppets. Belangrijk onderdeel is ook de belevenissen van Amerikaanse Muppets zoals Bert en Ernie. Het programma bestaat voor 40% uit Amerikaanse items en 60% uit Nederlandse. Er zijn ruim 30 Nederlandse schrijvers die hun bijdrage leveren aan het programma in de vorm van scenario's voor straatscènes, gedichten, liedteksten en voorleesverhalen. De liedjes gezongen door de Nederlandse personages worden gecomponeerd door Henny Vrienten; tot 1999 was Harry Bannink hiervoor verantwoordelijk. Het programma wordt meestal afgesloten door een van de Sesamstraat-acteurs die een verhaaltje (bijvoorbeeld over Dikkie Dik en Isabel & Sverre) voorleest voor een klein groepje kinderen. Het wordt voor de kijkers geïllustreerd met plaatjes die het verhaal uitbeelden, zodat ook voor hen duidelijk wordt waar het over gaat. Dit verhaaltje wordt vaak door een van de kinderen "uitgeblazen" met een toeter.

In de jaren tachtig was er ook met enige regelmaat een optreden van een Nederlandse band in Sesamstraat, die kinderliedjes ten gehore bracht. Onder meer Klein Orkest en Circus Custers gaven acte de présence.

In ongeveer zes weken per jaar wordt al het materiaal voor 120 afleveringen opgenomen in studio 2 van het Mediapark in Hilversum. Daarna wordt het decor weer opgeborgen om de studio voor andere programma's te gebruiken. Vaak vragen bezoekers (met kinderen) of ze de straat kunnen bezichtigen, maar aan zo'n verzoek kan dus niet worden voldaan.

De afleveringen worden gedurende het jaar drie maal bij Z@ppelin vertoond. Dit geldt niet voor de afleveringen rond een bepaald tijdsgebonden thema, zoals het sinterklaasfeest; deze komen slechts één keer per jaar op televisie.

Sinds 2009 zingen de Sesamstraatbewoners af en toe samen met bekende Nederlanders. Deze speciale gastrollen zijn dan te zien op donderdag- of vrijdagavond.[21] De meeste nummers komen van het originele Sesamstraatalbum Vriendjes Voor Altijd, andere nummers zijn niet te vinden op uitgebrachte albums of zijn speciaal voor het duet geschreven. Sinds november 2010 zijn er ook duetten te zien met Bekende Vlamingen.

Over het programma

• Tijdens de opnames met de poppen is er altijd een reservepop aanwezig, voor het geval er iets misgaat.
• De Sesamstraat bestaat echt, namelijk in Almere en Nijmegen (in een wijk met straten genoemd naar kruiden en specerijen) en in Enschede (genoemd naar het bedrijf Sesam BV[22] dat daar ligt. In Duitsland en Oostenrijk komt de naam Sesamstraße minstens acht keer voor.
• Madurodam organiseerde in 2008 en 2009 de expositie Sesamstraat in Madurodam.
• Op 19 september 2010 is de theatershow Het mooiste van Sesamstraat in première gegaan. De voorstelling toerde tot eind januari 2011 langs de theaters.
• De tweede theatervoorstelling, Elmo is Jarig!, ging op 21 oktober 2012 in première en was tot mei 2014 in Nederlandse en Belgische theaters te zien.[23]
• In 2010 won Sesamstraat na twee keer eerder te zijn genomineerd de Gouden Stuiver voor beste kinderprogramma.
• In 2011 ontstond er ophef toen de jaarlijkse aflevering met Sinterklaas geschrapt werd door de NPO om de verklaringen van Wouter Bos over de bankencrisis uit te zenden.[24]
• Een stereotiepe opvoedersuitspraak was "Eerst Sesamstraat, dan naar bed", toen de uitzending om 18.30 uur was. Later, toen de uitzending een uur werd vervroegd, zijn de kijkcijfers mede sterk gezakt doordat veel ouders niet meer met hun kind konden kijken.

Over de acteurs

• Aart Staartjes wordt ook "meneer Aart" genoemd. Hij draagt een bruin pak met een ridderorde, heeft vaak wat te klagen en kan slecht tegen zijn verlies.
• Martin van Waardenberg heet in de serie "Buurman Baasje", een bijnaam die Tommie de boze buurman uit de Maanzaadstraat gaf toen deze tegen hem zei: "Zeg baasje, kun jij even stoppen met dat lawaai?".
• Mieke Verstraete speelde Magda, de zuster van Piet (Hendriks).
• Gerda Havertong speelt tegenwoordig vaker de rol van Peetje, haar zus, die overduidelijk Surinaams is qua kleding en accent.
• Paula Sleyp heeft een tijdje de Barones gespeeld, een in het paars en grijs geklede dame met een Frans accent, ze noemde meneer Aart stoïcijns "monsieur Baart".
• Rik Hoogendoorn werd in 2007 uit de serie gezet vanwege een conflict met de NPS over de herhalingen en het geld dat de acteurs daarvoor krijgen.

• Officiële website
• (en)  ‌Sesamstraat in de Internet Movie Database

Wikiquote heeft een of meer citaten van of over Sesamstraat.

Sesamstraat / Sesame Street

Acteur: Elvan Akyıldız · Joekie Broedelet · Joyce Clements · Sien Diels · Mamoun Elyounoussi · Lex Goudsmit · Frank Groothof · Gerda Havertong (Peetje) · Piet Hendriks · Annet van Heusden · Rik Hoogendoorn · Rudy Kuhn · Gerard Kuster · Lot Lohr · Esther Prins · Paula Sleyp · Arjan Smit · Aart Staartjes · Hakim Traïdia · Mieke Verstraete (Magda) · Martin van Waardenberg (Buurman Baasje) Poppenspeler: Lindai Boogerman · Marijke Boon · Judith Broersen · Leo Dijkgraaf · Dirk Grijspeirt · Jogchem Jalink · Theo Joling · Marike Koek · Eric-Jan Lens · Stef van der Linden · Erik J. Meijer · Renée Menschaar · Leo Petersen · Bert Plagman · Martin Pragt · Catherine van Woerden · Daphne Zandberg Poppenspeler: Fran Brill · Leslie Carrara · Kevin Clash · Jim Henson · Richard Hunt · Eric Jacobson · Jerry Nelson · Frank Oz · Martin P. Robinson · David Rudman · Caroll Spinney · Steve Whitmire Personage: Angsthaas en Stuntkip · Ieniemienie · Mano · Pino · Purk · Tommie · Troel Personage: Abby Cadabby · Bert en Ernie · Big Bird · Blauwe Meneer Janssen · Don Music · Elmo · Graaf Tel · Grover · Harry Monster · Henk Glimlach · Jipjips · Kermit de Kikker · Koekiemonster · Miesje Mooi · Mumford · Oscar · Roosevelt Jopie · Rosita · Sherlock Humburg · Simon Sound · Snuffleupagus · Teevee Monster · Tweekoppig Monster · Vergeetachtige Jan · Zoë Nasynchronisatie: Marjolein Algera · Doris Baaten · Bram Bart · Hein Boele · Hans Boskamp · Bill van Dijk · Paul Haenen · Hans Hoekman · Hellen Huisman · Alfred Lagarde · Lucie de Lange · Stan Limburg · Maria Lindes · Fred Meijer · Hero Muller · Reinder van der Naalt · Cees van Oyen · Peter Piekos · Dick Poons · Sjef Poort · Edward Reekers · Wim T. Schippers · Marlies Somers · Peggy Vrijens · Olaf Wijnants