The Great Gatsby (2013)

In december 2008 kwam het nieuws dat Australische regisseur Baz Luhrmann plannen had om de roman van F. Scott Fitzgerald te verfilmen. Het idee ontstond al tien jaar voor de première, toen de regisseur tijdens een reis in Siberië erg onder de indruk raakte van het herlezen van het boek.[2] Hij verhuisde in september 2010 met zijn familie van Australië naar Lower Manhattan om de film op locatie te kunnen opnemen, met een start van de draaidagen in juni 2011.[3] Luhrmann kon niet tot een beslissing komen of hij de film in 3D wilde opnemen, en kondigde in januari 2011 in dat hij zich wellicht terugtrok van het project.[4]

Hoewel in 2010 werd gemeld dat Sony Pictures Entertainment de distributie op zich zou nemen[5], nam Warner Bros. Entertainment, Inc. deze rol in 2011 over.

Luhrmann hield er een bijzondere casting op na: als auditie liet hij de acteurs workshops met elkaar volgen, om zodoende ook te peilen of de acteurs goed samenwerkten. Na een workshop in het najaar van 2010, waar Leonardo DiCaprio de rol van Gatsby las, Tobey Maguire van Carraway en Rebecca Hall van Daisy, kwam Luhrmann tot de conclusie dat hij niemand anders wilde dan DiCaprio en Maguire voor de mannelijke hoofdrollen.[5] De Volkskrant schreef dat DiCaprio zich bovendien liet verleiden tot het nemen van de rol door Luhrmann met een originele druk van het boek.[2]

Het zoekproces naar de juiste actrice om Daisy te spelen, bleek lastiger. Hoewel Hall ook een kanshebber was, overwoog Luhrmann ook de actrices Keira Knightley, Amanda Seyfried, Blake Lively, Abbie Cornish, Michelle Williams, Natalie Portman en Scarlett Johansson.[5] Johansson was de meest serieuze gedaagde voor de rol, totdat ze een aanbod van Cameron Crowe accepteerde om te verschijnen in We Bought a Zoo (2012), die gelijktijdig met The Great Gatsby werd opgenomen.[6] De miljoenenrol ging uiteindelijk in midden november 2010 naar Carey Mulligan.[7] Haar casting verliep vlot, omdat ze pas op 2 november 2010 las voor de rol en uiteindelijk slechts twee keer heeft geauditeerd.[8] Toen Mulligan het nieuws hoorde, barstte ze uit in tranen van geluk[8], en ze gaf toe dat ze haar geluk niet op kon over met welke grote namen ze ging samenwerken.[9] Ze kreeg bovendien zes boeken over Zelda Fitzgerald van Luhrmann ter voorbereiding van de rol, en sprak met verscheidene Fitzgerald-specialisten.[2] Over de casting van Daisy concludeerde Luhrmann: "Ik heb de mogelijkheid gehad om samen te werken met de meest getalenteerde actrices van de wereld die allen hun eigen legitieme, enthousiaste interpretaties gaven aan het personage. Maar specifiek in verband met deze productie, was ik enthousiast om de Britse actrice Carey Mulligan op te bellen en 'Hallo, Daisy Buchanan' te kunnen zeggen.[8]

Het aanstellen van de bijrollen volgde enkele tijd later. Ben Affleck wees de rol van Tom Buchanan in april 2011 af, omdat hij het project niet kon combineren met de opnamen van zijn eigen film Argo (2012).[10] Een maand later kreeg Joel Edgerton de rol, nadat Bradley Cooper er een korte tijd voor had gelobbyd.[11] Ook Luke Evans was een sterke kandidaat voordat Edgerton werd gecast.[12] Gelijktijdig werd Isla Fisher gecast als Myrtle Wilson[13]

de Beacon Towers diende als inspiratie voor het landhuis van Gatsby

Naar verwachting zouden de opnamen in juni 2011 van start gaan in New York.[3] De film zou zeventien weken in productie zijn met 400 cast- en crewleden, en vervolgens dertig weken in postproductie zijn.[14] De draaidagen vonden uiteindelijk plaats in Sydney, van september tot en met december 2011. In januari 2012 werden enkele scènes opnieuw opgenomen. Luhrmann pakte groots uit de op de set, en besteedde veel aandacht aan het creëren van een authentiek tijdsbeeld. Zo liet hij vintage auto's overschepen uit een museum.[14]

Decorontwerper Catherine Martin, die is getrouwd met Luhrmann, liet zich voor het interieur van Gatsby's landhuis beïnvloeden door de stroming art deco.[15] De Beacon Towers was waarschijnlijk voor F. Scott Fitzgerald de inspiratie voor het landhuis, en daarom paste Martin ook dit decor toe.[15] Ook Oheka Castle en La Selva Mansion, beiden gesitueerd in Long Island, dienden als inspiratie.[16] De buitenshots van het landhuis werden opgenomen bij het International College of Management te Sydney.[17]

Martin liet zich voor het landgoed van de Buchanans inspireren door de Old Westbury Gardens.[15] Het decor van het huis werd nagebouwd op de geluidset en in de postproductie digitaal vergroot.[16] Het interieur is beïnvloed door de stijl van de Hollywood Regency.[15] De architectuur van Carraways kleine huis is ten slotte geïnspireerd door de American Arts and Crafts movement met meubilair vergelijkbaar met de stijl van Gustav Stickley.[16]

Elizabeth Debicki, die de rol vertolkt van Jordan Baker, was de enige nieuwkomer in een van de hoofdrollen, maar vertelde in een interview dat haar nervositeit werd onderdrukt door de krachtige energie van Luhrmann op de set.[18]

Op 12 maart 2013 kwam het nieuws dat The Great Gatsby de openingsfilm is van de 66e editie van het Filmfestival van Cannes.[19] Cannes kreeg hierom veel kritiek, omdat de film gelijktijdig al een release in de nationale bioscopen kreeg, en daarmee dus de standaard naar beneden zou brengen.[2]

In de weken voor de release werden in winkels al meer kopieën van het boek verkocht dan tijdens het leven van F. Scott Fitzgerald.[2] De film bracht in de Verenigde Staten in zijn openingsweekend onder verwachting $51,1 miljoen dollar op, en wist hiermee Iron Man 3 niet van de troon te stoten.[21]

De film opende in Nederland in 93 bioscoopzalen en kreeg ook in dit land veel media-aandacht (de première in Cannes haalde de voorpagina van De Volkskrant[22]).

Ondanks "immense belangstelling van het publiek" - het tijdschrift TIME noemde The Great Gatsby als een van de twintig films die men niet mag missen in 2013[23] - werd de film in de Verenigde Staten matig tot slecht ontvangen door de pers.[24] Het kreeg een 50% 'Rotten' beoordeling op Rotten Tomatoes, met een gemiddelde van een 5,9/10 gebaseerd op 175 reviews. De consensus is dat de film ambitieus en visueel indrukwekkend is, wat ten koste gaat van de inhoud.[25] Luhrmann liet zich laconiek uit over de verdeelde meningen: "Kijk, als je mij wilt prijzen, ga dan vooral je gang, want ik ben dol op complimenten. Ik ben er echter ook aan gewend dat mijn films de meningen verdelen. [..] Het belangrijkste is dat je film een publiek vindt en het afgelopen weekend zijn er in Amerika alvast duizenden mensen voor naar de bioscoop gegaan."[24]

De Telegraaf beoordeelde de film met drie sterren en schreef dat, ondanks een lofzang voor Joel Edgerton en in mindere mate Leonardo DiCaprio - die een "prima Gatsby neerzet" - de film "niet geheel geslaagd" is, omdat "de cineast te kwistig [strooit] met visuele (3D-)trucjes, virtuoze montages en bombastische muziek." De recensent ging mee in de consensus, en merkte zodoende op: "niet het hart van het verhaal, maar de audiovisuele aankleding krijgt te veel de overhand in een film die nergens verveelt, maar ook niet beklijft."[26]

De Volkskrant was het eens met deze consensus en schreef dat "The Great Gatsby is nog altijd goed te genieten als luxueuze verpakking, maar die is wel vele malen mooier dan het uitgepakte cadeau. [..] Die angst om het publiek ook maar een moment te vervelen is tegelijk Luhrmanns achilleshiel: van spanningsopbouw is nauwelijks sprake, we hoppen van moment naar moment. [..] De visuele pracht en literair gewicht [..] dwingt zijn acteurs hier tot een korset."[27] De recensent gaf lof aan het gebruik van muziek: "Zelden sloot een anachronistische muziekscore zo glorieus aan bij een periodefilm."[27] Ook DiCaprio werd geprezen; Mulligan moest het ontgelden en bleef volgens de recensent "gevangen in haar personage van bordkarton."[27] De film werd beoordeeld met drie uit vijf sterren.

NU.nl was minder weemoedig gestemd, en had vier uit vijf sterren over voor de film. De recensent sprak de bombast en overdaad goed, omdat het goed zou passen bij de personage die DiCaprio vertolkt. Bovendien werd Luhrmann geprezen voor zijn gebruik van muziek in de film: "de hiphop van Jay Z en de covers van The Bryan Ferry Orchestra gaan naadloos over in de charleston." De criticus concludeerde: "Wie bereid is zich aan The Great Gatsby over te geven wacht een overdonderende orgie van film en muziek."[28]

Volgens Luhrmann was de kleindochter van Fitzgerald op de Amerikaanse première naar hem toegestapt om haar goedkeuring voor de film mee te delen: "Ik ben speciaal uit Vermont gekomen om deze film te bekijken en ik denk dat mijn grootvader trots op je zou zijn geweest. Iedereen zegt altijd dat het onmogelijk is zijn woorden in filmtaal om te zetten, maar ik geloof dat het je is gelukt. En trouwens, de muziek was geweldig!"[24]