Televisietoren Smilde

De toren is ontworpen als onderkomen voor omroepzenders en als zend- en ontvangstation voor PTT/KPN straalverbindingen voor (vaste) telefonie.[4][5]

Op 6 maart 1958 begon het grondwerk voor de 5 meter diepe fundering van de toren. Aannemer J.P. van Eesteren uit Rotterdam startte op 28 mei met de opbouw van de betontoren. Na 3 weken dag en nacht werken was de glijbouw gereed.[6] Vervolgens werd er onder meer nog gewerkt aan de bordessen, de dikke vloer waarop de mast rust en het betonnen dak. Begin april 1959 begon de firma De Vries Robbé aan de montage van de stalen buismast die een diameter van 2 meter had en was uitgerust met een tweepersoons lift. Op 6 augustus 1959 werd het hoogste punt op circa 286 meter bereikt.[7][8] In april 1964 werden er boven op de mast antennes gemonteerd voor het tweede net en FM-radio daardoor werd de buismast nog 15 meter hoger.[9][10] Op 22 oktober 1965 begon men met het doorgeven van de beelden van het tweede net.[11]

De betonnen toren, die circa 86 meter hoog is, heeft een binnendiameter van ruim 10 meter, een wanddikte van 30 centimeter en telt 21 verdiepingen. In het bovenste deel van de betonnen toren bevinden zich de ruimten waarin de radio- en televisiezendapparatuur is opgesteld. De zenders zijn met coaxkabels verbonden met de zendantennes. De mast is met een aantal tuikabels verankerd.[12] De constructie vertoont overeenkomsten met de Gerbrandytoren in IJsselstein.

In 1964 werden toren en mast gereed gemaakt voor het uitzenden van FM-radio programma's van de publieke omroep. Op 28 december 1964 werd gestart met uitzenden.[13] Sinds 31 maart 1969 wordt er in stereo uitgezonden.

Anno 2020 worden de volgende zenders doorgegeven:

• NPO Radio 1
• NPO Radio 2
• NPO 3FM
• NPO Radio 4
• Omrop Fryslân Radio
• Radio Drenthe
• Radio 538
• Radio Veronica
• BNR Nieuwsradio
• Sublime
• Sky Radio
• Qmusic
• SLAM!
• RadioNL

De eigendomsverhoudingen van dit bouwwerk is, net zoals die van de meeste andere Nederlandse zendmasten, zeer complex: er zijn diverse partijen betrokken:

• De onder- en bovengrondse betonnen constructie is van Cellnex (voorheen Alticom).
• De zendmast is van staatsbedrijf NOVEC B.V.
• De antennes zijn van de diverse huurders.
• Het terrein waarop de toren staat is van KPN, behalve de grond onder de voet van de toren en 3 meter eromheen (boven de fundering). Deze grond is weer van Cellnex.

In het verleden was de toren eigendom van de PTT (de rechtsvoorganger van KPN) en was er een vast team van onderhoudstechnici.[14] Behalve een eenvoudigere eigendomssituatie was ook het gebruik eenvoudiger: op de diverse betonnen bordessen stonden richtantennes opgesteld voor straalverbindingen en in/aan de stalen mast van de Nozema waren de antennes bevestigd voor analoge televisie en FM-radio. De enige gebruikers waren derhalve eerdergenoemde KPN en daarnaast de Nozema. Sinds de opkomst van mobiele communicatie zijn daar alle mobiele operators bijgekomen en tevens wordt de vrije ruimte in de toren door de eigenaar ingericht als datacenter, en verhuurd.[15] Sedert 2015 worden een tweetal etages in de toren als rekencentrum exclusief verhuurd aan CJ2 Hosting B.V. uit Groningen.[16]

Op 14 augustus 1968 werd een tuikabel geraakt door de vleugeltip van een gevechtsvliegtuig, type F-100 Super Sabre, van de Amerikaanse luchtmacht, afkomstig van de Britse luchtmachtbasis Lakenheath (Artikel in Engelstalige Wikipedia). De kabel brak en het resultaat was een knik in de top van de mast. Het vliegtuig landde veilig, zij het met enige schade, op vliegbasis Soesterberg.[17] [18] [19]

In de periode van juli tot oktober 2006 werd de in 1985 geplaatste rood-witgestreepte kunststofkoker op de top van de mast, met daarin de UHF-zendantennes voor Nederland 2 en 3 verwijderd en vervangen door nieuwe UHF-antennes met verticale polarisatie voor het uitzenden van digitale radio en televisie (Digitenne). De totale hoogte na vervanging van de antennes was 294 meter. Nederland 2 en 3 zonden vanaf dat moment uit via de noodantennes die iets lager aan de mast zaten. Nadat de analoge uitzendingen waren gestopt in december 2006 werden in september en oktober 2007 de noodantennes en de antennes van Nederland 1 en TV Drenthe verwijderd. De antennes voor FM-radio zijn in bedrijf gebleven.[20][21]

De zendmast in januari 2011

Op 15 juli 2011 brak rond 13:50 op ongeveer 180 meter hoogte brand uit in de stalen mast. Op dat moment waren er werkzaamheden aan de zendinstallatie. De brand kenmerkte zich eerst door witte rook, die na verloop van tijd steeds zwarter werd. De verf aan de buitenkant bladderde af. Met een helikopter van de politie, die speciale apparatuur aan boord had om warmtemetingen te kunnen verrichten, constateerde men dat het stalen deel van de mast zeer hoge temperaturen aannam. Dit was een reden om direct het bouwwerk en de omliggende driehonderd meter te ontruimen.[22]

Om 15:30 kwam er plotseling beweging in de mast. In het midden van het stalen deel ontstond een knik en het bovenste deel brak af. Het viel rechtstandig naar beneden, waarbij het onderste stalen deel uit balans werd gebracht. Het betonnen deel bleef staan, wel met ernstige beschadigingen aan de bovenkant door het vallen en gedeeltelijk neerkomen van de bovenkant van het bovenste stalen deel. De tuikabels, waarmee de stalen mast vaststond, verloren hun functie, waardoor het resterende stalen deel, dat bewegelijk op een kogelgewricht gemonteerd was, een ogenblik later als één geheel naar de zijkant omviel. Hierbij waren voor het eerst aan de bovenkant van dit stuk duidelijke vlammen te zien die behoorlijk groot werden. Delen van de mast veroorzaakten door de hoge valsnelheid in het weiland kraters van enkele meters diep.[23][24][25][26]

Op 20 september 2011 werd bekend dat bij politieonderzoek geen verwijtbare of strafbare feiten aan het licht zijn gekomen.[27]

Ingestorte zendmast Hoogersmilde in juli 2011

Herstel van de toren

De tuikabels zijn stevig verankerd.

Op 18 juli werd er een begin gemaakt met het opruimen van de rommel en het herstel van de toren.[33]

Op 12 oktober 2011 werd bekend dat Alticom de opdracht om de toren te herstellen aan BAM Gebouwservices heeft verleend[34] voor een bedrag van ongeveer €500.000.[35] Het betrof alleen het herstellen van de 85 meter hoge betonnen toren en de betonnen mastvoet op de top van de toren en niet de metalen mast, die overigens ook van NOVEC is.

BAM begon in november 2011 met de klus en op 20 maart 2012 was dit werk afgerond.[36][37] De metalen toren is niet helemaal gebouwd zoals hij vroeger was. De mast kreeg weer zijn oorspronkelijke hoogte van 303 meter. Om het schoorsteeneffect te voorkomen kreeg de toren een open stalen driehoekige vakwerkmast. De stalen constructie werd thermisch verzinkt en van een natlaksysteem voorzien.[38][39]

Op 15 februari 2012 verklaarde NOVEC dat zij de opdracht tot herbouw van de stalen mast heeft verstrekt aan VolkerWessels Telecom. De constructie van de stalen mast door de firma Voortman Staalbouw begon in maart 2012. De eerste van de in totaal 52 mastdelen van 4 meter lengte zijn op 29 maart 2012 op de opslagplaats aan de voet van de toren afgeleverd.[40] Om het geheel zo snel mogelijk operationeel te krijgen werden de zendantennes reeds op de grond aan de vakwerkmastdelen bevestigd.

Op 1 mei 2012 werd met behulp van een helikopter van Heliswiss International het eerste nieuwe mastdeel geplaatst.[41] Op 4 mei 2012 raakten bij het werk aan de masten twee bouwers gewond toen een stuk gereedschap viel en via de helm van de één op de rug van de ander terechtkwam.[42]

Op 14 mei 2012 werden de Digitenne-antennes geplaatst, waarmee de mast zijn hoogste punt van 303 bereikte. De daarop volgende bekabeling van de toren werd door slechte weersomstandigheden vertraagd. Hierdoor kon de geplande inbedrijfstelling op 1 augustus 2012 niet doorgaan[43]

In de nacht van 14 op 15 september 2012 is het zendstation weer in gebruik genomen en werd het grootste deel van de FM-zenders operationeel. De zenders van RADIONL en Arrow Classic Rock Noord zijn op 17 september in bedrijf gesteld, de Digitenne-zenders in de nacht van 24 op 25 september 2012.[44]

• Cellnex Telecom
• Meest recente toestand opbouw met terugbladermogelijkheid
• Video plaatsen laatste mastsegmenten + DVB-T-antenne

Zie de categorie Zendstation Smilde van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.