T-90

Sinds de Tweede Wereldoorlog had het Rode Leger twee verschillende tanks in dienst gehad: relatief goedkope standaardtanks, bedoeld voor het merendeel van de gevechtsacties, en technologisch geavanceerdere standaardtanks, bedoeld om, geconcentreerd in aparte bataljons, de reguliere tankeenheden te ondersteunen.

Na de val van de Sovjet-Unie in 1990 werd echter besloten om niet meer dan één type tank in gebruik te houden. De keuze lag tussen de T-72 en de T-80(een verbetering van de T-64). De T-80 verschilde in een aantal opzichten aanzienlijk van de T-72: het had een beter vuurcontrolesyteem, een op afstand bedienbaar machinegeweer boven op de tank en een gasturbine als motor. Hoewel de gasturbine goede prestaties leverde, had hij een aanzienlijk nadeel: het brandstofgebruik was relatief hoog, hetgeen leidde tot een verhoudingsgewijs kort bereik en enorme logistieke kosten. Na de ervaringen van de Eerste Tsjetsjeense Oorlog vaardigde het Russische ministerie van Defensie het bevel uit dat er nooit meer een grondvoertuig met een gasturbine in dienst of ontwikkeling mocht worden genomen.[1]

Zodoende kwam de keuze uit op de T-72. Besloten werd om de T-72 te verbeteren op een aantal cruciale punten: bescherming, vuursystemen en zicht. De verbeterde versie heette oorspronkelijk de T-72BU. Het ontwerpprogramma droeg de code Obiekt 188. Deze naam is vermoedelijk een gevolg van een poging door het Kartsjew-Benediktow ontwerpbureau van de "Oeral-Wagonfabriek" te Nizjni Tagil de indruk te wekken dat een tank ontworpen was die in moderniteit kon wedijveren met de T-80 van het concurrerende bureau uit Charkov dat na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in de onafhankelijke staat Oekraïne lag. Dit kan echter niet onomstotelijk bewezen worden. In 1992 besloot defensieminister Pavel Gratsjev om de T-72BU te hernoemen tot T-90. President Boris Jeltsin keurde dit persoonlijk goed. De productie werd in 1993 in gang gezet.

De T-90 verschilde eerst in vier belangrijke opzichten van de T-72BM. Veel latere wijzigingen zijn nog geheim. In de eerste plaats was het vuurcontrolesysteem vervangen door een aangepaste (1A45T) versie van dat van de T-80U. Reactiesnelheid en trefzekerheid zijn daardoor belangrijk toegenomen: respectievelijk met een zesde en de helft wanneer de tank zelf rijdt. De commandokoepel toont, behalve het andere vizier, nog een tweede herkenbaar verschil: een op afstand richtbaar machinegeweer.

De tweede verandering betrof het aanbrengen van het Sjtora elektro-optische verstoringssysteem. Behalve uit een laseralarm dat een rookgordijn laat leggen zodra de tank geraakt wordt door een laserstraal, bestaat dit apparaat uit twee infraroodzenders die de volgoptiek van een raketlanceerder misleiden over de ware baan van de te geleiden antitankraket door het signaal te simuleren van het infraroodbaken aan de achterzijde van de raket. De trefzekerheid zou daardoor met tot een derde of wel een vijfde afnemen, afhankelijk van het rakettype.

De derde verandering bleek het meest controversieel. In een poging de productiekosten te verminderen en de bepantsering te versterken werd het aluminiumlaminaat met polyurethaanvulling in de buitenste pantserschil vervangen door een staallaminaat. De pantserequivalentie steeg daardoor van ongeveer 520 naar 670 mm, maar ook het gewicht nam met twee ton toe naar vijftig ton. Aangezien de 840 pk motor met V-84MS wel een nieuwe aanduiding kreeg maar geen verhoogd vermogen, lijdt het voertuig aan een ernstig overgewicht. De maximumsnelheid daalde tot zestig km/u, het rijbereik tot 350 kilometer. De oorzaak hiervan is de relatief lage gewichtstolerantie van het voertuig, althans in vergelijking met veel westerse tanks (de T-72 zelf woog niet meer dan 45 ton). Dit lage gewicht was oorspronkelijk bedoeld om de strategische mobiliteit te verbeteren: dankzij het lage gewicht kon de T-72 relatief gemakkelijk door transporttreinen en zware diepladers vervoerd worden. Tevens kon hij zo door de meeste bruggen gedragen worden, en had hij tevens een zeer goede tactische mobiliteit.

Het gewicht was al in de T-72BM vergroot door het aanbrengen van 3,5 ton aan Kontakt-5 reactief pantser. Terwijl normaal reactief pantser de straal van wapens met een holle lading verstoort, als het door te exploderen er twee pantserplaten in werpt, is Kontakt-5 zo zwaar dat het zelfs inkomende staafpenetratoren breekt. Hierdoor wordt een extra pantserequivalentie tegen penetratoren verkregen van ongeveer 280 mm, zodat het totaal op zo'n 950 mm komt; tegen wapens met holle lading ligt het totaal tussen de 1150 en 1350 millimeter. Het Westen heeft in antwoord hierop de zogenaamde Multi-Purpose Anti-Tank-granaat ontwikkeld, die de reactief-pantser-modules van een grote sector van het doel in één keer kan doen ontploffen, zodat in een tweede schot de navolgende penetrator ongestoord zijn werk kan doen. Rusland is echter al drie generaties verder met opvolgers van het Kontakt-5 die deze tegenmaatregel op hun beurt weer moeten tegenwerken.

Het 125 mm 2A46 kanon werd vervangen door de 2A46M1, met een kennelijke verbetering van de trefzekerheid met een kwart — hoewel het onduidelijk is in hoeverre het andere vuurcontrolesysteem in dit cijfer verwerkt is. Die werd weer vervangen door de 2A46M2 met vervangbare edelstalen voering die de notoir korte levensduur van de Russische kanonnen moet verbeteren. Het kanon wordt automatisch geladen uit een munitievoorraad van 43, te kiezen uit de:

• 3VBM17, een "APFSDS"-wolfraam staafpenetrator, met een doorslagvermogen van zo'n 750 mm staal.
• 3VBK17, een "HEAT-FS,"- holleladingsgranaat met verarmd uranium.
• 3BK29, een tandemholleladingsgranaat tegen reactief pantser, waarvan de hoofdlading een doorslagvermogen heeft van 350 mm.
• 3VOF36, een brisantgranaat
• 9M119 Refleks, een versie van de Refleks lasergeleide antitankraket, die uit de loop afgevuurd kan worden. De raket heeft een bereik van vijf kilometer en een doorslagvermogen van zo'n 700 mm.[2]

De eerste tanks werden in dienst genomen in 1992.[3]

Toen de T-90 in productie ging, was er maar een budget voor twaalf voertuigen, vanwege de extreme bezuinigingen bij het invoeren van een kapitalistisch stelsel. De fabriek ging echter rustig door met produceren, zodat er in 1999 enkele honderden voertuigen in voorraad waren. De staat begon deze op den duur toch af te nemen, zodat nu hele divisies met de T-90 zijn uitgerust. De tank vormt echter maar een klein deel van het totale tankarsenaal van Rusland.

De T-90E en de T-90S zijn varianten die bedoeld zijn voor de export. India, dat in een wapenwedloop verwikkeld is met het door China en Oekraïne bewapende Pakistan, is tot op dit moment de grootste afnemer, met ongeveer 310 aangeschafte exemplaren in 2001. India wil graag de tank zelf onder licentie kunnen produceren, de Indiërs zijn van plan tegen de duizend van deze tanks (om) te bouwen, door een aanpassing van de al bestaande licentiebouw van de T-72.

•  India: 512 T-90S-tanks.
•  Rusland: ongeveer 931 T-90's.
•  Algerije: 180 T-90's (2011).

• (en) T-90 tank op website Federation of American Scientists (FAS)
• (en) T-90MS main battle tank (Army Recognition)
• (en) T-72BU / T-90 (Obiekt 188) Tank op Global Securities website

Zie de categorie T-90 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.