Sioux

Sioux (spreek uit als: soe) is een exonieme verzamelnaam voor de Lakota, de Nakota en de Dakota. Dit zijn inheems-Amerikaanse volkeren uit de VS en Canada die een van de drie grote Sioux-dialecten spreken. Historisch gezien beschouwen de Lakota, Nakota en Dakota zichzelf als onderdeel van een natie of confederatie die is opgesplitst in drie divisies en zeven subdivisies. De werkelijke naam van deze confederatie is Oceti Sakowin: Zeven Raadsvuren. Spreek uit: HOH-tseej-tie-SJAK-oh-whieng. Deze naam verwijst naar de zeven subdivisies; zie Onderverdeling van de Oceti Sakowin.

Sioux
De Sioux-indiaan Red Bird, vermoedelijk rond 1908
Totale bevolking25.000 (1780)

27.175 (1904)[1]
170.110 (2010)

VerspreidingVerenigde Staten en Canada
TaalSioux
Verwante groepenAssiniboine, Stoney
Portaal    Landen & Volken

Naam

Het exoniem Sioux is een Anglo-Franse verbastering van de naam (Naadoweisiwag of Naadawensiwiig) die een buurvolk, de Ojibwe-Anishinaabeg hen gaven. Sommigen vertalen deze naam als "slang" of een aan slang gerelateerd woord, en interpreteren hem als een belediging. Anderen menen dat het woord zoveel betekent als “zij die een andere taal spreken”. Sioux, dat zowel collectief wordt gebruikt alsook om er de afzonderlijke divisies en subdivisies mee aan te duiden, wordt door relatief veel mensen van de Oyate beschouwd als een ongewenste, zo niet beledigende naam. Anderen gebruiken het juist weer om naar zichzelf te verwijzen. Zo hebben verschillende stambesturen tegenwoordig het woord Sioux opgenomen in hun naam.[2]

Oyate, dat 'het volk' betekent, is de collectieve naam waarmee de mensen behorend tot de Zeven Raadsvuren zichzelf aanduiden. Maar ook ieder afzonderlijk lid van de Zeven Raadsvuren beschouwt zichzelf als Oyate.

Onderverdeling van de Zeven Raadsvuren

Het volk van de Zeven Raadsvuren bestaat uit drie grote (geografische) divisies en zeven (politieke) subdivisies (de Raadsvuren).

  • Oostelijke divisie (de Dakota oftewel Isanti/Santee) (in Noord- en Zuid-Dakota en Iowa)
    • Mdewakantonwan
    • Wahpetonwan
    • Sisitonwan
    • Wahpekute
  • Middendivisie (de Nakota) (in Montana en Canada)
    • Ihanktonwan (Yankton) (Noemen zichzelf van oudsher Dakota)
    • Ihanktowana (Yanktonai) (Noemen zichzelf van oudsher Dakota)
  • Westelijke divisie (de Lakota) (Noord- en Zuid-Dakota, Nebraska, Montana)
    • Titonwan (Teton)
      • Hunkpapa
      • Oglala
      • Sihasapa (Blackfoot Sioux)
      • Sichangu (Brulé)
      • Miniconjou
      • Itazipacola (Frans: Sans Arcs "Zonder Bogen")
      • Oonhenunpa (Twee Ketels)

Belangrijke leiders in de 19e eeuw

Levensonderhoud

Toen blanke kolonisten voet aan wal zetten op het Noord-Amerikaanse continent woonden de Sioux nog in het oostelijk deel van wat nu de Verenigde Staten is. Zij deden aan landbouw. Door de steeds toenemende kolonisering vanuit Europa werden zij naar het westen gedreven. In de 17e eeuw vestigden zij zich daar ten slotte in de prairiegebieden, waar ook landbouw mogelijk was. Nadat zij in de 18e eeuw de beschikking over paarden (en geweren) kregen werd de jacht op bizons een andere bron van levensonderhoud. Dit geldt voor die Sioux-stammen die zich toen in de Great Plains vestigden.

Geschiedenis

De zestiende tot achttiende eeuw

Het gebied van de verschillende Siouxgroepen voor 1770 (groen) en huidige indianenreservaten (oranje)

De Sioux werden voor eerst beschreven in 1642, door Franse missionarissen die van de Ojibwe over hen gehoord hadden. In die tijd leefden ze in Minnesota. De Assiniboine hadden zich op dat moment al van hen afgesplitst en de verdeling van de Sioux in de Zeven Raadsvuren had eveneens al plaatsgevonden. Het eerste opgetekende directe contact tussen Sioux en Fransen dateert van 1659, toen de ontdekkers en pelshandelaren Pierre-Esprit Radisson en Médard des Groseilliers de Dakota ontmoetten. In die tijd drongen de Ojibwe steeds verder door naar het westen, op zoek naar meer bont voor de bonthandel. De Fransen, die belang hadden bij stabiliteit in de regio, bewerkstelligden een verbond tussen de Dakota en de Ojibwe, dat van 1679 tot 1736 standhield. Hierbij stonden de leiders van de Dakota de Ojibwe toe zich in hun gebied te vestigden, en in ruil daarvoor leverden de Ojibwe hen Franse goederen. Daarnaast leverden Sioux en Ojibwe elkaar soms militaire steun en vonden er onderlinge huwelijken plaats. Omstreeks 1730 verkregen de Lakota paarden en hun oude cultuur begon plaats te maken voor een typische prairie-cultuur, met een nomadische leefstijl waarin de bizonjacht centraal stond. Zij trokken steeds verder naar het westen, overschreden omstreeks 1750 voor het eerst de Missouri en bereikte in 1776 de Black Hills. Intussen kwam in het oosten een einde aan de periode van vrede tussen Ojibwe en Dakota, nadat een groep Dakota in 1736 een aantal Fransen had gedood. Er volgde een lange serie conflicten tussen Dakota en Ojibwe, de Dakota-Chippewa War, die tot in de jaren 1860 zou voortduren. In de loop van de 18e eeuw verloren de Dakota hun land in Wisconsin en het noorden van Minnesota en werden teruggedreven naar het zuidwesten van Minnesota.[3]

De negentiende eeuw

De grenzen van het Grote Siouxreservaat in 1868 en landverlies in de decennia daarna

In 1805 sloten de Dakota hun eerste verdrag met de Verenigde Staten, de Zebulon Pike Treaty. In dit verdrag stonden ze een gebied van negen vierkante mijl af aan de Verenigde Staten om militaire posten op te bouwen.[4] Een groter stuk land in het oosten van hun gebied werd afgestaan in 1837.[5] In 1851 verkochten ze een groot deel van hun gebied aan de Verenigde Staten in ruil voor geld en goederen en een reservaat aan de Minnesotarivier. De Verenigde Staten kwamen hun beloften echter slechts gedeeltelijk na, wat leidde tot de Dakota-oorlog van 1862. Die oorlog eindigde in een nederlaag voor de Dakota. Hun reservaten werden afgeschaft en ze werden verdreven naar Zuid-Dakota en Nebraska.

De Lakota intussen hadden in 1851 het Verdrag van Fort Laramie van 1851 ondertekend, waarin de Verenigde Staten de soevereiniteit van de Lakota over hun territorium erkenden in ruil voor vrije doortocht over de Oregon Trail. In de Oorlog van Red Cloud (1866-1868) bevochten de Lakota de Verenigde Staten om controle over het westelijke Powder Rivergebied, dat volgens het Verdrag van Fort Laramie aan de Crows toebehoorde. De Lakota en hun bondgenoten wonnen de oorlog en ondertekenden met de Verenigde Staten het Verdrag van Fort Laramie (1868). In dit verdrag werd een groot reservaat (het Grote Siouxreservaat) gecreëerd voor de Lakota. Het betwiste Powder Rivergebied werd verklaard tot unceded Indian territory en de Lakota en hun bondgenoten kregen krachtens het verdrag het recht om daar te jagen. Deze situatie zou echter slechts korte tijd duren, tot de Grote Siouxoorlog van 1876 (1876-1877), waarin de Lakota en hun bondgenoten vochten voor het behoud van de Black Hills. Op deze voor de indianen heilige grond was goud gevonden, en het gebied werd overspoeld met goudzoekers. Hoewel de indianen in de Slag bij de Little Bighorn een grote overwinning behaalden, verloren ze de oorlog. Hun land werd geannexeerd en ze werden gedwongen zich in reservaten te vestigen. In de decennia daarna werden deze reservaten steeds verder verkleind. Op 15 december 1890 werd Sitting Bull, lid van de stam van de Hunkpapa-Sioux en een belangrijk indiaans leider uit de Grote Siouxoorlog, bij Fort Yates doodgeschoten. Op 29 december 1890 vond het bloedbad van Wounded Knee plaats.

De twintigste en eenentwintigste eeuw

Tachtig jaar na het Bloedbad van Wounded Knee was er de bezetting van Wounded Knee (1970), toen - in het kader van of geïnspireerd door de Amerikaanse burgerrechtenbeweging - ook activisten van de Amerikaanse inheemse volken om aandacht voor hun cultuur en rechten vroegen.

Sinds april 2016 houden inheemse groepen uit geheel de VS, waaronder de Sioux/Oyate, protestacties tegen de aanleg van de Dakota Access Pipeline. Bij het protestkamp "Oceti Sakowin" bij het Standing Rock indianenreservaat kwam het dit jaar verschillende keren tot gewelddadige confrontaties met de oproerpolitie. De Verenigde Naties veroordeelden later het daarbij gebruikte excessieve politiegeweld.[6]

Verwante volken

De taal van de Sioux behoort tot de familie van de Siouxtalen. De Sioux zijn verwant aan andere volken die talen van deze taalgroep spreken. De nauwste verwanten zijn de Assiniboine en Stoney, die zich ergens voor 1640 van de Sioux afsplitsten. Hun talen vormen samen met die van de Sioux de subgroep van de Dakotan languages. Deze groep vormt op haar beurt met de Dhegihatalen, Chiwere en de nauw aan Chiwere verwante taal van de Ho-Chunk (Winnebago) de subgroep Mississippi Valley Siouan. De scheiding tussen Sioux-Assiniboine-Stoney enerzijds en Winnebago-Chiwere-Dhegiha anderzijds vond mogelijk zo'n 2200 jaar geleden plaats.[7]

  • Volken die Chiwere spreken:
  • Dhegiha-sioux:
    • Kaw (Kansa)
    • Niukonska (Osage)
    • Ponca
    • Quapaw
    • Umon'hon (Omaha)

Meer in de verte zijn de Sioux vervolgens verwant aan de Nuxbaaga (Hidatsa, Minitari, Minnetaree, Gros Ventre), aan de van de Nuxbaaga afgesplitste Absaroke (Apsáaloke, Crow) en aan de Numakiki (Mandan).

Zie ook

Zie de categorie Sioux van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.