Salpeterigzuur

Salpeterigzuur kan worden gezien als het reactieproduct van het zuurvormende oxide distikstoftrioxide en water. Het wordt gevormd uit de disproportionering van stikstofdioxide in water:

${\displaystyle \mathrm {2\ NO_{2}\ +\ H_{2}O\ \longrightarrow \ HNO_{2}\ +\ HNO_{3}} }$

Salpeterigzuur vormt de basis voor de zouten en esters die nitrieten worden genoemd. Waterstofnitriet wordt in situ bereid uit reactie van natriumnitriet en zoutzuur. Bij deze bereiding (die bij 0°C of lager verloopt) is een blauwe kleur te zien, die toe te schrijven is aan distikstoftrioxide. Bij verwarming ontstaat bruin gekleurd stikstofdioxidegas. Het instabiele zuur ontleedt volgens de reacties:

${\displaystyle \mathrm {2\ HNO_{2}\ \longrightarrow \ N_{2}O_{3}\ +\ H_{2}O} }$

en

${\displaystyle \mathrm {N_{2}O_{3}\ \longrightarrow \ NO\ +\ NO_{2}} }$

De zouten ervan worden gevormd door stikstofmonoxide te leiden door een geconcentreerde oplossing van een alkalihydroxide:

${\displaystyle \mathrm {4\ NO\ +\ 2\ OH^{-}\ \longrightarrow \ N_{2}O\ +\ 2\ NO_{2}^{-}\ +\ H_{2}O} }$

De verhitting van een waterige oplossing van salpeterigzuur leidt tot disproportionering tot salpeterzuur en stikstofmonoxide:

${\displaystyle \mathrm {3\ HNO_{2}\ \longrightarrow \ HNO_{3}\ +\ 2\ NO\ +\ H_{2}O} }$

Aangezien het stikstofatoom in salpeterigzuur oxidatiegetal +III bezit, kan het door sterke oxidatoren (zoals kaliumpermanganaat in zwavelzuur) geoxideerd worden:

${\displaystyle \mathrm {2\ {MnO_{4}}^{-}\ +\ 5\ {NO_{2}}^{-}\ +\ 6\ H^{+}\ \longrightarrow \ 2\ Mn^{2+}\ +\ 5\ {NO_{3}}^{-}\ +\ 3\ H_{2}O} }$

Anorganische nitrieten worden gebruikt als antioxidanten, bijvoorbeeld in witte wijn. Deze hebben de E-nummers E249 (kaliumnitriet) en E250 (natriumnitriet).

Enkele vaatverwijdende geneesmiddelen zijn nitriet-esters. Binnen deze klasse zijn voornamelijk de alkylnitrieten van belang.

• Salpeterzuur

• (en) Gegevens van Salpeterigzuur in de GESTIS-stoffendatabank van het Duitse Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung (IFA) (JavaScript vereist)