Rosey E. Pool

Rosey Pool groeit op in de Amsterdamse Jodenbuurt. Ze wordt eind jaren twintig actief in de Arbeiders Jeugd Centrale (AJC) en wordt eveneens lid van de Sociaal Democratische Studenten Club (SDSC). In 1927 is zij een van de oprichters van de Socialistische Kunstenaars Kring (SKK). Ze groeit uit tot een kleine beroemdheid dankzij haar declamaties voor VARA-radio. Ze haalt haar lesbevoegdheid en gaat daarna Nederlands studeren aan de Universiteit van Amsterdam.

Kort nadat zij zich verlooft met de Berlijnse jurist en latere Hamburgse politicus Gerhard Kramer (1904-1973) in augustus 1927, verhuist zij naar Berlijn. Aldaar studeert ze Engelse literatuur aan de Friedrich-Wilhelms-Universität (tegenwoordig de Humboldtuniversiteit). Daar promoveert zij op haar proefschrift De poëzie van de Amerikaanse neger. In 1935 scheiden Kramer en Pool. Vanuit Berlijn helpt Pool Duitse Joden te vluchten naar Nederland, door hen adressen te verstrekken. Pool houdt evengoed contact met Nederland. Ze is betrokken bij de Socialistische Jeugd Vereniging (SJV) en ze correspondenteert o.a. met RSP-voorman Henk Sneevliet. In januari 1939, kort na de Kristallnacht, keert Rosey Pool terug naar Amsterdam.

In Amsterdam geeft zij Engelse les, onder andere aan Joodse vluchtelingen in het Lloyd Hotel. Zij beweegt zich in kunstenaarskringen en ontmoet onder andere Willem Sandberg en Chaja Goldstein. In de Tweede Wereldoorlog geeft zij les aan het Joods Lyceum in Amsterdam (Anne Frank is één van haar leerlingen). Eind jaren dertig raakt Pool betrokken bij de Duits-Joodse verzetsgroep Van Dien, die zich rondom Tehuis Oosteinde vormt.[1] Bekende leden van deze groep zijn Milo Anstadt, Werner Stertzenbach en Susanne Heynemann. In september 1943 weet zij met hulp van deze verzetsgroep te ontsnappen uit Westerbork. Zij duikt onder op de Sophialaan 29 in Baarn, en schrijft verzetspoëzie. Bijna haar gehele familie overleeft de oorlog niet: haar ouders en broer worden vermoord in Sobibór.

Na de bevrijding leert zij Nola Hatterman kennen. Pool houdt lezingen over Afro-Amerikaanse en Afro-Caribische literatuur en poëzie op tentoonstellingen van Hatterman. Pool bevindt zich in kringen rondom de Vereniging Ons Suriname en schrijft voor het tijdschrift Wikor. Op verzoek van Otto Frank maakt Pool een Engelse vertaling van het dagboek van Anne Frank, die echter niet wordt gebruikt.

In 1949 verhuist Rosey Pool naar Londen, waar zij intrekt bij haar partner Ursel 'Isa' Isenburg (1901-1987). In het openbaar profileerde zij zich niet als biseksueel of lesbisch, maar zij schrijft wel voor het COC-maandblad Vriendschap. In de jaren '50 en '60 werkt zij voor de BBC Radio en voor de BBC Dutch Service, die Nederlandstalige programma's uitzond in Nederland.

Vanuit Londen wordt ze actief in de Zwarte burgerrechtenbeweging in de Verenigde Staten. Pool ziet een verband tussen Afro-Amerikaanse verzetspoëzie en verzetspoëzie tegen het nazi-regime in de jaren dertig en veertig. Pool richt zich met name op Afro-Amerikaanse literatuur en poëzie. Waardering voor Zwarte kunst is volgens Pool essentieel in de Zwarte emancipatie. Pool heeft contact met vele Afro-Amerikaanse schrijvers en dichters uit de Harlem Renaissance, waaronder Countee Cullen, Langston Hughes, W.E.B. Du Bois en uit de Black Arts Movement, zoals Naomi Madgett, Margaret Danner en Robert Hayden.

In september 1958 brengt zij, met behulp van uitgever Paul Breman en activist Otto Sterman, de Amerikaanse socioloog W.E.B. Du Bois naar Den Haag. Een informant van de FBI rapporteerde dat deze bijeenkomst 'anti-Amerikaans' was.[2]

Tussen 1959 en 1967 reist Pool diverse malen naar de Verenigde Staten met beurzen van Fulbright en het United Negro College Fund. Zij houdt daar lezingen over Afro-Amerikaanse literatuur en over haar voormalige leerlinge Anne Frank, die plotseling beroemd werd dankzij het dagboek en het Broadway toneelstuk. Pool vertelt onder andere dat Anne Frank een heel normaal meisje was en weerlegt hardnekkige geruchten dat het dagboek door iemand anders geschreven zou zijn. Pool werkt voor langere tijd aan overwegend Zwarte colleges en universiteiten, waaronder Livingstone College (North Carolina), Tougaloo College (Mississippi), en Alabama A. & M. College (Alabama).

In 1961 reist zij naar Lagos, Nigeria, samen met de American Society of African Culture (AMSAC). In 1966 is Pool een van de juryleden van het World Festival of Black Arts, gehouden te Dakar. Zij heeft een belangrijke rol in de uitreiking van de poëzie-prijs aan de Afro-Amerikaanse dichter Robert Hayden, wat een belangrijke stimulans voor zijn carrière zou blijken. In de categorie 'reportage' reikt haar jury een prijs uit aan Nelson Mandela.

Vanuit Londen blijft Pool contact houden met Nederland. Pool maakt lesboeken voor het middelbaar onderwijs. Ook verschijnt haar poëzie in poëziebundels als Het klein heelal: Een bundel moderne gedichten voor het voortgezet onderwijs (Amsterdam: Meulenhoff, 1960).[3]

Zij vertaalt diverse boeken, schrijft voor bladen als De Gids en Vrij Nederland, vertaalt toneelstukken en radio-hoorspellen naar het Nederlands en verscheen ook regelmatig op televisie bij de VPRO, de KRO en de Wereldomroep. Zij is ook een belangrijke intermediair tussen uitgevers in Nederland en Londen. Zelf vertaalt ze een drietal boeken van Annie M.G. Schmidt naar het Engels.

Rosey Pool overleed in 1971 in Londen aan de gevolgen van leukemie.

Vertalingen (selectie)

• Catherine Drinker Bowen en Barbara von Meck, Dierbare vriendin. De roman van Peter Tsjaikowsky en Nadesjda von Meck (Amsterdam, N.V. E.M. Querido’s Uitgeverij, 1953)
• V.S. Reid, Het Luipaard. Roman (Amsterdam, Wereldbibliotheek, 1959)
• Rosey E. Pool, Love from Mick and Mandy, by Annie M.G. Schmidt (Londen, Odhams Press, 1961)
• Rosey E. Pool, Good luck Mick and Mandy, by Annie M.G. Schmidt (Londen, Odhams Press, 1961)
• Rosey E. Pool, Take care, Mick and Mandy, by Annie M.G. Schmidt (Londen, Odhams Press, 1961)
• Claude Brown, Mijn Harlem (Rotterdam, Lemniscaat, 1966)

Dichtbundels

• Eric Walrond en Rosey E. Pool (eds.), Black and Unknown Bards: A Collection of Negro Poetry (Aldington, Kent, Hand & Flower Press, 1958)
• Rosey E. Pool en Paul Breman (eds.), Ik zag hoe zwart ik was. Poëzie van Noordamerikaanse negers. Een tweetalige bloemlezing van Rosey E. Pool en Paul Breman (Den Haag, Bert Bakker / Daamen N.V., 1958)
• Rosey E. Pool en Paul Breman, Black all day. American negro poetry (Amsterdam, Instituut voor Kunstnijverheidsonderwijs, 1960)
• Rosey E. Pool, Beyond the Blues: New Poems by American Negroes (Lympne, Kent, England, Hand and Flower Press, 1962)
• Rosey E. Pool, Ik ben de nieuwe neger (Den Haag, Bert Bakker, 1965)

Eigen werk (selectie)

• Rosey E. Pool, Beperkt zicht (Amsterdam, Querido, 1945)
• Rosey E. Pool, Een handvol Poolse aarde. Het leven van Frédéric Chopin (1810-1849) (Tilburg, Nederland’s Boekhuis, 1950: 1e druk)
• Rosey E. Pool, Een nieuw lied voor Amerika. Het leven van George Gershwin (1898-1937) (Tilburg, Nederland’s Boekhuis, 1951)
• Rosey E. Pool, 'n Engelse sleutel. Een ABC over het "Perfide Albion" (Amsterdam, De Boer, 1957)
• Rosey E. Pool, The Valentine Club (Groningen, J.B. Wolters, 1967) [Engels schoolboek]
• Rosey E. Pool, Lachen om niet te huilen (Rotterdam, Lemniscaat, 1968)

• Biografieën, werken en teksten bij de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (dbnl)
• Volledige lijst publicaties Rosey Pool op blog Rosey E. Pool (1905-1971). A Dutch Cultural Mobilizer in the ‘Transatlantic Century’