Protozoa

Protozoa; Fossiel voorkomen: Orosirium[1] — heden
	Taxonomische indeling
Domein:	Eukaryota (Eukaryoten)
	Rijk
	Protozoa; Cavalier-Smith, 1981
	Afbeeldingen Protozoa op Wikimedia Commons
	Protozoa op Wikispecies
Portaal	Biologie

Protozoa of protozoën is een informele naam voor een groep eencellige, vaak beweeglijke eukaryoten, die zelfstandig leven of op andere levensvormen parasiteren. Zelfstandig levende soorten protozoa voeden zich met organisch materiaal van bepaalde soorten micro-organismen.[2][3] In het verleden werden protozoa beschouwd als eencellige diertjes, omdat ze het vermogen hebben zich te oriënteren, zich gericht te bewegen en primitief predatiegedrag vertonen. De protozoa zijn tegenwoordig niet meer geclassificeerd als dieren, de huidige term 'protozoa' verwijst naar de talloze, uiteenlopende soorten eencellige, heterotrofe eukaryoten die zich zelfstandig kunnen voortbewegen.

In sommige classificatiesystemen vormen de protozoa een hoog taxonomisch niveau. In 1818 kregen de protozoa voor het eerst een plaats in de taxonomische hiërarchie, namelijk als klasse.[4] In latere classificaties werd het verplaatst naar hogere niveaus, zoals naar fylum en rijk. Volgens de classificatiesystemen voorgesteld door Thomas Cavalier-Smith in 1981 vormen de protozoa een rijk.[5][6] In 2015 werden er door een vooraanstaand onderzoeksteam acht fyla onder de protozoa geplaatst.[kleine-letter 1] Volgens deze classificatie vormen de protozoa geen monofyletische groep (clade), maar een parafyletische groep (grade), waarbinnen een gemeenschappelijke voorouder en al zijn nakomelingen, maar met uitzondering van de vertegenwoordigers van de schimmels, dieren en chromista.[7]

De term protozoa is samengesteld van het Griekse πρῶτος (prôtos) en ζῶα (zôa) wat respectievelijk "eerste" en "diertje" betekent.[8] Het gebruik van protozoa als een formeel taxon is door onderzoekers ontmoedigd, met name omdat de term een verwantschap met dieren (metazoa) impliceert,[9] en omdat het een arbitrair onderscheid maakt tussen dierachtige en plantachtige organismen.[10]

Protozoa onderscheiden zich van micro-organismen die fotosynthese gebruiken om in leven te blijven. Er zijn echter een aantal algen bekend, zoals Euglena en Dinobryon, die chloroplasten bevatten voor fotosynthese, maar zich ook voeden met organisch materiaal en motitileit vertonen. Van deze mixotrofe organismen was lange tijd niet duidelijk of ze beschouwd moesten worden als protozoa.[9]

Classificatie

De protozoën werden in vier groepen verdeeld naar de manier waarop ze zich voortbewegen:

Flagellata of zweepdiertjes. Deze bezitten zweepdraden waarmee ze kunnen voortbewegen en voeden.
Ciliophora of trilhaardiertjes. Deze hebben kleine trilhaartjes over de gehele cel. Met deze trilhaartjes kunnen ze voortbewegen en zich voeden. Een bekend voorbeeld is het pantoffeldiertje.
Amoebozoa of Sarcodina. Deze hebben geen vaste vorm en hebben schijnvoetjes (pseudopodia). Met pseudopodia amoebozoa zich voortbewegen en zich voeden. Een voorbeeld is Entamoeba histolytica.
Apicomplexa of sporediertjes. Dit zijn complexere eencellige eukaryoten waarvan de meeste sporen kunnen vormen. Veel Apicomplexa leven als parasiet, bijvoorbeeld Plasmodium, de veroorzaker van de malaria.

Protozoa leven onder anderen in het rumen, de pens van de koe, waar ze samen met bacteriën en schimmels cellulose en andere plantaardige stoffen omzetten in eenvoudigere verbindingen. De protisten worden tegenwoordig naar hun fylogenetische afstamming verdeeld over de verschillende supergroepen.

**Fylogenetische stamboom domeinen, supergroepen en rijken**
LUCA Domein Eubacteria (Ehrenberg 1828) (→ prokaryoten) Domein Archaea (Woese et al. 1990) (→ prokaryoten) Domein Eukaryota Supergroep Unikonta (Cavalier-Smith 2002) Rijk Animalia (Linnaeus 1758) Rijk Fungi (Linnaeus 1753) Rijk Amoebozoae (Lühe 1913, em. Corliss 1984) (→ protisten) Supergroep Excavata (Cavalier-Smith 2002) (→ protisten) Rijk Euexcavatae (Holt & Iudica) Rijk Discicristatae (Cavalier-Smith 2002) Bikonta (Cavalier-Smith 2002) Supergroep Chromalveolata (Adl et al. 2005) (→ protisten) Rijk Hacrobiae (Cavalier-Smith 2010) Harosa (Cavalier-Smith 2010) (SAR, RAS) Rijk Rhizariae (Cavalier-Smith 1993) (Rhizaria) Rijk Alveolatae (Cavalier-Smith 1991) Rijk Heterokontae (Cavalier-Smith 1986) (Stramenopiles) Supergroep Archaeplastida (Adl et al. 2005) Rijk Viridiplantae (Cavalier-Smith 1981) Rijk Rhodophytae (Saunders & Hommersand 2004) (→ protisten)
(→ behoort tot de ...) wordt ook gerekend tot een polyfyletische groep

Zie ook

Voetnoten

Namelijk de euglenozoa, amoebozoa, metamonada, choanozoa, loukozoa, percolozoa, microsporidia and sulcozoa.[7] Opvallend genoeg waren dit geen groepen organismen uit die traditioneel wel vaak tot de protozoa werden gerekend, zoals de ciliaten, dinoflagellaten, foraminiferen en de parasitaire apicomplexa, die allen staan geclassificeerd onder het rijk chromista.[7]

Referenties

(en) Knoll AH, Javaux EJ, Hewitt D, Cohen P (2006) . Eukaryotic organisms in Proterozoic oceans. Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological Sciences 361 (1470): 1023–1038 . PMID: 16754612. DOI: 10.1098/rstb.2006.1843.
(en) Panno, Joseph, The Cell: Evolution of the First Organism. Infobase Publishing (2014). ISBN 9780816067367.
(en) Jean-Claude Bertrand, Pierre Caumette, Philippe Lebaron et al., Environmental Microbiology: Fundamentals and Applications: Microbial Ecology. Springer (2015-01-26). ISBN 9789401791182.
(de) Goldfuss, Georg August, Handbuch der Zoologie. J. L. Schrag, Nuremberg (1820), p. 11–16.
(en) Cavalier-Smith, Thomas (1993) . Kingdom protozoa and its 18 phyla. Microbiological Reviews 57 (4): 953–994 . PMID: 8302218.
(en) Cavalier-Smith, Thomas (2010) . Kingdoms Protozoa and Chromista and the eozoan root of the eukaryotic tree. Biology Letters 6 (3): 342–345 . PMID: 20031978. DOI: 10.1098/rsbl.2009.0948.
(en) Ruggiero MA, Gordon DP, Orrell TM, Bailly N, Bourgoin T. Cavalier-Smith T et al. (2015) . A Higher Level Classification of All Living Organisms. PLoS ONE 10 (4): e0119248 . PMID: 25923521. DOI: 10.1371/journal.pone.0119248.
(fr) Anatole Bailly, Abrégé du dictionnaire grec français. Hachette, Paris (1981-01-01). ISBN 978-2010035289.
(en) Hogg, John (1860) . On the distinctions of a plant and an animal and on a fourth kingdom of Nature. Edinb N Phil J (N Ser) 12: 216–225 .
(en) Copeland, Herbert F. (September–October 1947) . Progress Report on Basic Classification. The American Naturalist 81 (800): 340–361 . DOI: 10.1086/281531.

Literatuur

(en) Dogiel, V. A., revised by J.I. Poljanskij and E. M. Chejsin. General Protozoology, 2nd ed., Oxford University Press, 1965
(en) Hausmann, K., N. Hulsmann. Protozoology. Thieme Verlag; New York, 1996
(en) Sleigh, M. The Biology of Protozoa. E. Arnold: London, 1981
(en) Nisbet, B.. Nutrition and feeding strategies in Protozoa. Croom Helm Publ., London, 1984
(en) Sukhareva-Buell, N.N.. Biologically active substances of protozoa. Dordrecht: Kluwer, 2003

Hoofdindeling van Eukaryoten

Indeling in domeinen en supergroepen:

Bacteria:	(met ongeveer 9 stammen)
Archaea:	(met ongeveer 5 stammen)
Eukaryota:	Unikonta (Amoebozoa · Opisthokonta) · Excavata · Bikonta (Chromalveolata · Archaeplastida)

Verouderde indeling:

Rijken:

dieren (Animalia) · planten (Plantae) · schimmels (Fungi) · protisten · moneren (prokaryoten)

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[8] Namelijk de euglenozoa, amoebozoa, metamonada, choanozoa, loukozoa, percolozoa, microsporidia and sulcozoa.[7] Opvallend genoeg waren dit geen groepen organismen uit die traditioneel wel vaak tot de protozoa werden gerekend, zoals de ciliaten, dinoflagellaten, foraminiferen en de parasitaire apicomplexa, die allen staan geclassificeerd onder het rijk chromista.[7]

[1] (en) Knoll AH, Javaux EJ, Hewitt D, Cohen P (2006) . Eukaryotic organisms in Proterozoic oceans. Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological Sciences 361 (1470): 1023–1038 . PMID: 16754612. DOI: 10.1098/rstb.2006.1843.

[2] (en) Panno, Joseph, The Cell: Evolution of the First Organism. Infobase Publishing (2014). ISBN 9780816067367.

[3] (en) Jean-Claude Bertrand, Pierre Caumette, Philippe Lebaron et al., Environmental Microbiology: Fundamentals and Applications: Microbial Ecology. Springer (2015-01-26). ISBN 9789401791182.

[:2-4] (de) Goldfuss, Georg August, Handbuch der Zoologie. J. L. Schrag, Nuremberg (1820), p. 11–16.

[5] (en) Cavalier-Smith, Thomas (1993) . Kingdom protozoa and its 18 phyla. Microbiological Reviews 57 (4): 953–994 . PMID: 8302218.

[6] (en) Cavalier-Smith, Thomas (2010) . Kingdoms Protozoa and Chromista and the eozoan root of the eukaryotic tree. Biology Letters 6 (3): 342–345 . PMID: 20031978. DOI: 10.1098/rsbl.2009.0948.

[:1-7] (en) Ruggiero MA, Gordon DP, Orrell TM, Bailly N, Bourgoin T. Cavalier-Smith T et al. (2015) . A Higher Level Classification of All Living Organisms. PLoS ONE 10 (4): e0119248 . PMID: 25923521. DOI: 10.1371/journal.pone.0119248.

[9] (fr) Anatole Bailly, Abrégé du dictionnaire grec français. Hachette, Paris (1981-01-01). ISBN 978-2010035289.

[Hogg-10] (en) Hogg, John (1860) . On the distinctions of a plant and an animal and on a fourth kingdom of Nature. Edinb N Phil J (N Ser) 12: 216–225 .

[11] (en) Copeland, Herbert F. (September–October 1947) . Progress Report on Basic Classification. The American Naturalist 81 (800): 340–361 . DOI: 10.1086/281531.