Domein (biologie)
In de biologie is het domein de hoogste taxonomische rang, het hoogste taxonomische niveau. In andere talen wordt ook wel een synoniem voor domein gebruikt: imperium (Latijn: imperium, Engels: empire). Omdat er behoefte bestond aan nog een hoge rang onder dat van domein wordt daarvoor in moderne studieboeken de term supergroep ('Supergroup') gebruikt.[1]
Dit artikel bevat verouderde informatie en zou bijgewerkt moeten worden. U wordt uitgenodigd om dit artikel bij te werken. |
Geschiedenis
Oorspronkelijk werd op het hoogste niveau een tweedeling in rijken gehanteerd: het dierenrijk en het plantenrijk. Dit systeem bleek echter voor microscopisch kleine organismen en voor schimmels niet goed te werken, de indeling hiervan in dieren en planten leek bij tijden erg willekeurig. Daarom werd een derde rijk, dat der Protista, toegevoegd. Later kregen ook de schimmels (fungi) en de bacteriën (bacteria) een eigen rijk.
Tegenwoordig wordt op grond van de fylogenie (afstammingsgeschiedenis) algemeen een indeling gebruikt, waarbij rijken niet meer het hoogste taxon (indelingsniveau) zijn, maar worden de organismen ingedeeld in drie domeinen:
- de bacteriën (waartoe ook de blauwalgen worden gerekend)
- de archaea, die samen met de bacteriën de prokaryoten vormen (vroeger nog met de naam bacteriën aangeduid)
- de eukaryoten omvat de organismen van de traditionele, meestal grondig heringedeelde rijken.
Domeinen en rijken
Binnen deze domeinen worden volgens iets oudere opvattingen rijken onderscheiden, waarbij dieren, planten en schimmels elk een rijk vormen, maar vooral de verdeling van de eukaryotische protisten nog steeds een onderwerp van discussie is.
Linnaeus (1735) 2 rijken |
Haeckel (1866) 3 rijken |
Chatton (1937) 2 domeinen |
Copeland (1956) 4 rijken |
Whittaker (1969) 5 rijken |
Woese e.a. (1977) 6 rijken |
Woese e.a. (1990) 3 domeinen |
---|---|---|---|---|---|---|
(niet behandeld) | Protista | Prokaryota | Monera | Monera | Eubacteria | Bacteria |
Archaebacteria | Archaea | |||||
Eukaryota | Protoctista | Protista | Protista | Eukaryota | ||
Vegetabilia | Plantae | Fungi | Fungi | |||
Plantae | Plantae | Plantae | ||||
Animalia | Animalia | Animalia | Animalia | Animalia |
Domeinen en supergroepen
In de meer moderne indelingen op grond van de fylogenie worden de eukaryoten onderverdeeld in 5 supergroepen. Deze supergroepen hebben een minder intuïtieve omgrenzing dan de hierboven genoemde rijken. Binnen de 5 supergroepen zijn dan ca. 11 rijken ondergebracht. De groep van de protisten is nu verdeeld over alle vijf supergroepen. De rijken van de dieren en de schimmels komen bij elkaar in de supergroep Unikonta, de planten komen in de supergroep Archaeplastida. De verschillende groepen van de algen zijn verspreid over verschillende supergroepen.
De vier of vijf supergroepen van de Eukaryoten zijn:
en de Bikonta met:
- de supergroep Chromalveolata (met o.a. de bruinwieren, de kiezelwieren, de dinoflagellaten, de ciliaten en de sporozoën),
- de supergroep Rhizaria (met o.a. de Radiolaria en de Foraminifera), die ook wel opgenomen worden in de Chromalveolata, en
- de supergroep Archaeplastida (met roodwieren, groenwieren en de overige planten).
De systematiek van deze hogere taxa is echter nog niet uitgekristalliseerd.
Haeckel (1894) 3 rijken |
Whittaker (1969) 5 rijken |
Woese (1977) 6 rijken |
Woese (1990) 3 domeinen |
Cavalier-Smith (1998) 2 domeinen en 6 rijken |
Keeling (2004) 3 domeinen en 5 supergroepen | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Animalia | Animalia | Animalia | Eukarya | Eukaryota | Animalia | Eukaryota | Unikonta |
Plantae | Fungi | Fungi | Fungi | Excavata | |||
Plantae | Plantae | Plantae | Archaeplastida | ||||
Protista | Protista | Chromista | Chromalveolata | ||||
Protista (niet behandeld door Linnaeus) |
Protozoa | Rhizaria | |||||
Monera | Archaebacteria | Archaea | Prokaryota | Bacteria | Archaea | ||
Eubacteria | Bacteria | Bacteria |
Bronnen, noten en/of referenties
|