Pjotr Iljitsj Tsjaikovski

Pjotr Iljitsj Tsjaikovski (Russisch: Пётр Ильи́ч Чайко́вский) (Votkinsk, 7 mei 1840 – Sint-Petersburg, 6 november 1893) was een Russisch componist, die geldt als een van de grootste componisten in de tijd van de hoogromantiek.

Pjotr Iljitsj Tsjaikovski
Pjotr Iljitsj Tsjaikovski
Volledige naamPjotr Iljitsj Tsjaikovski
(Пётр Ильич Чайковский)
Geboren7 mei 1840
Overleden6 november 1893
LandRusland
ReligieOrthodox
StijlKlassieke muziek, romantiek
Instrumentpiano
Handtekening
Portaal    Muziek

Leven en werk

Tsjaikovski was eerst ambtenaar, ging muziek studeren aan het Conservatorium van Sint-Petersburg en werd toen leraar aan datzelfde conservatorium. Tegen de zomer van 1867 had hij al zijn eerste pianostukken geschreven en liet ze publiceren. Een rijke bewonderaarster, gravin Nadezjda Filaretovna von Meck, bood hem in 1877 de mogelijkheid zijn leven geheel aan het componeren te wijden. Jarenlang onderhielden zij een innige briefwisseling, maar Tsjaikovski heeft haar nooit willen ontmoeten. In 1890 zette de gravin haar financiële steun om onduidelijke redenen stop. Een onbewezen theorie is dat zij zich niet kon verenigen met zijn seksuele geaardheid.[1]

Tsjaikovski reisde veel, werd overal geëerd, maar was een eenzelvig en eenzaam mens. Hij overleed op 53-jarige leeftijd aan cholera in Sint-Petersburg. Er wordt echter steeds weer aan deze doodsoorzaak getwijfeld. Het gerucht dat hij zelfmoord gepleegd zou hebben door vergiftiging, is erg hardnekkig. De theorie dat hij dit gedaan zou hebben na een veroordeling door een 'ereraad' van voormalige studievrienden op beschuldiging van 'liederlijk' (homoseksueel) gedrag dat niet naar buiten mocht komen, heeft fervente aanhangers en bestrijders en is ook in literaire fictie verwerkt.[2] Zijn broer Modest, die een biografie over hem uitbracht, zou hebben getracht de zelfmoord geheim te houden.

Naast zes symfonieën schreef hij onder meer symfonische gedichten, tien opera's (waarvan hij één vernietigde), pianowerken, strijkkwartetten, liederen en vioolmuziek. Vooral het Eerste pianoconcert, het Vioolconcert, de Vierde, Vijfde en Zesde symfonie, de Ouverture 1812 en zijn balletmuziek (bijvoorbeeld Het zwanenmeer en De notenkraker) worden vaak uitgevoerd. Tsjaikovski slaagde erin om invloeden uit de West-Europese klassieke muziek succesvol te verbinden met de Russische muziek. Zijn muzikale voorkeur ging uit naar Mozart en Mendelssohn. Zijn werken zijn ook geliefd vanwege de zeer welluidende orkestratie en de rijkdom aan melodieën. Tsjaikovski verwerkte in een aantal composities op bijzondere wijze de wals, niet alleen in zijn balletten, maar ook in zijn symfonieën. Zijn muziek werd door landgenoten uit zijn tijd, in het bijzonder de nationalistisch-Russische componisten van Het Machtige Hoopje, als (te) westers bestempeld.

Composities

Opera's
  • Droom op de Volga (Воевода, Vojevoda), opus 3 (1867-1868)
  • Ondine (Ундина) (vernietigd) (1869)
  • De Lijfwacht (Опричник, Opritsjnik) (1870-1872)
  • Tsjerevitsjki (Черевички), 1885 (oorspronkelijke versie 1874: Vakoela de Smid) op. 14
  • Jevgeni Onegin (Евгений Онегин), op. 24 (1877-1878)
  • De Maagd van Orléans (Орлеанская дева, Orleanskaja Deva) (1878-1879, herzien in 1882)
  • Mazeppa (Мазепа) (1881 - 1883), opera naar Poesjkin
  • De Tovenares (Чародейка, Tsjarodejka) (1885-1887)
  • Pique Dame of Schoppenvrouw (Пиковая дама, Pikovaja Dama), op. 68 (1890)
  • Iolanta (Иоланта), op. 69 (1891)

Balletmuziek

Toneelmuziek
  • Muziek voor het toneelstuk "De verkeerde Dmitri en Vassili Schoeiski" van Ostrovski (inleiding en mazurka) (1867)
  • Muziek voor het toneelstuk "De kapper van Sevilla" – naar Beaumarchais (1872)
  • Muziek voor het toneelstuk "Sneeuwvlokjes" op. 12 – van Ostrovski (1873)
  • Muziek voor het toneelstuk "De droom van de Wolga" – van Ostrovski, Monoloog met houtblazers, harp en strijkorkest (1886)
  • Muziek voor het toneelstuk "Hamlet" – naar Shakespeare, op. 67a, voor kamerorkest (1891)

Orkestwerken

Symfonieën

Orkestsuites
  • Suite nr. 1 in D groot, op. 43 (1878-1879)
  • Suite nr. 2 in C groot, op. 53 (Suite charactéristique) (1883)
  • Suite nr. 3 in G groot, op. 55 (1884)
  • Suite nr. 4 in G groot, op. 61 (Mozartiana) (1887)

Andere orkestwerken
  • Allegro vivo in E groot – voor kamerorkest (1863-1864)
  • Allegro ma non tanto in G groot – voor strijkorkest (1863-1864)
  • Andante ma non troppo/Allegro moderato in A groot – voor kamerorkest (1863-1864)
  • Agitatio/Allegro in c klein – voor kamerorkest (1863-1864)
  • Concertouverture in c klein (1865-1866)
  • Ouverture in F groot – (1865) voor kamerorkest, (1866) voor symfonieorkest
  • Deense ouverture in D groot – op. 15 over het Deense volkslied (1866)
  • Ouverture 'Het onweer' in e klein – opus posthumus 76 – bij Ostrovskis Drama (1866-1867)
  • Symfonisch Gedicht 'Noodlot' in g klein – op. posth. 77 (1868)
  • Fantasie-Ouverture 'Romeo en Julia' naar Shakespeare (1869, omgewerkt in 1870 en 1880)
  • Fantasie 'De storm' in f klein - op. 18 – naar Shakespeare (1873)
  • Suite uit het ballet 'Het zwanenmeer' – op. 20a (1876)
  • Slavische mars in bes klein – op. 31 (1876)
  • Fantasie 'Francesca da Rimini' in e klein - op. 32 – naar Dante (1876-1877)
  • Capriccio Italien op. 45 (1880)
  • Serenade in c groot - op. 48 – voor strijkorkest (1880)
  • Ouverture solennelle 1812 op. 49 – feestouverture (1880, Finale voor pianosolo)
  • Kroningsmars in D groot (1883)
  • Elegie ter ere van I.V. Samarin in G groot (1884)
  • Marche solennelle (Juristenmars) in D groot (1885) – geschreven en opgedragen aan de Juristenschool
  • Fantasie-Ouverture 'Hamlet' in f klein - op. 67 – naar Shakespeare (1888)
  • Symfonische ballade 'Vojevoda' in a klein – op. posth. 78 (1891)
  • Suite uit het ballet 'De notenkraker' – op. 71a (1892)

Orkestwerken met solo-instrument(en)
  • Concertstuk voor twee dwarsfluiten en strijkorkest (1863-1864)
  • Concerto voor piano nr. 1 in bes klein, op. 23 (1874-1875)
  • Sérénade mélancolique - in bes klein voor viool en orkest, op. 26 (1875)
  • Variaties op een Rococothema voor violoncello en orkest, op. 33 (1876/1877)
  • Valse-Scherzo in C groot - voor viool en orkest, op. 34 (1878)
  • Concert voor viool in D groot, op. 35 (1878)
  • 'Souvenir d’un lieu cher' voor viool en orkest - op. 42a – drie stukken oorspronkelijk voor viool en piano in een geautoriseerde orkestratie door Aleksandr Glazoenov (1878)
  • Concert voor piano nr. 2 in G groot - op. 44 (1879-1880, herzien in 1893)
  • Concertfantasie voor piano en orkest in G groot - op. 56 (1884)
  • Pezzo Capriccioso voor violoncello en orkest in b klein - op. 62 (1887)
  • Andante cantabile voor violoncello en strijkorkest, eigen bewerking van het tweede deel van het strijkkwartet nr. 1 (1888?)
  • Nocturne voor violoncello en orkest, eigen bewerking van op. 19 nr. 4 (1888)
  • Concert voor piano nr. 3 in Es groot - op. 75 (1893): het eerste deel werd door Tsjaikovski volledig geïnstrumenteerd, van het tweede en derde deel bestaat alleen een 'uitwerkversie' voor twee piano's. Beide delen werden door Sergej Tanejev geïnstrumenteerd.

Orkestwerken met zang (solo/solisten en/of koor)
  • 'Op de komende slaap' in c klein - voor gemengd koor en orkest (1863/1864)
  • 'Aan de Vreugde' - cantate voor solostemmen, koor en orkest – naar Schillers 'Ode an die Freude'(1865)
  • Cantate ter nagedachtenis van de 200ste geboortedag van Tsaar Peter de Grote – voor tenor-solo, gemengd koor en orkest (1872)
  • Cantate bij het 50-jarig jubileum van O.A. Petrow – voor tenor, gemengd koor en orkest, naar N.A.Nekrassow (1875)
  • 'Moskou' – kroningscantate voor mezzo-sopraan, bariton, gemengd koor en orkest, naar Maikow (1883)

Kamermuziek
  • Adagio in F groot – voor blaasoktet (1863-1864)
  • Allegro in c klein – voor pianosextet (1863-1864)
  • Adagio molto in Es groot – voor harp en strijkkwartet(1863-1864)
  • Allegro vivace in Bes groot – voor strijkkwartet (1863-1864)
  • Andante molto in G groot – voor strijkkwartet (1863-1864)
  • Andante ma non troppo in e klein – voor strijkkwartet (1863-1864)
  • Allegretto in E groot – voor strijkkwartet (1863-1864)
  • Adagio in C groot – voor blaaskwartet (1863-1864)
  • Allegretto in D groot – voor strijktrio (1863-1864)
  • Strijkkwartet in Bes groot – eendelig (1865)
  • Strijkkwartet Nr. 1 in D groot – op. 11 (1871)
  • Serenade in D groot voor de verjaardag van N.G. Rubinstein – voor dwarsfluit, twee klarinetten, hoorn, fagot en strijkkwartet (1872)
  • Strijkkwartet Nr. 2 in F groot - op. 22 (1874)
  • „Souvenir d’un lieu cher” – op. 42, drie stukken voor viool en piano (1878)
  • Strijkkwartet Nr. 3 in es klein - op. 30 (1876)
  • Pianotrio in a klein - op. 50 „A la mèmoire d’un grand artiste” (1881-1882)
  • Strijksextet in d klein - op. 70 „Souvenir de Florence” – (1890; herzien 1891-1892)
  • 4 Bewegingen voor strijkkwartet (1863-1864)

Pianowerken
  • Romance in F minor, op. 5 (1868)
  • Capriccio, op. 8 (1870)
  • 3 stukken, op. 9 (1870)
  • Nocturne en Humoreske, op. 10 (1871)
  • 6 stukken, op. 19 (1870)
  • 6 stukken naar één thema, op. 21 (1873)
  • Sonate in G groot, op. 37 (1878)
  • De Seizoenen (1875-1876)
  • Kinderalbum, op. 39 (1878)
  • 12 stukken, op. 40 (1878)
  • 6 stukken, op. 51 (1882)
  • Doemka, op. 59 (1886)
  • 18 stukken, op. 72 (1893)
  • Sonate in cis klein, op. posth.

Geestelijke koormuziek
  • Koorstukken (14) voor de Liturgie van Heilige Johannes Chrysostomos, op. 41 (1878)
  • Koorstukken (17) voor de nacht- en ochtendviering, op. 52 (1881-1882)
  • Liturgische koorstukken (9) (1884-1885)
  • Hymne ter ere van de Heilige Cyrillus en de Heilige Methodius (1885)

Liederen
  • 6 liederen, op. 6 (1869)
  • 6 liederen, op. 16 (1872)
  • 6 liederen, op. 25 (1874)
  • 6 liederen, op. 27 (1874)
  • 6 liederen, op. 28 (1874)
  • 6 liederen, op. 38 (1877)
  • 7 liederen, op. 47 (1879)
  • 16 liederen voor kinderen, op. 54 (1883)
  • 6 liederen, op. 57 (1883)
  • 12 liederen, op. 60 (1886)
  • 6 liederen, op. 63 (1888)
  • 6 liederen, op. 65 (1888)
  • 6 liederen, op. 73 (1893)

Trivia
  • De stad Tsjaikovski in de kraj Perm – 20 km ten zuiden van zijn geboortestad Votkinsk – is sinds de oprichting in 1955 genoemd naar de componist.

Zie ook
Zie de categorie Pyotr Ilyich Tchaikovsky van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.