Performance
Het begrip performance wordt in het theater en de beeldende kunst gebruikt als verzamelnaam voor muzikale, beeldende of uitgesproken fysieke optredens, waarbij taal een ondergeschikte rol speelt en die vaak kort van duur zijn. "Performance art" is een kunstvorm die elementen van theater, muziek en beeldende kunst combineert.
Ook buiten het theater kan het woord performance gebruikt worden als naam voor optredens met een theatraal karakter, uitgevoerd door één of meer samenwerkende kunstenaars, zoals muzikanten, dichters, stand-upcomedians en beeldend kunstenaars.
Theatrale kunstactie
In de kunststroming Fluxus speelden performances een belangrijke rol. De stroming wilde muziek en beeldende kunst dichter bij elkaar brengen. Vaak vonden de Fluxusconcerten wel plaats op een podium in de ambiance van een klassiek concert, bijvoorbeeld met een concertvleugel op het toneel en een acteur met een viool. Maar bij Fluxus werden de bezoekers getrakteerd op werken die zij zo niet hadden verwacht, zoals het met een grote spanningsboog kapotslaan van een viool op een piano. Het resulterende geluid was op te vatten als het muziekstuk en de hele actie was beschreven in een korte aanwijzing, die de compositie van het muziekstuk vormde. Dit soort concert kwam mede voort uit de dadabeweging en de concrete muziek. Het vond zijn vervolg in de happenings en de levende kunstwerken (Gilbert & George, Fabiola). Andere benamingen voor deze kunstrichting zijn 'interventie kunst' en action art. Verwante richtingen zijn: living theatre, straattheater, situationisme.
Performancekunstenaars
De Duitse conceptuele kunstenaar Joseph Beuys deed verschillende performances met dode hazen en één met een levende coyote in een kooi in een galerieruimte in New York, maar zelf noemde hij deze werken liever simpelweg 'acties' (Duits: Aktionen). Een Koreaanse kunstenaar die in zijn begintijd als performance speciaal geprepareerde piano's bespeelde was Nam June Paik. Andere performancekunstenaars zijn de Nederlanders Moniek Toebosch en, het voormalige kunstenaarsduo, Marina Abramović en Ulay.
Internationaal bekende kunstenaars
Bodyart
Vanuit de performancekunst en de conceptkunst ontwikkelde zich in de jaren 60 de kunstvorm die bodyart (lichaamskunst) genoemd wordt en die sterk de nadruk legt op fysieke methoden, zoals bodypainting, tattoeages en piercings om tot een beeldend statement te komen.
Overige betekenissen van performance
- Mensen die bij voorkeur Engelse termen bezigen (vooral in de ICT komt dat veel voor) zeggen en schrijven performance als ze prestatie bedoelen.
- In de psychodiagnostiek wordt performance (of performantie) gebruikt om dat aspect van de intelligentie aan te duiden, waar de verbale component nauwelijks een rol speelt.
Bibliografie
- Huybrechts, Liesbeth e.a.; Cross-over. Kunst, media en technologie in Vlaanderen, 2008, Uitg. LannooCampus, Leuven, ISBN 978-90-209-7850-6. (Hoofdstuk: Reis naar de binnenkant van het beeld, door Kurt Vanhoutte)