Orlando di Lasso

Roland de Lâtre was koorknaap aan de Sint-Nicolaaskerk te Bergen. De vice-koning van Sicilië nam de jongen, na toestemming van zijn ouders, mee naar Italië. Hij bleef daar onder de naam Orlando di Lasso tot 1550. Nadat hij de baard in de keel had gekregen werd hem een aanstelling in Parijs aangeboden. Vervolgens werd hij in 1553 kapelmeester van Sint Jan van Lateranen in Rome. Hij reisde door Frankrijk en Engeland en bleef in 1555 hangen in Antwerpen. Hier publiceerde hij zijn eerste vierstemmige madrigalen, gelijktijdig met de publicatie van zijn eerste vijfstemmige madrigalen in Venetië.

In 1556 benoemde Albrecht V, de hertog van Beieren, hem tot lid van de hofkapel te München, waarvan hij vier jaar later leider werd en bleef tot zijn dood. Zijn laatste jaren werden gekenmerkt door melancholie, wellicht een gevolg van overmatig werken.

Di Lasso werd door tijdgenoten boven andere componisten gesteld, zoals blijkt uit bijnamen als Vorst der muziek en Belgische Orpheus. Hij is de grootmeester van het motet. Hij was bevriend met de Duitse kunstenaar Hans Mielich, die motetten van Di Lasso illumineerde. In München staat een standbeeld van Di Lasso en de Orlandostraat leidt naar het Orlandohuis, dat op de plaats staat waar Di Lasso woonde.

Orlando di Lasso schreef onder meer 53 vier- tot achtstemmige missen, 1250 twee- tot twaalfstemmige motetten, requiems, madrigalen, chansons en koorliederen.

In het voorwoord van zijn bundel Duitse liederen somt Lassus zijn oeuvre van wereldlijke liederen op: Franse chansons, Italiaanse madrigalen, Duitse en Nederlandse liederen. Die laatste zijn echter verloren gegaan.[1]

Orlando di Lasso was het grootste deel van zijn muzikale loopbaan actief in München aan het hof van de Beierse hertogen. Bij hem vindt men alle facetten van het polyfone componeren van de Renaissance Nederlandse School (te begrijpen als componisten van de Lage Landen) en van de Venetianen terug. Zijn werken verklanken vooral bewogenheid en gevoeligheid.

Veel van zijn werken werden gedrukt en zijn in diverse uitgaven bewaard gebleven. De Bayerische Staatsbibliothek te München bewaart handschriften en oude drukken van Di Lasso's composities. Enkele van zijn bekendste composities zijn de Psalmi Davidis Poenitentiales (7 psalmen), de Lamentationes Hieremiae Prophetae (naar het Bijbelboek Klaagliederen), madrigalen op teksten uit de Canzoniere van Francesco Petrarca, en zijn zwanenzang, de Lagrime di San Pietro. Dirigent Philippe Herreweghe heeft veel werk van Di Lasso gedirigeerd.

Hai Lucia is een moresque die Di Lasso geschreven heeft in Napels. De meeste van zijn moresques worden beschouwd als vingeroefeningen in het maken van eigen composities in een taal die hij nog niet helemaal meester is.

De Italiaanse tekst:

Hai Lucia, bona Coustaussa io dic'a tia:

Che patrone fatta franca

Et vò bella maritare,

Giorgia tua vò pigliare,

Tutta negra v'invitare,

Notte giorno vanno somare

Tambilililili.

Lucia, poi che Dio v'av'agiuta

gente negra, vol cantare:

Acqua madonna al fuoco,

che ardo tutta

Et tu pigliat' a gioco,

Jo grido sempre haime,

Et tu non sentuta

Et voce mia tutto fatta roca

Acqua madonn'al foco

Che ci minera, ard'e mo fuinta cocha.

De Nederlandse vertaling:

Hai Lucia, ik heb goed nieuws

Mijn baas staat me toe

met jou schat, te trouwen!

Dus nu komt Giorgia je halen.

Alle Moren zijn welkom

en spelen en zingen, dag en nacht

Tambilililili.

Lucia, nu God ons samenbrengt,

zullen alle Moren zingen:

Luister mijn schat,

Zeg wat, ga niet slapen,

Alle Moren zullen zingen:

Water, madonna, blus me

want ik sta in vuur en vlam,

en jij speelt een spel.

Ik blijf je roepen,

maar je hoort me niet

en mijn stem wordt schor

Water, madonna, blus me

doe wat, want ik sta te koken.

• Het nummer Benedictus op het album Wednesday morning 3 A.M. van het duo Simon and Garfunkel is gebaseerd op het werk van Di Lasso.
• Eén van Lassus' beroemde drinkliederen, "Un jour vis un foulon qui fouloit (as Monsieur Mingo)", werd door William Shakespeare op een Engelse tekst gezet en gebruikt in zijn toneelstuk Henry IV part 2.
• Orlandus Lassus eindigde in 2004 op nr. 76 in de Vlaamse versie van De Grootste Belg.
• De bekroning van een zuil van het voormalige Stadhuis van Amsterdam, het huidige Paleis op de Dam, draagt de naam van de componist.

• Biografie van Lasso op de webstek Componisten
• Partituur van Haec quae ter triplici cecinerunt ordine
• Partituur van Matona mia cara
• Bladmuziek van Orlando di Lasso op de website van het International Music Score Library Project

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Orlando di Lasso op Wikimedia Commons.