Onomatopee

Een onomatopee of klanknabootsing is een woord dat fonetisch het geluid dat het beschrijft nabootst of suggereert en dat deel uitmaakt van de woordenschat van een of meer natuurlijke talen. De term onomatopee' is afkomstig van het Oud-Griekse ὄνομα (onoma, naam) en ποιὦ (poiéō, ik maak). Een onomatopee of onomatopoësis is ook een stijlfiguur waarmee in een of meer al dan niet bestaande woorden een geluid wordt nagedaan.

Een voorbeeld van een onomatopee

Kunstzinnige bank "Onomatopee" van Nicolas Dings in het rosarium van park Randenbroek in Amersfoort

Zo kan iemand wel het geluid van een piepende muis nadoen, maar alleen maar beschrijven als piepen. Ook gakken, kwaken, kwekken, sissen, tjilpen, hikken, kraken, zappen, en zoemen zijn voorbeelden van dit soort onomatopeeën.

In veel talen komen onomatopeeën voor. Zo is piepen in het Latijn pipiare en in het Engels to beep. Vaak ook wordt reduplicatie toegepast; een voorbeeld uit het Turks is cırt cırt voor klittenband, evenals het Nieuwgrieks κρατς κρατς (krats krats). Hoewel de nagebootste geluiden vrijwel hetzelfde klinken, zijn de woorden met de uitspraak in verschillende talen vaak niet hetzelfde. Zo is ding dong als geluid voor een deurbel in het Hongaars giling galang, in het Japans chirin chirin en in het Turks çangır çungur.

In de muziek vindt men in het arsenaal van instrumenten veel onomatopeeën zoals pauk, tomtom, kabassa, bongo, conga, maracas et cetera. Een opmerkelijk voorbeeld uit India is de tablataal, met voor elke slagwerkklank een eigen lettergreep, oftewel een bol. In de audiotechniek zijn er termen die als onomatopee kunnen worden aangemerkt, zoals de hifi-term wow en flutter.

Dieren als de koekoek, de tjiftjaf, de kievit, de oehoe, de tureluur, de grietjebie, de grutto, de tjitjak en de tokeh heten zo, omdat ze dat geluid maken. In de Indonesische volkstaal heet een paard tjeplok tjeplok. Ook de omschrijving van dierengeluiden is vaak een onomatopee.

Er zijn ook gebruiksvoorwerpen die (gedeeltelijk) vernoemd zijn naar het geluid dat ze maken, zoals: een gong, een toeter, een koekoeksklok, een klapschaats, een poef, een bom, en een brommer.

Ouders die hun kinderen leren spreken, maken vaak gebruik van klanknabootsende woorden voordat ze de echte woorden leren. Deze woorden hoeven niet per se onderdeel uit te maken van de woordenschat van het Nederlands. Een toetoet is een auto, een waf of woef is een hond, een mauw is een poes. Overigens is een kat in het Chinees daadwerkelijk "māo" (貓/猫).