Onno Zwier van Haren

Van Haren studeerde te Franeker en te Utrecht. Hij werd in 1734 burgemeester van Sloten en historieschrijver der provincie, in 1742 grietman van Weststellingwerf, lid van de Staten van Friesland (1733-1739), van de Raad van State (1739-1754), en van de Staten-Generaal. Hij was een trouw dienaar van stadhouder Willem IV, met wie hij sinds zijn jeugd verkeerd had. Hij gebruikte de Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748) om Willem IV uit te laten roepen tot stadhouder van alle provincies. Hij bewoog daartoe prins Karel van Waldeck de strijd aan te gaan met de Fransen. Waldeck verloor zoals verwacht de slag bij Rocoux (1746). Van Haren hoopte dat de bevolking daardoor, net als in het Rampjaar 1672, om een Oranje zou gaan roepen. In mei 1747 werd Willem IV van Oranje uitgeroepen tot algemeen stadhouder.

Van Haren werd gedeputeerde te velde en was betrokken bij de verdedigingslinie Geertruidenberg, Breda, Den Bosch, Willemstad. Na de val van Bergen op Zoom (1747) werd hij naar Zwitserland gestuurd om troepen te werven, maar nog tijdens die opdracht werd hij benoemd tot afgevaardigde voor de vredesconferentie te Aken (1748). Nog voordat hij daar aankwam, had Willem Bentinck, die bang was dat Van Haren met zijn retorische overtuigingskracht een te groot stempel op de onderhandelingen zou drukken, al een voor de Republiek nadelige voorlopige overeenkomst getekend.

Onno Zwier van Haren deelde in de gunsten bij de prinses-gouvernante Anna van Hannover. Hij had een grote indirecte invloed aan het stadhouderlijk hof, ook na het overlijden van Willem IV. Zijn vrouw was in 1748 voedster van de jonge prins Willem V. Van Haren behoorde tot het Friese cabaal rond onder anderen Douwe Sirtema van Grovestins, de invloedrijke hofkliek die een voorstander was van toenadering tot Frankrijk, in plaats van het verbond met Engeland en Oostenrijk. Daardoor had hij talloze machtige tegenstanders, in het bijzonder hertog Lodewijk Ernst van Brunswijk-Lüneburg-Bevern, voor wie Van Harens pleidooi voor Nederlandse neutraliteit in Europa gedurende de Zevenjarige Oorlog (1756-1763) onacceptabel was. Na de dood van Anna van Hannover in 1759 nam de invloed van Van Brunswijk toe, die van het Friese cabaal nam af.

Vanaf 1760 werd Onno Zwier van Haren het middelpunt van een schandaal. Zijn schoonzoon Johan Alexander van Sandick en zijn aanstaande schoonzoon Willem van Hogendorp betichtten hem van "Tentati Incestus", het plegen van incest met twee van zijn dochters, Marianne Elisabeth (Betje) en Carolina. Willem van Hogendorp, aangestuurd door zijn vader Diederik van Hogendorp, burgemeester van Rotterdam, liet aan Van Haren weten dat zijn huwelijk met Carolina alleen door kon gaan als hij een bekentenis zou ondertekenen en Holland zou verlaten. Van Haren schreef en ondertekende de bekentenis en trok zich via Brussel en Sint-Oedenrode uiteindelijk terug op zijn buiten in het Friese Wolvega.

Dat het toch een publiek schandaal werd lag aan Onno Zwier van Haren zelf. Op 15 april 1761 verscheen hij tegen de afspraak opnieuw in de Staten Generaal, maar toen de hertog van Brunswijk van de tot dan toe geheime akte op de hoogte was gesteld, werd hem het lidmaatschap van de Staten Generaal ontzegd.[2][3] Van Haren trok de bekentenis in. Hij had haar onder druk afgelegd, zo verklaarde hij. In 1761 publiceerde hij een verweer, Deductie voor Jr. O.Z. van Haren, waarvan het voorwoord gedateerd is op 20 mei van dat jaar en eigenhandig is ondertekend, waarin hij zijn dochters en schoonzoons een complot verweet om hem ten val te brengen. Hij ontkende de incest, want, zo schreef hij, "waarom zou hij zich aan deze onaantrekkelijke dochters willen vergrijpen, de een verschrikkelijk door de kinderziekte aangetast, met bloeddoorlopen ogen en stinkvoeten, de ander ziekelijk, zelfs nog niet huwbaar en sinds 11 jaar lijdend aan een zwaar ongeluk?"

Er volgden nog meer in druk verschenen deducties, brieven, enz., ook van zijn schoonzonen Joh. Alexander van Sandick en Willem van Hogendorp, verschenen in de jaren 1761-1762 bij verschillende uitgevers. Een anonieme publicatie genaamd Historisch Verhaal werd in alle gewesten verboden en de drukker gevangengezet.[4]

De buitenplaats Lindenoord van Van Haren te Wolvega, herbouwd na de brand van 1776.

Om zijn naam te zuiveren liet hij zich in 1761 door het Hof van Friesland in staat van beschuldiging stellen, maar het vonnis op 27 oktober 1762 was niet eenduidig: geen veroordeling, maar ook geen vrijspraak. De dochters meden elk contact met hun vader. De politieke carrière van de grietman en gedeputeerde was voorgoed gebroken en Van Haren trok zich terug op Huis Lindenoord. In 1769 werd een aanslag op hem gepleegd en in 1776 brandde het buitenverblijf bij Wolvega tot de grond toe af.

Johannes van Vloten heeft het verhaal van die pijnlijke jaren betiteld als Een Edelman onder ploerten.[5] Conrad Busken Huet schreef, vanuit een ander gezichtspunt De Van Harens (Batavia, 1875).[2]

In de periode waarin hij zich op Lindenoord had teruggetrokken, begon de 53-jarige Van Haren, net als zijn broer Willem, te schrijven. Hoewel hij zelf nooit in Nederlands-Indië geweest is, ging zijn eerste toneelstuk, Agon, sultan van Bantam, over de Agoeng van Bantam, die regeerde van 1651-1682. Het was zijn enige werk dat in Indië gesitueerd was. Het stuk, vanuit het standpunt van de Javanen geschreven, is kritisch ten opzichte van de Nederlandse overheerser. Het ging over het verlies van de onafhankelijkheid van Bantam aan de VOC, die daarvoor gebruik maakte van de opstandige zoon van de Sultan. In de tragedie in vijf bedrijven zijn de wederwaardigheden van Isaac de l'Ostal de Saint-Martin verwerkt.[6] Het stuk kan gezien worden als verwijzing naar Van Harens eigen ervaringen.

Zijn latere werken waren patriottistisch, religieus en Orangistisch van karakter.

In de 19e eeuw werd hij geprezen als "de enige leesbare Nederlander" uit de periode tussen Hubert Kornelisz. Poot en Willem Bilderdijk.