Elsevier (uitgeverij)

Elsevier werd opgericht als Elsevier's Uitgeversmaatschappij in 1880 door een viertal firmanten, daaronder: G.L. Funke en Jacobus George Robbers. Robbers noemde het bedrijf naar het Zuid-Nederlandse uitgeversgeslacht Elzevier, dat rond 1587 onder meer werk van Erasmus had uitgegeven. Elsevier begon in Rotterdam maar verhuisde in 1887 naar Amsterdam.

In 1881 gaf Elsevier de vijfde druk of de "tweede door den auteur herziene druk" uit van de Max Havelaar van Multatuli. Daarbij had deze uitgeverij van nog veel meer Multatuli-uitgaven de rechten overgenomen van G.L. Funke. Drie jaar later, in 1884, gaf Elsevier de tweede druk van de Winkler Prins Encyclopedie uit en zou vanaf toen ook alle andere Winkler Prins-edities uitgeven. Tot 1940 bleef Elsevier een kleine familie-uitgeverij, met niet meer dan 10 werknemers. Na de Tweede Wereldoorlog werd ze steeds groter. In 1945 lanceerde de uitgeverij Elseviers Weekblad, een voortzetting van Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift, dat verscheen van het jaar 1890 tot het jaar 1940 toen de Duitse bezetting verdere publicatie onmogelijk maakte.

Elseviers Weekblad was onmiddellijk een succes, waarmee de uitgeverij veel geld verdiende. Dit werd aangewend om de activiteiten sterk uit te breiden. Aangezien door de oorlog het Duits als wetenschappelijke taal was ingehaald door het Engels, groeide Elsevier mede door haar expertise in het uitgeven van Engelstalige wetenschappelijke publicaties, aanvankelijk vooral op het gebied van de scheikunde en toepassingen daarvan.

In de jaren zestig opende Elsevier kantoren in Londen en New York. In 1970 werd de North-Holland Publishing Company, in de jaren dertig opgericht door de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen en vooral actief in de wiskunde en natuurkunde, door Elsevier (dat juist nog geen sterke positie had in die vakgebieden) overgenomen. North-Holland bleef echter als imprint bestaan.[1]

Excerpta Medica was de onderneming van een zakelijk ingestelde chirurg, Pierre Vinken, die graag wetenschappelijke tijdschriften in zijn vakgebied uitgaf (wetend hoe hoog de winstmarge was). Het groeide uit tot een behoorlijke onderneming, die hij in 1972 aan Elsevier verkocht, wat hem tevens een plaats in de raad van bestuur opleverde.[2] Vanwege de hoge rendementen en de succesformule werd hij in 1979 voorzitter van de raad van bestuur van Uitgeverij Elsevier en bouwde de formule (kleine en dure oplagen op een specifiek vakgebied, die men moet kopen om bij te blijven) verder uit.

In 1991 werden Pergamon Press van Robert Maxwell en het gerenommeerd medisch wetenschappelijk tijdschrift The Lancet door Elsevier overgenomen. In 1993 fuseerde Elsevier met Reed en het is nog steeds onderdeel van de succesvolle globale uitgeverij Reed Elsevier (nu: RELX).

In 2008 maakte Reed Elsevier bekend dat het concern de divisie Reed Business Information, met daarin onder meer de publieksbladen, van de hand zou doen,[3] wat zou betekenen dat bladen als Elsevier, FEM Business en Boerderij verkocht zouden worden. Eind 2008 moest Reed Elsevier hierop terugkomen: vanwege de kredietcrisis bleek het niet mogelijk de divisie op een voor het moederconcern gunstige manier af te stoten,[4] en er werd van verkoop afgezien.

Het archief is in 1989, 2014 en 2017 overgebracht naar het Stadsarchief Amsterdam. Het bestaat uit circa 100 strekkende meters en telt een inventarislijst van 3.100 nummers.[5]

• Website van Elsevier
• Beschrijving archief en inventarislijst