Neder-Oostenrijk
Neder-Oostenrijk (Duits: Niederösterreich; tot 1918 Österreich unter der Enns; 1938-1945 Niederdonau, Beiers: Niedaöstareich) is een deelstaat (Bundesland) van Oostenrijk. De hoofdstad is sinds 1986 Sankt Pölten, dat tevens de grootste stad van de deelstaat is (49.121 inwoners). Voor die tijd was Wenen de hoofdstad, hoewel Wenen geen deel uitmaakt van Neder-Oostenrijk.
Deelstaat van Oostenrijk  | ||||
| ||||
 | ||||
| Situering | ||||
| Hoofdstad | Sankt Pölten | |||
| Coördinaten | 48°20'NB, 15°45'OL | |||
| Algemeen | ||||
| Oppervlakte | 19.177,78 km² | |||
| Inwoners (31-10-2008) | 1.603.838 (83,6 inw./km²) | |||
| Politiek | ||||
| Gouverneur | Johanna Mikl-Leitner | |||
| Overig | ||||
| Districten | 4 Statutarstädte 21 Bezirke | |||
| Gemeenten | 573 | |||
| ISO 3166-2 | AT-3 | |||
| Detailkaart | ||||
 | ||||
| ||||
.svg.png)
Demografie
In mei 2001 had Neder-Oostenrijk 1.545.804 inwoners en een bevolkingsdichtheid van 81 inwoners per km². Daarmee is Neder-Oostenrijk qua inwoneraantal de op één na grootste deelstaat van de negen deelstaten van Oostenrijk.
Geografie
De deelstaat heeft een oppervlakte van 19.177,78 km² en is daarmee qua oppervlakte de grootste deelstaat van Oostenrijk. Net als Opper-Oostenrijk wordt hij onderverdeeld in vier historische kwartieren: het Weinviertel in het noordoosten, het Waldviertel in het noordwesten, het Mostviertel in het zuidwesten en het Industrieviertel in het zuidoosten.
Ontstaan van Neder-Oostenrijk en zijn hoofdstad
Neder-Oostenrijk werd op 29 december 1921 van Wenen afgescheiden en op 1 januari 1922 officieel een aparte Oostenrijkse deelstaat. De regering en het parlement ("Landtag") van Neder-Oostenrijk bleven nog wel gedurende decennia in de Herrengasse in Wenen vergaderen.
Op 15 februari 1984 maakte de toenmalige gouverneur Siegfried Ludwig (ÖVP) bekend dat het idee om een stad in Neder-Oostenrijk tot hoofdstad te maken weer werd onderzocht en dat er een projectgroep was opgericht om dat te onderzoeken. Hij was er zelf voorstander van. Er was aanvankelijk wel scepsis over het plan bij een gedeelte van de ÖVP en de SPÖ, toen de enige partijen in de Landdag, maar het lukte hem om de anderen van zijn partij te overtuigen en de gelederen te sluiten. Ook burgemeesters van de SPÖ zagen er wel de voordelen van in voor hun stad. In juli 1985 werd de uitkomst van de eerste kosten-baten-analyse bekendgemaakt. De regeringsgebouwen zouden 3 à 4 miljard Schilling kosten (omgerekend 218 à 291 miljoen euro). Van de negen kandidaatsteden vielen er vier af. Op 1 en 2 maart 1986 werd er uiteindelijk een referendum[1] gehouden om al dan niet de nieuwe hoofdstad te kiezen en zo ja welke. De slogan van de verkiezingen was: "Ein Land ohne Hauptstadt ist wie ein Gulasch ohne Saft." (Een land zonder hoofdstad is als een goulash zonder jus).[2] De meeste stemmers (44,63 %) kozen voor St. Pölten als nieuwe hoofdstad. Krems kreeg 29,28 % van de stemmen, Baden 8,17 %, Tulln 5,27 % en Wiener Neustadt 4,11 %. Op 10 juli 1986 werd St. Pölten officieel de hoofdstad van Neder-Oostenrijk. Op 27 april 1997 vergaderde het parlement ("Landtag", landdag) voor de laatste keer in de Herrengasse in Wenen. Op 21 mei 1997 werd het nieuw gebouwde "Landhaus" in St. Pölten in gebruik genomen als het parlementsgebouw van de Landdag van Neder-Oostenrijk.
Het oude gebouw van de Landdag in Wenen is gerenoveerd en heet nu "Palais Niederösterreich" (adres: Herrengasse 13). Het wordt gebruikt voor congressen, cursussen en informatie over Neder-Oostenrijk. Het Oostenrijkse ministerie van buitenlandse zaken gebruikt Herrengasse 13 vanaf de tweede etage en Herrengasse 11 in zijn geheel.[3]
Onderverdeling
De deelstaat is onderverdeeld in vier zelfstandige steden (Statutarstädte) en 21 districten (Bezirke). In 2017 worden het vier zelfstandige steden en twintig districten.
Zelfstandige steden
Districten
- Amstetten
- Baden
- Bruck an der Leitha
- Gänserndorf
- Gmünd
- Hollabrunn
- Horn
- Korneuburg
- Krems-Land
- Lilienfeld
- Melk
- Mistelbach
- Mödling
- Neunkirchen
- St. Pölten-Land
- Scheibbs
- Tulln
- Waidhofen an der Thaya
- Wien-Umgebung (tot 1 januari 2017)[4]
- Wiener Neustadt-Land
- Zwettl
Op 24 september 2015 besloot de Landdag van Neder-Oostenrijk het district Wien Umgebung op te heffen. De partijen ÖVP, SPÖ en de lijst FRANK stemden vóór de opheffing van het district en de FPÖ en de Grüne tegen. De gemeenten in dit district komen per 1 januari 2017 bij aangrenzende districten.
Politiek
Het parlement van Neder-Oostenrijk is de landdag (Landtag). Het gebouw van de landdag staat in de regeringswijk van St. Pölten (Landhausviertel) en werd in 1997 in gebruik genomen. De landdag bestaat uit 56 afgevaardigden die voor een periode van vijf jaar gekozen worden. Zij is belast met de wetgeving van het Oostenrijkse bondsland Neder-Oostenrijk, inclusief de grondwet. De landdag werkt ook aan de jaarlijkse begroting mee. Ook controleert de landdag de regering van Neder-Oostenrijk en het Rekenhof. Van 2008 tot 2013 was de zetelverdeling: 31 ÖVP, 15 SPÖ, 6 FPÖ, 4 Grüne.[5]
Op 3 maart 2013 waren er verkiezingen voor de Nederoostenrijkse landdag. 'Team Stronach', een nieuwe partij opgericht door de Oostenrijks-Canadese miljardair Frank Stronach, deed als Liste FRANK (lijst FRANK) met lijsttrekker Walther Laki voor het eerst aan de verkiezingen mee en behaalde vijf zetels. De ÖVP van gouverneur Dr. Erwin Pröll verloor één zetel, maar behield de absolute meerderheid. De SPÖ van Mattias Stadler en de FPÖ van Barbara Rosenkranz verloren beide twee zetels en de groenen bleven even groot als in 2008. Sinds 2013 is de zetelverdeling in de landdag van Neder-Oostenrijk: ÖVP: 30 zetels, SPÖ: 13 zetels, FRANK: 5 zetels, FPÖ: 4 zetels, Grüne: 4 zetels.
Op 28 januari 2018 zijn de landdagverkiezingen van 2018 gehouden. De ÖVP behaalde opnieuw de absolute meerderheid met 29 zetels. De SPÖ haalde 13 zetels, de FPÖ 6, Die Grünen 3 en die NEOS 3. Liste Frank deed niet mee aan de verkiezingen.
Bestuur
Het dagelijkse bestuur van Neder-Oostenrijk is de Landesregierung[6]. Deze regering bestaat uit Landräte (vergelijkbaar met gedeputeerden of deputaties), voorgezeten door de Landeshauptmann of -Frau (vergelijkbaar met een Commissaris van de Koning of Koningin van een Nederlandse provincie).
Samenwerking ÖVP en SPÖ
Op 11 april 2013 maakten Erwin Pröll en Matthias Stadler, de voorzitters van de ÖVP respectievelijk de SPÖ van Neder-Oostenrijk, bekend dat de ÖVP en de SPÖ gaan samenwerken om ambitieuze plannen te realiseren en samen een regering gaan vormen. Matthias Stadler is behalve partijvoorzitter van de SPÖ ook burgemeester van St. Pölten. Erwin Pröll is sinds 1992 gouverneur ((de) : Landeshauptmann) van Neder-Oostenrijk. Op 24 april 2013 werd hij met 51 stemmen herkozen voor een zesde ambtsperiode. Hans Penz werd met 56 stemmen unaniem gekozen als eerste voorzitter van de landdag (Landtagspräsident).[7]
Regulering van de locaties voor windmolens in Neder-Oostenrijk
In 2014 maakte de ÖVP om de "wildgroei" van windmolens een halt toe te roepen een regionaal bestemmingsplan voor het plaatsen van windmolens, dat op 9 april 2014 gepresenteerd werd. De zones waarin windmolens geplaatst mogen worden omvatten 1,5 % van de oppervlakte van Neder-Oostenrijk. Windkracht levert momenteel 15 % van de stroom die Neder-Oostenrijk gebruikt.[8]
Gouverneurswisseling in april 2017
Gouverneur Erwin Pröll van de Neder-Oostenrijkse Volkspartij (NÖVP) maakte op dinsdag 17 januari 2017 bekend, dat hij zich bij de interne partijverkiezingen van de NÖVP in maart 2017, niet als Parteiobmann (partijleider of -voorzitter) van de NÖVP herkiesbaar zou stellen. Hij kondigde daarom aan dat hij in 2017 af zou treden als gouverneur van Neder-Oostenrijk, een ambt dat hij op dat moment bijna 25 jaar bekleedde, waarmee hij de langstzittende Oostenrijkse gouverneur was.[9] Een commissie van de ÖVP Neder-Oostenrijk koos een dag later Johanna Mikl-Leitner als beoogde opvolgster van Erwin Pröll als partijvoorzitter van de NÖVP en gouverneur van Neder-Oostenrijk. Ze zou dan de eerste vrouwelijke gouverneur van Neder-Oostenrijk worden (de eerste Landeshauptfrau).[10] Op zaterdag 25 april 2017 werd Johanna Mikl-Leitner met 98,5 % van de stemmen verkozen tot nieuwe partijvoorzitter van de Neder-Oostenrijkse Volkspartij. Op 19 april 2017 kreeg ze 52 van de 56 stemmen en is ze Erwin Pröll als gouverneur (Landeshauptfrau) opgevolgd.[11] Johanna Mikl-Leitner was van 21 april 2011 tot 21 april 2016 minister van Binnenlandse Zaken in de kabinetten Fayman I en II. Ze was door Michael Spindelegger (ÖVP) naar de nationale Oostenrijkse politiek gehaald. Erwin Pröll noemde dat "een aderlating voor Neder-Oostenrijk" en heeft haar in 2016 weer teruggehaald naar de regionale politiek van Neder-Oostenrijk.
Stephan Pernkopf werd op 19 april 2017 beëdigd als nieuwe plaatsvervangende gouverneur (Landeshauptfrau-Stellvertreter) van Neder-Oostenrijk. Ludwig Schleritzko (NÖVP) trat als Landesrat, verantwoordelijk voor Financiën en Wegenbouw toe tot de regering van Neder-Oostenrijk.[12][13]
Referenties
- in het Duits "Volksbefragung"
- (de) Hans Strobitzer Unser Niederösterreich, Gestern Heute Morgen, pp. 99-102 ISBN 978-3-7017-3121-3
- (de) Hans Ströbitzer, "Unser Niederösterreich, Gestern Heute Morgen", Niederösterreichisches Pressehaus, 2008, ISBN 978-3-7017-3121-3, pp. 11,103,130,158
- (de) "Wien-Umgebung: Aufteilung geändert", artikel in Niederösterreichische Nachrichten (NÖN.at), 24-9-2015
- (de) Hans Ströbitzer, "Unser Niederösterreich, Gestern Heute Morgen", Niederösterreichisches Pressehaus, 2008, ISBN 978-3-7017-3121-3, p.203
- vergelijkbaar met de Gedeputeerde Staten van een Nederlandse provincie
- (de) https://web.archive.org/web/20130427061548/http://tvthek.orf.at/programs/5795915-Konstituierende-Landtagssitzung/episodes/5795913-Konstituierende-Landtagssitzung-in-NOe
- (de) http://www.ots.at/presseaussendung/OTS_20140409_OTS0218/entscheidung-fuer-windkraft-zonenplan-gefallen
- (de) Niederösterreichs Landeshauptmann Erwin Pröll tritt ab,ORF, Niederösterreich heute, 17 januari 2017
- (de) Johanna Mikl-Leitner folgt Erwin Pröll, ORF, Niederösterreich heute, 18 januari 2017.
- (de) ORF, Niederösterreich heute, 25 maart 2017
- (de) ORF Niederösterreich heute, 19-04-2017
- (de) http://www.noe.gv.at/Politik-Verwaltung/Landesregierung/LR-Ludwig-Schleritzko/Landesregierung_LR_Schleritzko.html geraadpleegd op 23-4-2017