Nationaal Jenevermuseum Hasselt

Het oorspronkelijke gebouw, gelegen aan de Hasseltse Witte Nonnenstraat nabij het vroegere begijnhof, was een kloosterhoeve van de zusters Franciscanessen-penitenten. Nadat de Fransen eind 18e eeuw de aangeslagen eigendommen van de zusters verkochten aan de familie Bamps werd het gebouw in 1803 omgevormd tot een stokerij. Nadien werden de families Stellingwerff (zie Adam Stellingwerff) en Theunissen de opeenvolgende eigenaars. Na het overlijden van de weduwe Theunissen viel de activiteit stil in 1971 en raakte de site in verval. In deze periode kwam er aandacht voor het vervallen industrieel erfgoed. Onder meer door acties van industrieel archeoloog Adriaan Linters en historicus Roland Wissels, die zelf een ambachtelijke stokerij bezat, werd in 1975 het gebouw bij Koninklijk Besluit beschermd. Daarna ging het snel: aankoop door de stad in 1979, aanvang restauratie in 1983 en ten slotte de opening als museum in 1987. In 2014 onderging de permanente museumopstelling een grondige renovatie. De informatie wordt nu aangeboden in een gevarieerde mix van heel wat collectiestukken, video- en audiofragmenten, animaties, museumquizzen, geurelementen enz.

De binnenkoer (2013)

Het proeflokaal

Het museum stelt zich tot doel alle facetten te belichten die te maken hebben met de Belgische jenever. Vandaar het epitheton 'Nationaal'. Via de in 1981 aangekochte stookinstallatie kan het productieproces worden getoond. Deze 19de-eeuwse stookinstallatie is afkomstig uit de voormalige stokerij Servais in Géromont (Malmédy). Samen met een stoommachine en graanmolen uit dezelfde tijd vormt deze installatie de enige stookinstallatie in België en Nederland die volledig op stoom werkt. Het museum stookt er naar een 19de-eeuws recept zijn museumjenever in. In het proeflokaal kan de bezoeker, naast de huisgestookte jenever, van meer dan 140 andere Belgische jenevers van een vijftigtal fabrikanten proeven. Men beperkt zich tot het aanbieden van de boven de 35 graden gestookte graanjenever. Ook randfenomenen zoals accijnswetgeving en alcoholisme krijgen aandacht.
Er grijpen onder impuls van de huidige (2008) conservator Davy Jacobs, regelmatig thematische tentoonstellingen plaats rond het verschijnsel "jenever". Daarbuiten organiseert men workshops en educatieve rondleidingen voor scholen. Voor de jeugd wordt niet alleen over alcohol gesproken maar men verruimt het verhaal naar het herkennen van geuren en smaken.
Er komen jaarlijks een 50 000 bezoekers over de vloer (2008). De jaarlijkse Hasseltse jeneverfeesten verklaren deels het succes.

Het museum bestaat uit:

• een binnenkoer
• een ossenstal - de ossen kregen het stookafval als voedsel
• een mouttoren
• een kiemzolder
• een molenzaal
• een stookzaal
• een bottelarij
• een accijnslokaal
• een schuur
• een woonhuis

Na een bezoek aan het museum kan men een glaasje jenever proeven in het proeflokaal.

In het ministerieel besluit van 9 juli 1997 werd jenever geografisch beschermd als culinair erfgoed der Lage Landen. De beleving van deze gastronomische geschiedenis van jenever kan in het museum opnieuw gevonden worden in de huidige productie en botteling van de verschillende huisproducten die via oude receptuur en 19de-eeuwse installatie geproduceerd worden. Deze huisproducten zijn:

• Graanjenever
• Belegen graanjenever
• Huislikeuren:
  • Huiselixir
  • Oranjebitter
• Jeneverbessteentjes
• Sint-Lambertusdrèpke

In het museum bevindt zich een unieke verzameling van ongeveer 26.000 collectiestukken die verband houden met de Belgische gedistilleerde dranken. Dit gaat o.a. over 700 glazen flessen, 600 stenen stopen en kruiken, ruim 700 borrelglaasjes, 300 likeurglaasjes, 130 keramische voorwerpen, 365 affiches, 165 pancartes en bijna 9.000 etiketten. Een gedeelte van de collectie is online ontsloten via Erfgoedplus.be en Europeana.

De collectie van het museum bestaat uit verschillende deelcollecties.

Kerncollectie

Een graanmolen (2013)

Een bottelapparaat (2013)

Houten vaten (bulkverpakking) (2013)

De kerncollectie bestaat uit

• de industrieel-archeologische site van ‘stokerij Stellingwerff/Theunissen’ zelf
• de 19de/20ste-eeuwse stookinstallatie (met beslagkuip, gistkuipen, wortpomp, stookkolom, drafvat en alambiek, beschermd in 2005) afkomstig uit stokerij Servais in Géromont (Malmédy)
• de stoommachine afkomstig uit stoommelkerij Sint-Salvator in Booischot
• de graanmolen met molenstoel afkomstig van respectievelijk de vuurmolen van Overrepen en de landbouwstokerij Guilliams in Jeuk.

In 2008 was het museum een van de locaties waar opnames werden gemaakt voor de televisieserie De Smaak van De Keyser. In 2009 liep er een tentoonstelling The making of in het museum over de realisatie van de serie. De cast en de crew gaven toen uitleg hoe de serie tot stand kwam en hoe zij zich inleefden in de plot. Voor de serie werden vele stukken uit de collectie uitgeleend zoals het materiaal voor het labo van Helena, de stempels van de accijnsbeambte en de ketels van de sluikstoker George. De museumstaf stelde haar kennis ter beschikking van de makers van de serie en corrigeerde waar nodig het scenario op technische onnauwkeurigheden.

Louis Willems, een Hasselaar die het immuniteitsprincipe ontdekte via het onderzoek van door longziekte besmette runderen, was de zoon van een jeneverstoker. Hij wordt permanent herdacht met een standbeeld opgesteld naast het jenevermuseum.
Een gelijkaardig museum bestaat in het Nederlandse Schiedam: De Gekroonde Brandersketel

• 
  Een toonkast (2013)
• 
  Een meetvat (2013)
• 
  Authentiek promotiemateriaal (2013)

• Webpagina over het Jenevermuseum