Mutant

Een mutant is een organisme dat het resultaat is van een mutatie. De term kan zowel bij organismen als planten, dieren en bacteriën, maar ook bij virussen worden gebruikt. Ook genetisch gemodificeerde organismen zijn (bewust gecreëerde) mutanten.

Een blauwe kreeft is een voorbeeld van een mutant

Een mutatie kan spontaan, maar ook onder invloed van een chemische stoffen gebeuren (zoals het mutagene ENU bij muizen), of kan een mechanische oorzaak hebben (bijvoorbeeld verstoring van de spoelfiguur bij celdeling; die al of niet weer onder invloed staat van een microtubuli-verstorende chemische stof als colchicine).

Ook kan bij planten, schimmels of bacteriën soms bij de mitotische celdeling geen celwand gevormd worden, wat resulteert in een tetraploïde cel, of in het erfelijke materiaal kan iets stuk gaan. Als deze cel verder uitgroeit tot een plant(endeel), dan wordt de mutant soms zichtbaar. Door dit deel vegetatief te vermeerderen (kloneren), ontstaat een nieuw ras of cultivar.

Mutaties kunnen goedaardig (nieuwe cultivars, nieuwe speciale kenmerken), neutraal (spandrels), als kwaadaardig (kanker, dodelijk) zijn. Zo kunnen muizen (muismodel-mutanten) als model dienen om menselijke ziekten te bestuderen.

Mutaties bij planten

Wanneer bijvoorbeeld de schilkleur bij appel of aardappel naar rood verandert, wordt van een rode mutant gesproken. Bij appel is 'Red Elstar' een schilkleurmutant van 'Elstar'. Bij aardappel is 'Rode Eersteling' een schilkleurmutant van 'Eersteling'. Sommige typen mutanten hebben in de botanie en in andere vakgebieden een eigen aanduiding: wanneer een boomvorm verandert naar een meer compacte vorm wordt in plaats van het woord mutant in de praktijk vaak de aanduiding spur gebruikt, bij een ongepigmenteerd dier spreekt men wel van een albino etc.

Bij mutanten komt het voor dat niet alle cellen van het organisme de mutatie waar het over gaat, bezitten. Men spreekt dan van chimeren. Bij vegetatieve vermeerdering van chimere planten kan dan een uitsplitsing optreden naar planten met volledig gemuteerde vruchten, planten met gestreepte vruchten en planten met vruchten zoals die van het moederras.

Bij sommige sierbomen en -struiken met bont blad kunnen door de chimerastructuur scheuten met groen blad gevormd worden. Deze groeien harder, doordat ze meer bladgroenkorrels hebben en kunnen geheel gaan overheersen. Daarom worden deze scheuten gewoonlijk zo snel mogelijk weggesnoeid. Bijvoorbeeld bij de esdoorn Acer negundo 'Variegatum'.

Fictie

In stripverhalen en tekenfilms zijn mutanten vaak gedrochten met bovenmenselijke capaciteiten. Dat is niet uitgesloten, maar in werkelijkheid is de overgrote meerderheid van de mutanten zwakker dan de ongemuteerde soort, terwijl een enkele mutant sterker is en beter kan overleven.

De evolutieleer stelt dat alle soorten ontstaan zijn uit de weinige mutanten die beter aangepast zijn dan de ongemuteerde soort. Dit verschijnsel zien we op kleine schaal bij resistentie, een verschijnsel dat zich voordoet bij het gebruik van bestrijdingsmiddelen.

Soms verandert in een verhaal een volwassen organisme in een mutant. Dit is wetenschappelijke onzin. Indien er een mutatie ontstaat in een van de cellen van een volwassen organisme, zal het organisme als geheel daar meestal weinig van merken. Een mutant ontstaat door een mutatie in een eicel of zaadcel, vóór of direct na de conceptie, voordat het embryo zich gaat delen, zodat alle cellen van het uiteindelijke organisme dezelfde mutatie dragen.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.