Menstruatie

De menstruatie of ongesteldheid is de periode van gemiddeld enkele dagen tot een week tijdens de menstruatiecyclus waarbij een vruchtbare vrouw bloed en slijm verliest via haar vagina. Een menstruatie treedt ongeveer elke vier weken op tenzij zij zwanger is. Deze bloeding wordt veroorzaakt doordat de verdikte wand van de baarmoeder wordt afgestoten. De baarmoeder was voorbereid om in het geval van de bevruchting van een eicel met een zaadcel om de gevormde embryo op te vangen. Als er echter geen bevruchting heeft plaatsgevonden dan wordt de baarmoederwand afgestoten en de vrouw wordt ongesteld. Na de menstruatie wordt het endometrium weer opgebouwd voor de volgende eisprong. Het woord menstruatie is afkomstig van mensis, Latijn voor maand.

Menstruatiebloed op maandverband

Bloeding

De menstruatie uit zich als een bloeding die bij de meeste vrouwen twee tot tien dagen duurt. Bij sommige vrouwen duurt de menstruatie langer. Er kan dan sprake zijn van menorragie, waardoor o.a. bloedarmoede kan ontstaan.[1] De tweede dag is het bloedverlies meestal het sterkst. Gemiddeld verliest een vrouw tijdens een menstruatie ongeveer 50 milliliter bloed. Het bloed stolt niet doordat de baarmoederwand een enzym met de naam plasmine bevat dat bloedstolsels afbreekt. Het bloed uit de baarmoeder kan gewoon het lichaam uit langs het zogeheten maagdenvlies; dit weefsel sluit de vulva namelijk niet geheel af.

Menstruatieproducten

Tijdens de menstruatie gebruiken meiden en vrouwen meestal menstruatieproducten zoals maandverband, tampons, een menstruatiecup, menstruatie-onderbroek of een inlegkruisje om het bloed op te vangen. Sommige vrouwen hebben zoveel bloedverlies dat ze meerdere producten (bijvoorbeeld een tampon en maandverband) tegelijk gebruiken. Alle menstruatieproducten moeten regelmatig vervangen worden tijdens de menstruatie. Wanneer dit niet op tijd gebeurt kan er sprake zijn van 'doorlekken'. Bij doorlekken is het menstruatiebloed zichtbaar in de kleding die gedragen wordt, bijvoorbeeld in de onderbroek of de rok, jurk of broek die tijdens de menstruatie wordt gedragen. Ook wanneer er bewust geen menstruatieproducten worden gebruikt, spreekt men van het zogenaamde 'free bleeding'. Hierbij is een grote kans op zichtbaar menstruatiebloed in de kleding of op bijvoorbeeld de benen.

  • Maandverband wordt buiten het lichaam gedragen door het zelfklevende verband in de onderbroek vast te plakken; bij sommige soorten maandverband zijn hiervoor ook extra zogenaamde 'vleugels' aanwezig. Een maandverband kan maar een beperkte hoeveelheid bloed opvangen en moet meerdere malen per dag (bijvoorbeeld iedere twee tot vier uur) vervangen worden. Bij te lang gebruik wanneer er sprake is van aanzienlijk bloedverlies kan een maandverband aan de onderkant doorlekken. Ook kan door het verschuiven van het maandverband bloed aan de zijkant van het maandverband doorlekken. Sommige vrouwen gebruiken tijdens de nacht dikker maandverband, vooral als de menstruatie zwaar is en er veel bloedverlies optreedt. Tijdens de laatste dagen van de menstruatie is het bloedverlies minder en kan ook een inlegkruisje gebruikt worden in plaats van het dikkere maandverband.
Tampon, in dit geval verwijderd uit de inbrenghuls. Er zijn ook tampons zonder inbrenghuls in de handel verkrijgbaar.
  • Een tampon wordt inwendig gebruikt en in de vagina aangebracht. Sommige tampons hebben hiervoor een kartonnen applicator, inbrenghulp, waardoor je de tampon niet met je vingers in de vagina duwt. Tampons moeten meerdere malen per dag vervangen worden; de tampon heeft hiervoor een draadje. Sponstampons hebben geen draadje om de tampon weer uit de vagina te verwijderen; de vrouw doet dit meestal door de tampon inwendig met de vingers vast te grijpen en de tampon naar buiten te trekken. Wanneer een tampon langere tijd in de vagina heeft gezeten kan dit de tamponziekte (ook wel toxischeshocksyndroom genoemd) tot gevolg hebben. Hieraan kan een vrouw in extreme gevallen zelfs overlijden.
  • Een menstruatiecup is een herbruikbaar zacht kunststof kelkje dat tijdens de menstruatie in de vagina wordt ingebracht om het menstruatiebloed in op te vangen.
  • Een menstruatie-onderbroek is een onderbroek waarin het menstuatiebloed in verschillende ingenaaide lagen wordt opgevangen en geabsorbeerd.

Biologische betekenis

Eerste en laatste menstruatie

De meeste meiden krijgen hun eerste menstruatie - ook wel menarche genoemd - als ze tussen 11 en 15 jaar oud zijn, aan het begin van de puberteit, maar de eerste menstruatie kan ook eerder of later optreden. Rond dezelfde leeftijd krijgen meisjes borsten, schaamhaar en okselhaar. Tijdens de eerste paar jaar komt de menstruatie vaak onregelmatig en nog niet elke 4-5 weken. Een meisje kan na de eerste menstruatie (of kort ervoor) echter wel zwanger raken als zij geslachtsgemeenschap heeft met een man. De meeste vrouwen hebben vanaf het 20ste levensjaar een min of meer regelmatige menstruatie.[2] De meeste vrouwen krijgen hun laatste menstruatie, menopauze, tussen hun veertigste en zestigste levensjaar.[3]

Wegblijven menstruatie

Het uitblijven van de menstruatie wordt, zowel in het geval van een zwangerschap als door andere oorzaken amenorroe genoemd. Bij vrouwen die topsport bedrijven blijft de menstruatie soms helemaal uit. Hetzelfde geldt voor vrouwen met anorexia nervosa. Ook na een bevalling blijft de menstruatie bij sommige vrouwen een tijdlang uit als borstvoeding wordt gegeven. Het gebruik van de anticonceptiepil kan ook het wegblijven van de menstruatie tot gevolg hebben.

Wanneer de menstruatie uitblijft (de vrouw is dan "over tijd") kan door een zwangerschapstest worden vastgesteld of een zwangerschap is begonnen. De menstruatie treedt op als een vrouw niet zwanger is en als er zich geen embryo in de wand van de baarmoeder heeft vastgezet. Daardoor weet een vrouw als de menstruatie begint, dat ze niet zwanger is. Helemaal waterdicht is die conclusie niet, omdat bij het innestelen van het embryo ook bloed kan vrijkomen dat voor de menstruatie kan worden aangezien. Deze zogenaamde innestelingsbloeding kan - mede doordat de duur en intensiteit van de menstruatie sterk kunnen verschillen van persoon tot persoon - lichter, zwaarder of gelijk aan de menstruatie zijn. Het is meestal een lichtere bloeding dan een normale menstruatie en zeker lichter dan de bloeding die kan optreden bij een miskraam.

Menstruatie bij andere zoogdieren

De menstruatie komt niet alleen voor bij mensen. Alle zoogdieren hebben een menstruatiecyclus. Bij de meeste zoogdieren wordt het endometrium als er geen zwangerschap ontstaat geabsorbeerd door de baarmoeder, waarbij geen externe bloeding optreedt. Mensen, gorilla's, orang-oetans en een paar niet-primaten (Aziatische boom- en olifantsspitsmuizen, lemurs, vier soorten vleermuizen en stekelmuizen) menstrueren open (extern). Ook andere zoogdieren, bijvoorbeeld koeien, menstrueren open; dan heet dit afbloeden.

Menstruatieklachten

Tijdens de menstruatie voelen de meeste vrouwen zich niet lekker. De meest voorkomende klachten zijn buikpijn en rugpijn die veroorzaakt worden door de sterke samentrekkingen van de baarmoeder. Ook komen andere klachten voor, zoals koud zweet, duizeligheid, diarree en een opgeblazen gevoel. Tegen de pijn kan een pijnstiller zoals paracetamol gebruikt worden. De meeste vrouwen kunnen echter tijdens de menstruatie alles doen wat zij op andere dagen gewend zijn.

In de dagen voor de menstruatie komt bij veel vrouwen zogeheten premenstruele spanning voor. Door sterke veranderingen in de hormoonspiegels in het lichaam van de vrouw kan hoofdpijn of spierpijn optreden. Ook kunnen de borsten wat opzwellen en gevoelig zijn. Verder zijn veel vrouwen prikkelbaar.

Bij gebruik van een koperhoudend spiraaltje kunnen eventuele menstruatieklachten verergeren: de maandelijkse bloeding wordt heviger en/of pijnlijker. Bij gebruik van de anticonceptiepil, het etonogestrel implantatiestaafje of een hormoonspiraaltje verminderen de menstruatieklachten. In veel gevallen wordt de menstruatie lichter en in het geval van een hormoonspiraaltje of etonogestrel implantatiestaafje kan de menstruatie zelfs uitblijven. Overmatig bloedverlies bij de menstruatie wordt menorragie of hypermenorroe genoemd.

Seks tijdens de menstruatie

Seks tijdens de menstruatie is niet schadelijk of ongezond. Gezonde mensen die menstrueren hebben niet meer kans op geslachts- of andere ziektes dan tijdens andere keren dat men buiten de menstruatieperiode seks heeft. Alleen vrouwen die HIV-geïnfecteerd zijn hebben een grotere kans HIV te verspreiden tijdens de menstruatie. In dergelijke gevallen wordt het aangeraden dat de vrouw bijvoorbeeld een beflapje gebruikt wanneer ze wordt gebeft. Een man die seks heeft met een HIV-geïnfecteerde vrouw kan een condoom dragen om het risico op infectie te verlagen. Het menstruatiebloed dat tijdens het ongesteld zijn vrijkomt uit de baarmoeder functioneert tijdens de seks ook als glijmiddel.

Uit onderzoek blijkt dat veel vrouwen de meeste zin in seks hebben tijdens de eisprong, gemiddeld veertien dagen voordat de menstruatie intreedt.[4] Tijdens de eisprong is de vrouw het vruchtbaarst. Ook tijdens de menstruatie is er sprake van een verhoogd libido door een verhoogde hoeveelheid progesteron. Bij seks tijdens de menstruatie ervaren veel vrouwen een vermindering van krampen in de buik en baarmoeder na een orgasme. Doordat de baarmoeder aanzienlijk gevoeliger is tijdens de menstruatie kan diepe penetratie door een penis, vingers of een seksspeeltje pijnlijk zijn. Sommige vrouwen geven daardoor tijdens (een gedeelte van) de menstruatieperiode de voorkeur aan masturbatie of niet-penetratieve seks zoals beffen of vingeren.

Ook het gevoel minder risico te lopen op een zwangerschap na seks tijdens de menstruatie wordt als reden gegeven dat men meer zin in seks heeft. Het is echter wel mogelijk zwanger te worden van seks tijdens de menstruatie; zaadcellen kunnen meerdere dagen in de baarmoeder overleven. In combinatie met een zeer vroege eisprong kan dit leiden tot een zwangerschap. Sommige vrouwen kiezen ervoor om een menstruatiecup (een softcup) in te brengen tijdens de seks. Een menstruatiecup sluit de baarmoedermond af en vangt daarmee de bloeding op. Er kan met behulp van een softcup seks worden bedreven zonder dat een van sekspartners de menstruatiecup voelt.

Taboes en religieuze gebruiken

Binnen verschillende religies en culturen bestaan regels of voorschriften die verbieden seks te hebben tijdens de menstruatie. Vaak gelden ook regels voor de hygiëne in deze periode. Een menstruerende vrouw wordt dan als onrein gezien en moet soms zelfs in een menstruatiehut verblijven.[5] Bij dergelijke gebruiken en stigma's is er sprake van een menstruatietaboe.

Diverse religies kennen rituelen in verband met de menstruatie. Zo zal een orthodoxe joodse vrouw een ritueel bad nemen in een mikwe na haar menstruatie en wordt zij tijdens de menstruatie onrein geacht en mag zij bijvoorbeeld geen geslachtsgemeenschap hebben. In de islam bestaat een soortgelijk ritueel en ondergaat een vrouw na de menstruatie een rituele wassing, ghoesl. In een inmiddels verboden traditie van Nepal moeten vrouwen zich tijdens de menstruatie zelfs helemaal afzonderen. Dat wordt chhaupadi genoemd.

Zie de categorie Menstruation van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.