Maretak

De maretak komt in geheel Nederland en in het oosten van België voor. In Zuid-Limburg is de soort vrij algemeen, wat niet geldt voor de rest van Nederland. Om die reden wordt soms verondersteld dat maretak ten noorden van Zuid-Limburg niet zou voorkomen, maar dat is dus onjuist. In Nederland is de plant vanaf 1 januari 2017 niet meer wettelijk beschermd. In Duitsland komt de maretak ook heel veel voor en dan vooral in de appelbomen. Zelfs in Noord-Denemarken is de maretak aangetroffen op een ratelpopulier. De plant komt voor op populieren (echter nooit op zwarte populieren), appelbomen, eiken, esdoorn, valse acacia, grove den en meidoorn.

De witte, besachtige vrucht wordt door vogels verspreid. De bessen worden genuttigd in de oksel van een boomtak, het zaad blijft liggen en ontkiemt. De wortel groeit in de boom. Zaden worden niet verteerd en hebben een kleverige laag, vandaar ook de naam 'vogellijm'. De zaden zijn giftig.

Bijnamen die aan de wintergroene struik worden gegeven zijn boomkruid, duivelsgras, duivelsnest, hamschel, hamspoen, heksennest, holster, hulster, kersterhout, lijmkruid, mattekruid, mistel, mistletoe, priemst, raamsch, slangentong, viscus en vogellijm.

• Met name in de kersttijd en rond de jaarwisseling wordt soms maretak als versiering opgehangen. Het gebruik wil dat iemand die eronder staat straffeloos gekust mag worden.
• Het Duitse woord voor heksenbezem is Mahrenest. 'Mare' betekent heks, nachtmerrie, nachtelijke kwelgeest of spook (zie ook Morrigan; koningin van de maren).
• De maretak staat bekend als een heksenkruid.
• De maretak werd aan de balken van stallen gehangen en diende om de mare te verjagen en zo het vee vruchtbaar te houden.
• Bij de Kelten en Germanen was de maretak een heilige plant die in hun magische vruchtbaarheidsrituelen een belangrijke rol speelde. Volgens Plinius de Oudere sneed een in wit geklede druïde in de midwinterceremonie met een gouden sikkel de maretak uit de heilige eik. De afgesneden plant mocht de grond niet raken en werd in witte doeken opgevangen. Daarna slachtte de druïde de offerdieren en dompelde de maretak in water dat dan als bescherming tegen ziekten en onheil werd gebruikt.[1] De offergaven waren bestemd voor de geesten van de vruchtbaarheid, zoals de godin Freya.
• In de Noordse mythologie wordt Baldr door zijn blinde broer Höðr gedood met een pijl met een punt van maretak, hiertoe misleid door Loki. De maretak is volgens de mythologie het enige waarvoor Baldr kwetsbaar is.
• In de strips van Asterix en Obelix gebruikt de druïde Panoramix maretak als onderdeel van zijn geheime toverdrank voor onoverwinnelijkheid. Het gaat hier om de 's winters bladloze Loranthus europaeus, die op eiken groeit.
• Viscositeit (mate van stroperigheid) van vloeistoffen ontleent zijn naam aan Viscum, de botanische naam van het geslacht van de maretak. In de Middeleeuwen werden de bessen van de plant gekookt tot een stroperige en plakkerige substantie: de vogellijm. Deze werd uitgesmeerd op lijmstokken. Een vogel die erop ging zitten, kon vervolgens niet meer weg.
• De maretak staat in de kruidengeneeskunde bekend als plant met medicinale eigenschappen. Hiernaar is onderzoek gedaan, met name naar toepassingen in de kankertherapie.[2]

• Maretak
• 
  Groeiwijze van maretak
• 
  Botanische prent
• 
  Maretak in een oude appelboom
• 
  Doorsnede van vogellijm op Canadapopulier
• 
  Tekening van een bosje maretak

• Maretak (Viscum album) op SoortenBank.nl (gebaseerd op de Heukels²³, dit is de voorlaatste uitgave)

Zie de categorie Viscum album van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.