Graveur

Het belangrijkste gereedschap van de handgraveur is de burijn (op de eerste twee afbeeldingen). In het moderne vakjargon wordt gesproken van een graveersteker en dat geeft de functie aardig weer. Een burijn is gemaakt van hard gereedschapstaal en het is mogelijk om hiermee groeven in allerlei metalen te snijden. Metalen die in aanmerking komen, zijn zachte metalen zoals tin en lood, maar ook iets hardere metalen als koper en zilver, messing, goud en zelfs harde metalen zoals staal. Een geoefend graveur is in staat om uit de hand met behulp van een burijn sierlijke krullen te steken in het oppervlak van de genoemde metalen.

Toepassingen van dit ambacht zijn

• Kopergravure: op een plaat koper wordt een lijntekening aangebracht. De lijnen worden vervolgens een voor een gestoken in het koper, en zo ontstaat een drukplaat die men net als een ets kan afdrukken. Vaak worden kopergravures daarom verward met etsen.
• Staalgravure: de bovenstaande techniek kan ook worden gebruikt voor een gravure in plaatstaal. Vroeger werd deze techniek vooral gebruikt om postzegels en bankbiljetten te drukken.
• Het graveren van sieraden en kunstvoorwerpen. Hierbij kan gedacht worden aan een inscriptie in een ring, een monogram op een zegelring, maar ook allerlei zilveren voorwerpen, zoals tabaksdozen, dienbladen, zilveren koffie- of theeserviezen.
• Munt- en penningstempels: het vervaardigen van stalen matrijzen waarmee penningen of munten worden geslagen is tegenwoordig gedeeltelijk handwerk en gedeeltelijk machinaal werk (zie ook het kopje machinaal graveren). Vroeger was het vervaardigen van munt- of penningstempels volledig handwerk, een ambacht dat tegenwoordig nog maar door een enkeling wordt beoefend. Voor het vervaardigen van een munt- of penningstempel gebruikt de stempelsnijder net als de gewone graveur burijnen, maar ook ponsen en beitels waarmee als het ware in staal kan worden gebeeldhouwd.

Vanaf de 19e eeuw heeft de graveur een groot aantal machines tot zijn beschikking die het handwerk aanzienlijk vergemakkelijken. De meeste machines zijn gebaseerd op het principe van de pantograaf. Het komt erop neer dat de graveur eerst een sjabloon vervaardigt waarop de voorstelling die men wil graveren een aantal malen vergroot en in reliëf staat afgebeeld. Deze sjabloon kan worden afgetast met een taststift, die door een beweegbare stalen arm in verbinding staat met een frees die men op elke gewenste diepte kan instellen. Op deze arm staat een schaalverdeling, die men in elke gewenste dimensie kan instellen, zodat tijdens het frezen elke beweging die men met de taststift maakt, een vooraf ingesteld aantal keren wordt verkleind.

Toepassingen van het machinaal graveren zijn

• Het frezen van tekstplaten
• Een sieraad machinaal van een gravure voorzien, bijvoorbeeld van een tekst met behulp van sjabloonletters
• Het maken van allerlei industriële producten
• Het vervaardigen van munt- en penningstempels

In de laatste decennia worden de graveermachines met pantograaf (ook wel kopieer-freesmachines genoemd) geleidelijk vervangen door computer-gestuurde machines. Hierbij wordt niet langer gebruikgemaakt van sjablonen. De graveur maakt een digitaal ontwerp en de te graveren of te frezen informatie wordt vervolgens rechtstreeks via de computer doorgegeven. Het bedienen van deze machines en het slijpen van de frezen blijft echter een specialisme.

De meeste graveurs maken gebruik van een combinatie van alle boven beschreven technieken. Het is een veelzijdig ambacht dat nog maar weinig wordt beoefend, maar waar nog altijd vraag naar is.

Er bestaat in Nederland geen gespecialiseerde opleiding meer waar het vak van graveur kan worden geleerd. De Vakschool in Schoonhoven voor juweliers, goud- en zilversmeden en uurwerkmakers, geeft wel cursussen graveren.

• Grafiek (kunstvorm)
• Houtgravure
• Stempelsnijder

Zie de categorie Engravers van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.