Koerdistan

Het Koerdisch (Kurdî), waarvan meerdere varianten en dialecten bestaan, is net als het Perzisch een Indo-Iraanse taal. Koerden vieren Newroz (het begin van de lente) wat een aanduiding is voor hun zoroastrische en Indo-Europese afkomst. Daarnaast wordt er het Aramees, Armeens, Turks en Arabisch door verschillende minderheden gesproken.

Na de val van het Ottomaanse Rijk aan het einde van de Eerste Wereldoorlog werd in het Verdrag van Sèvres, dat eenzijdig werd opgesteld door de geallieerden onder leiding van de Engelsen en Fransen, de Koerden (en ook andere volkeren zoals de Armeniërs) een eigen land beloofd.

Dit verdrag is echter nooit geaccepteerd door de Turken. Mustafa Kemal Atatürk begon een Onafhankelijkheidsoorlog en verjoeg de geallieerden uit het huidige Turkije. De Vrede van Lausanne was hiervan het gevolg.[10] Hierin komen de woorden "Koerden", "Koerdistan" of "Koerdisch" niet voor; alhoewel er veel artikelen waren die over onder meer de Koerden gingen, werden ze niet bij naam genoemd (artikelen 38 t/m 44 waarborgden de rechten van minderheden, maar vooral die van "niet-moslimminderheden").

Omdat "Koerd" zeggen - oftewel alles wat ermee te maken had - verboden was, werden Koerden sinds de jaren 1930 officieel "Bergturken" genoemd. Dit leidde tot hevige opstanden zoals de Opstand van Sheik Said of de Opstand van Dersim. Deze opstanden werden door de Turkse regering allemaal bruut neergeslagen. Door het hele land werden Koerden vervolgd en geëxecuteerd, onder wie ook Sheik Said Piran;[11] de aanvoerder van de Opstand van Dersim, Seyid Riza, werd met andere Koerdische leiders en strijders opgehangen.

In 1946 riepen Koerden onder leiding van Mustafa Barzani, gesteund door Russische bezettingstroepen, de Republiek Mahabad uit in Noord-Iran. Echter, zodra de Russen zich terugtrokken maakte het Iraanse leger een einde aan de republiek. Barzani vluchtte naar de Sovjet-Unie, maar mocht na de val van de Iraakse monarchie in 1958 terugkeren naar Irak. Evenwel werden de beloften aan zijn partij KDP voor autonomie voor de Iraakse Koerden niet nagekomen.

In de jaren 80 begon de PKK onder leiding van Abdullah Öcalan een gewapende strijd voor een onafhankelijk Koerdistan. De strijd heeft al meer dan 30.000 doden gekost maar nog geen Koerdische autonomie opgeleverd.
De Koerden in het tegenwoordig Turkije werden voor een groot deel door de Turken geassimileerd. Veel Koerden uit Turkije (Noord-Koerdistan) kunnen dan ook geen Koerdisch meer spreken.

Kaart van Iraaks-Koerdistan.

In het noorden van Irak (Zuid-Koerdistan) hebben de Koerden gedeeltelijke autonomie gekregen, mede dankzij het ineenstorten van het centraal gezag van Saddam Hoessein tijdens de Irakoorlog (sinds 2003) en de militaire steun geboden door de Multinationale troepenmacht in Irak. Sedertdien wint Iraaks-Koerdistan geleidelijk aan autonomie, met als belangrijke politieke kwestie de status van de oliestad Kirkoek, die formeel buiten de Koerdische regio valt maar er mogelijk bij aan zal sluiten. Iraaks-Koerdistan heeft de afgelopen jaren wereldwijd diplomatieke banden aangeknoopt, met als een van de belangrijkste landen buurland Turkije.

Ook wel Oost-Koerdistan genoemd en omvat het noordwesten van Kordestan, Kermanshah, Ilam en delen van West-Azerbeidzjan. Van de twaalf tot vijftien miljoen Iraanse Koerden is een groot deel sjiitisch.

Als gevolg van de staatsgreep van Mustafa Kemal Atatürk, waaruit Republiek Turkije werd uitgeroepen, werd Turkije een panturkische staat die de rechten van minderheden zoals de Koerden en Arameeërs niet wou erkennen. De Koerden werden behandeld als tweederangsburgers, werden "bergturken" genoemd, werden verboden het Koerdisch te spreken en mochten zichzelf niet Koerdisch noemen.[13]

Het taboe op de naam van Koerdistan en de Koerden in de politiek werd begin 21e eeuw gebroken. De regering van Recep Tayyip Erdoğan heeft, mede met het oog op Turkse EU-toetreding, hervormingen doorgevoerd ten aanzien van de Koerden. Hoewel de PKK verboden en bestreden blijft, worden andere Turks-Koerdische partijen tegenwoordig toegelaten. Door de hoge kiesdrempel slagen Koerdische kandidaten er vooralsnog niet in met een partij het Turkse parlement in te komen, maar door als onafhankelijke op te komen en na de verkiezingen een fractie te vormen in het parlement kunnen Koerden steeds meer deelnemen aan de Turkse politiek.

Tijdens de Syrische Burgeroorlog hebben de Syrische Koerden kans gezien om een autonoom gebied te realiseren genaamd Ro­ja­va.[14][15]