Karl Barth

Het gezin Barth verhuisde in 1889 naar Bern. Vader Fritz Barth was hoogleraar kerkgeschiedenis en Nieuwe Testament. Karl studeerde van 1904-1906 in Bern, van 1906 tot 1907 in Berlijn, in 1907 weer in Bern, in 1907-1908 in Tübingen, in 1908 in Marburg en deed zijn doctoraalexamen in Bern in 1908. Zijn vicariaat (hulppredikantschap) was vervolgens in Genève van 1909-1911. Hij werd reformiert (calvinistisch) predikant in Safenwil in het kanton Aargau. Van 1921-1925 was hij hoogleraar gereformeerde theologie in Göttingen, van 1925-1930 in Münster en van 1930-1935 hoogleraar in Bonn. Hij weigerde zich echter te conformeren aan het nationaalsocialistische regime en moest in 1935 uitwijken naar Zwitserland waar hij een professoraat kreeg aan de universiteit in Bazel, dat hij tot 1961 bekleedde.

Barth is de grondlegger van de zogenoemde dialectische theologie. De belangrijkste aanzetten voor deze theologie ontwikkelde Barth in zijn commentaar op de Romeinenbrief van 1921. Kenmerkend voor zijn theologie is de uitdrukking: Senkrecht von Oben (Loodrecht/verticaal van boven). God openbaart zich loodrecht van boven en alleen in die openbaring is God te ontmoeten. Centraal in deze openbaring staat Jezus Christus. Daarbij kan alleen de Bijbel de bron van de Godskennis zijn. Hij wijst alle andere wegen van Godskennis af. Die zijn volgens hem vormen van natuurlijke theologie. Ook belangrijk is dat in zijn theologie geen enkele menselijke capaciteit een rol speelt in het verkrijgen van Godskennis. Alles wat een mens over God te weten komt is louter uit genade.

Een ander belangrijk element in de theologie van Barth is het onderscheid tussen religie en geloof. Religie verstaat Barth als activiteit van de mens om een relatie met God te creëren. Geloof is wat de openbaring van God in een mens bewerkt. Daarmee is religie een negatief gekleurd begrip voor Barth. Hij bestempelt veel binnen het christendom als religie. Het tijdschrift dat in het interbellum een belangrijke rol speelde in de ontwikkeling van de dialectische theologie is Zwischen den Zeiten.

Barth is op een groot aantal terreinen van grote betekenis geweest in de theologie. Daarbij heeft Eduard Thurneysen zijn systeem vruchtbaar gemaakt voor de praktische theologie. Gerhard von Rad heeft de visie van Barth ondersteund met een theologie van het Oude Testament en Hendrik Kraemer heeft zijn visie toegepast in het veld van de zendingswetenschappen. Daarbij maakte Kraemer veel gebruik van het door Barth gemaakte onderscheid tussen geloof en religie om de verhouding tussen christendom en de andere godsdiensten te karakteriseren.

• Hij protesteerde in de jaren 1930 tegen het opkomende nationaalsocialisme. De Barmer Thesen van mei 1934, een kerkelijk geschrift dat zich keert tegen het nationaalsocialisme, zijn grotendeels door hem geschreven.

• Hij is van grote invloed geweest voor de ontwikkeling van de theologie. Zijn radicale christologie heeft velen beïnvloed. In zijn grote werk, de Kirchliche Dogmatik, heeft hij zijn theologische uitgangspunten omvattend uitgewerkt. Op verschillende terreinen bevat zijn dogmatiek een breuk met de theologie van de kerk der eeuwen.

• Hij is ook van invloed geweest in de houding van de kerk ten opzichte van het socialisme. Barth was een overtuigd tegenstander van de antithese tussen christenen en niet-christenen, zoals die vooral in Nederland tot uitdrukking kwam in de verzuiling. Hijzelf was lid van de sociaaldemocratische partij.

In kerk en wetenschap heeft hij diepe sporen getrokken. In Nederland is zijn gedachtegoed geïntroduceerd door Karel Hendrik Roessingh en verder verwerkt door Oepke Noordmans, Kornelis Heiko Miskotte, Frans Breukelman en Jan Buskes. Later zijn ook Hendrikus Berkhof, Gerrit Cornelis van Niftrik en de gereformeerde hoogleraar Gerrit Cornelis Berkouwer, die aanvankelijk Barth bestreden had, in zijn sporen verdergegaan. Ook binnen de Wereldraad van Kerken heeft zijn theologie grote invloed gehad. Binnen orthodox-gereformeerde kring wordt Barths theologie bekritiseerd. Zo heeft de gereformeerd-vrijgemaakte theoloog Klaas Schilder zich intensief beziggehouden met de bestrijding van Karl Barth.

Nog altijd wordt er veel historisch-theologisch en systematisch-theologisch onderzoek gedaan naar de theologie van Karl Barth. Over de hele wereld zijn onderzoekscentra opgericht die zich in Barths theologie specialiseren. Het Center for Barth Studies[1] van het Princeton Theological Seminary heeft mondiaal gezien een leidende functie. Het Nederlandse Barthonderzoek wordt voornamelijk verricht vanuit de Protestantse Theologische Universiteit.[2] Er worden jaarlijkse Barthconferenties georganiseerd in Zwitserland (de Internationale Karl Barth Tagung op de Leuenberg, sinds 1970) en in Nederland (de Barth Tagung op Hydepark, vanaf 1983).

• Stichting Karl Barth Website waarin tevens een online versie van het tijdschrift In de Waagschaal is opgenomen
• Bibliografie van Karl Barth Zoekmachine van alle literatuur van en over Karl Barth
• Het Center for Barth Studies van het Princeton Theological Seminary
• Karl Barth Hub Website over Karl Barth met veel verwijzingen en beeld- en geluidsmateriaal.
• Korte samenvatting van de Church Dogmatics

• Karl Barth Magazin 2019 - Gott trifft Mensch. Uitgegeven ter gelegenheid van het Karl-Barth-Jahr 2019. Artikelen met betrekking tot Leben und Werk Karl Barths, Themen seiner Zeit, Theologie, Einfluss. Herausgeber: Reformierter Bund in Deutschland, Hannover, 2018
• Harry Kuitert, Alles behalve kennis, 2011 (levert kritiek)
• Eginhard Meijering, Karl Barth. Theoloog in de wereld, 2009

Zie de categorie Karl Barth van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.