Kabinetscrisis over de begroting voor 2013

Naar aanleiding van negatieve cijfers van het CPB (begrotingstekort van 4,5% in 2013) startten coalitiepartners VVD, CDA en gedoogpartner PVV op 5 maart 2012 besloten bezuinigingsonderhandelingen in het Catshuis.[1] De extra bezuinigingen konden oplopen tot 16 miljard euro. Hiermee zou moeten worden voldaan aan de Europese eis van een begrotingstekort van maximaal 3%.

Dat het overleg moeizaam verliep werd op 28 maart 2012 duidelijk. De Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) maakte bekend dat het overleg die dag vroeger dan gepland was afgelopen, omdat ze een moeilijke fase waren ingegaan. De RVD meldde dat de drie partijen donderdagochtend de gesprekken zouden hervatten. De oppositie eiste opheldering van het kabinet, met name over de definitie van een "moeilijke fase".

Op 20 april 2012 viel de Statencoalitie in Limburg, nadat de CDA-fractie het vertrouwen had opgezegd in coalitiegenoot PVV. Dit naar aanleiding van de aanvankelijke weigering van PVV-gedeputeerden Theo Krebber en Antoine Janssen om een lunch bij te wonen waarbij ook de Turkse president Abdullah Gül aanwezig zou zijn. Dit zorgde voor een verdere sfeerverslechtering tussen CDA en PVV.[2][3]

Een dag later, op 21 april 2012, stapte de PVV uit het overleg. In een verklaring gaf Geert Wilders aan dat zijn partij niet kon instemmen met dit pakket vanwege de dalende koopkracht van met name AOW'ers en een oplopende werkloosheid.[4] Wilders gaf verder aan dat met het mislukken van het overleg de PVV ook geen gedoogpartner meer was. Volgens Premier Rutte "liggen verkiezingen voor de hand".[5][6]

CDA-fractievoorzitter Sybrand van Haersma Buma wilde een deel van het Catshuisakkoord overeind houden en zaken doen met de oppositie.[7]

Op maandag 23 april werd een ministerraad ingelast om de nieuw ontstane situatie te bespreken. Hierbij waren ook de staatssecretarissen aanwezig.[8] De minister-president ging na afloop van de vergadering om 14:00 naar de koningin om het ontslag van de bewindslieden aan te bieden. De officiële verklaring van de Rijksvoorlichtingsdienst was aanvankelijk dat de premier gewoon zijn wekelijkse overleg met de koningin had (dit vindt immers altijd op maandag plaats). Premier Rutte nam niet de ingang bij de oprijlaan, maar een zij-ingang van Huis ten Bosch, waarmee hij de media omzeilde. Rond 16:00 verliet Rutte Paleis Huis ten Bosch. De RVD bevestigde hierop dat hij het ontslag van zijn kabinet had aangeboden.[9]

Na de val van het kabinet-Rutte I werd er onderhandeld tussen diverse fracties in de Tweede Kamer om alsnog tot een begrotingsakkoord te komen. Op 26 april werd er een akkoord gesloten tussen VVD, CDA, D66, GroenLinks en ChristenUnie, waarbij ook minister De Jager werd betrokken. Dit akkoord ging het 'Wandelgangenakkoord' en later vooral het Lenteakkoord heten. Met dit akkoord kon uiteindelijk alsnog aan de begrotingseisen worden voldaan. In het Lenteakkoord werden hervormingen op arbeidsmarkt, de woningmarkt, pensioen en aow en in de zorg ingezet.

• 1 maart: Het Centraal Planbureau (CPB) berekent dat er minimaal 9 miljard euro extra moet worden bezuinigd om in 2013 te voldoen aan de Europese eis dat het overheidstekort onder de 3 procent blijft.
• 5 maart: Het Catshuisoverleg begint. Geert Wilders (PVV) benadrukt pijnlijke bezuinigingen alleen te accepteren als er ook iets tegenover staat, zoals minder asiel en immigratie.
• 20 maart: Hero Brinkman verlaat de PVV-fractie en gaat in de Kamer als eenmansfractie verder. Hierdoor verliest de coalitie de meerderheid in de kamer.
• 27 maart: Wilders geeft aan dat hij de hervormingsplannen in de zorg en de sociale zekerheid niet kan accepteren. Rutte en Verhagen zinspelen op vervroegde verkiezingen.
• 28 maart: Volgens een verklaring van de RVD gaan de onderhandelingen door een "moeilijke fase". Rutte overtuigt Wilders om er "nog eens een nachtje over te slapen".
• 29 maart: Het overleg gaat verder.
• 13 april: Wilders twittert dat berichten over een bijna-akkoord 'prematuur' zijn.
• 20 april: De onderhandelaars ontvangen van het CPB de doorberekening van de plannen.
• 21 april: Na minder dan een uur onderhandelen over de doorberekeningen verlaat Geert Wilders het Catshuis.
• 21 april: In een persconferentie bevestigt Rutte dat het Catshuisoverleg 2012 mislukt is. Hij laat weten dat "nieuwe verkiezingen voor de hand liggen".
• 21 april: In een verklaring laat Wilders weten dat "de breuk definitief is" en dat "de PVV geen gedoogpartner meer is".[10]
• 23 april: Minister-president Mark Rutte biedt aan koningin Beatrix het ontslag van zijn voltallige kabinet aan.
• 26 april: Nederlands begrotingsakkoord van 26 april 2012
• 12 september: Tweede Kamerverkiezingen 2012
• 5 november: Kabinet-Rutte II beëdigd

• Gedurende het Catshuisberaad kwamen premier Rutte en Stef Blok bijna elke keer op de fiets.
• Geert Wilders gebruikte een andere poort om het terrein van het Catshuis te betreden dan de onderhandelaars van het CDA en de VVD.
• Later verklaarde Wilders dat Rutte had gedreigd zijn partij te decimeren als hij niet zou meedoen aan het sluiten van een akkoord. Ook was er volgens de betrokkenen regelmatig met deuren gegooid.